Hội thảo do TS. Bùi Thanh Tùng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hải Phòng; GS.TS Lê Thị Hợp, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Việt Nam; PGS.TS Vũ Thị Loan, Chủ tịch Hội Nữ trí thức thành phố Hải Phòng đồng chủ trì. Cùng tham dự có các chuyên gia, nhà khoa học Trung ương; đại diện các Sở, ban, ngành và các đơn vị liên quan.

TS Bùi Thanh Tùng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hải Phòng phát biểu tại hội thảo

Trong bối cảnh thế giới đang bước vào giai đoạn biến động sâu sắc với sự bùng nổ của cách mạng công nghiệp lần thứ tư, GS.TS Lê Thị Hợp, Chủ tịch Hội Nữ trí thức Việt Nam nhận định rằng tri thức và con người sáng tạo đã trở thành yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của mỗi địa phương. Bà nhấn mạnh rằng đối với một trung tâm công nghiệp và logistics như Hải Phòng, việc xây dựng đội ngũ trí thức chất lượng cao là yêu cầu cấp thiết để vươn tầm quốc tế. Đồng quan điểm này, TS Phạm Thị Mỵ, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nữ trí thức Việt Nam, khẳng định chưa bao giờ tri thức và công nghệ lại đóng vai trò trung tâm như hiện nay trong phát triển kinh tế xã hội, nơi mà các công nghệ như trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn đang làm thay đổi mọi mặt đời sống. PGS.TS Vũ Thị Loan, Chủ tịch Hội Nữ trí thức thành phố Hải Phòng, cũng chỉ rõ Hải Phòng chính là nơi hội tụ của đội ngũ trí thức khoa học công nghệ, đặc biệt khi thành phố đang đứng trước những cơ hội lịch sử từ việc mở rộng không gian phát triển.

Quang cảnh Hội thảo

Bức tranh về lực lượng nữ trí thức tại thành phố Cảng được GS.TS Lê Thị Hợp phác thảo với những con số ấn tượng khi tỷ lệ nữ giới chiếm tới 51,5% tổng số trí thức toàn thành phố vào năm 2023. Tuy nhiên, bà cũng thẳng thắn chỉ ra một vấn đề thực tế là sự mất cân đối giữa các ngành nghề. Theo GS.TS Lê Thị Hợp, nữ trí thức hiện vẫn tập trung chủ yếu ở các lĩnh vực truyền thống như giáo dục với 70% giáo viên phổ thông và y tế với 65% bác sĩ là nữ, trong khi tỷ lệ trong các ngành công nghệ cao, logistics hay kỹ thuật số còn rất thấp. 

PGS.TS Vũ Thị Loan bổ sung những dẫn chứng cụ thể về sự thiếu hụt này khi cho biết tỷ lệ cán bộ trình độ cao trong các ngành như kỹ thuật điện chỉ chiếm 2,96%, hay kỹ thuật cơ khí chỉ đạt 0,9%. Bà Loan nhận thấy tốc độ phát triển về số lượng chuyên gia nữ đầu ngành có dấu hiệu chững lại trong những năm gần đây, đặt ra thách thức lớn cho mục tiêu công nghiệp hóa.

PGS.TS. Vũ Thị Loan, Chủ tịch Hội Nữ trí thức thành phố Hải Phòng phát biểu tại hội thảo.

Phân tích về những rào cản đối với sự phát triển của phái nữ, TS Phạm Thị Mỵ cho rằng áp lực từ việc cân bằng thiên chức gia đình và sự nghiệp nghiên cứu là khó khăn lớn nhất. Bà Mỵ nhận định định kiến giới vẫn tồn tại khiến tỷ lệ phụ nữ giữ vị trí lãnh đạo công nghệ còn khiêm tốn. GS.TS Lê Thị Hợp cũng đồng tình khi cho rằng tư tưởng xem thường năng lực trí tuệ của phụ nữ trong khoa học kỹ thuật vẫn còn dai dẳng dù các rào cản pháp lý đã cơ bản được dỡ bỏ. 

Đáng chú ý, PGS.TS Vũ Thị Loan đã chỉ ra một rào cản mang tính hệ thống khi cho rằng các thủ tục hành chính để tham gia hoặc hoàn thành nhiệm vụ khoa học hiện nay còn quá rườm rà và nặng về giấy tờ. Theo bà Loan, những đòi hỏi phi thực tế này khiến nhiều trí thức mất động lực tham gia dù họ không hề thiếu năng lực hay nhiệt huyết. Ngoài ra, bà cũng nhắc đến sự tự ti, tâm lý an phận của một bộ phận nữ giới như một lực cản tự thân cần phải vượt qua.

TS Phạm Thị Mỵ, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nữ trí thức Việt Nam phát biểu tham luận.

Để giải quyết những bài toán này, TS Phạm Thị Mỵ đã giới thiệu vai trò của Hội Nữ trí thức Việt Nam như một “mái nhà chung” giúp kết nối các nhà khoa học và doanh nhân. Bà Mỵ dẫn chứng những gương mặt tiêu biểu như PGS.TS. Nguyễn Thị Hòe với tập đoàn sơn Kova hay GS.TS Vũ Thị Thu Hà với 40 bằng sáng chế quốc tế như những minh chứng cho việc phụ nữ hoàn toàn có thể trở thành các hiệp sĩ sáng chế. Bà Mỵ tin rằng việc tôn vinh những tấm gương này sẽ tạo động lực mạnh mẽ cho thế hệ trẻ theo đuổi con đường khoa học. 

Trong khi đó, GS.TS Lê Thị Hợp đề xuất chiến lược phát triển giai đoạn 2025-2030 cần tập trung vào việc nâng cao kỹ năng số và năng lực hội nhập quốc tế cho nữ trí thức. Bà Hợp khẳng định mỗi cá nhân cần chủ động nắm bắt cơ hội, dám nghĩ dám làm để xứng tầm với một thành phố năng động.

Về phía chính sách địa phương, PGS.TS Vũ Thị Loan đề xuất thành phố Hải Phòng cần có những cơ chế đặc thù, mang tính nhạy cảm giới. Bà Loan kiến nghị việc ưu tiên giao các đề tài khoa học cấp thành phố cho nữ chủ nhiệm và hỗ trợ kinh phí để họ dẫn dắt các nhóm nghiên cứu mạnh. Bà cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc mở các lớp tập huấn kỹ năng về phương pháp nghiên cứu hiện đại, cách thức sử dụng công nghệ 4.0 trong xử lý dữ liệu và đàm phán quốc tế. Theo bà Loan, việc đào tạo phải đi đôi với thực tiễn, gắn kết giữa nhà trường và doanh nghiệp để nữ trí thức không bị tụt hậu trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo. 

GS.TS Lê Thị Hợp bổ sung rằng cần phải xây dựng môi trường làm việc bình đẳng, nơi mà các ý kiến khoa học của phụ nữ được lắng nghe và sử dụng một cách nghiêm túc.

Nhìn về tương lai, TS Phạm Thị Mỵ khẳng định đầu tư cho phụ nữ làm khoa học chính là đầu tư cho tương lai của quốc gia. Bà cho rằng nữ trí thức không chỉ là người tham gia mà phải trở thành người dẫn dắt sự thay đổi trong các dự án công nghệ mới như AI hay nông nghiệp thông minh. 

GS.TS Lê Thị Hợp bày tỏ kỳ vọng vào việc phát huy vai trò của Hội Nữ trí thức Hải Phòng trong việc phản biện chính sách và giải quyết các vấn đề lớn của thành phố như biến đổi khí hậu hay phát triển xanh. Bà Hợp cam kết Hội Nữ trí thức Việt Nam sẽ luôn đồng hành để hỗ trợ chị em phát huy tối đa tâm huyết của mình. 

PGS.TS Vũ Thị Loan nhận định rằng sự kết hợp giữa nỗ lực tự thân của nữ giới và những chính sách hỗ trợ đúng đắn từ chính quyền sẽ tạo nên nguồn lực quan trọng để hiện thực hóa khát vọng phồn vinh của thành phố Cảng đến năm 2045.

Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 là một thách thức nhưng cũng là cơ hội vàng để phụ nữ khẳng định mình. Theo TS Phạm Thị Mỵ, phụ nữ hiện đại phải trực tiếp tiếp xúc và vận hành được công nghệ thay vì chỉ sống trong môi trường công nghệ. GS.TS Lê Thị Hợp tin tưởng rằng với truyền thống năng động của người dân thành phố Cảng, đội ngũ nữ trí thức sẽ tiếp tục vững vàng tiến bước, trở thành lực lượng nòng cốt dẫn dắt đổi mới sáng tạo. PGS.TS Vũ Thị Loan nhắn nhủ mỗi nữ trí thức cần coi việc học tập suốt đời là nhu cầu tự thân để không bị thay thế bởi tự động hóa hay robot hóa. Tất cả những nỗ lực chung này đều hướng tới mục tiêu xây dựng một đội ngũ trí thức Hải Phòng có bản lĩnh, trí tuệ và đủ sức cạnh tranh trên trường quốc tế trong kỷ nguyên mới.