Cô Sabrina theo đuổi đam mê STEM. Ảnh: Theo Straits Times

Sabrina, nay 29 tuổi, lớn lên trong môi trường mà quan niệm về vai trò giới vẫn mang nặng định kiến. Tuy vậy, cô quyết tâm theo đuổi lĩnh vực kỹ thuật con đường mà số lượng nữ sinh luôn rất ít. Không chỉ hoàn thành xuất sắc chương trình học, Sabrina dần tìm thấy niềm yêu thích với STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học). Sau đó, cô tiếp tục học lên thạc sĩ về robot và trí tuệ nhân tạo tại Đại học Glasgow (Scotland) và hiện giữ vai trò trợ lý quản lý tại Văn phòng Trí tuệ nhân tạo của Hệ thống Y tế Đại học Quốc gia Singapore.

Sabrina nhớ lại những ngày đầu học kỹ thuật: “Lúc đó tôi chưa hình dung rõ tương lai của mình. Nhưng khi bắt đầu tiếp xúc với môn robot với vô số vấn đề phải giải quyết và khả năng ứng dụng thực tiễn tôi nhận ra mình đã đi đúng hướng”.

Tại Singapore, sự phát triển mạnh của các ngành STEM trong thập kỷ qua đã kéo theo nhu cầu lớn về nguồn nhân lực chất lượng cao. Tuy nhiên, tỷ lệ phụ nữ tham gia lực lượng này vẫn thấp hơn nam giới đáng kể. Năm 2014, chỉ 29% lao động STEM là nữ. Đến năm 2024, con số đã tăng lên 35%, song vẫn chưa đạt mức tương xứng với tiềm năng của nhóm lao động nữ.

Các chuyên gia cho rằng phụ nữ gặp rào cản ở nhiều giai đoạn khác nhau: từ môi trường gia đình nơi các môn khoa học nhiều khi không được khuyến khích cho con gái đến lớp học, nơi định kiến vô hình về “ngành phù hợp với nữ” vẫn lặp lại qua nhiều thế hệ. Khi bước vào thị trường lao động, họ lại đối diện những khó khăn khác như tiêu chí tuyển dụng thiếu công bằng, nơi làm việc thiếu linh hoạt, hay áp lực chăm sóc gia đình. Tất cả khiến nhiều phụ nữ rời ngành hoặc khó tiến xa trong sự nghiệp.

Trải nghiệm của Phó giáo sư Jeannie Lee là một ví dụ. Khi còn học cao đẳng, cô là nữ sinh duy nhất trong lớp máy tính. Điều này lặp lại khi cô vào Đại học Quốc gia Singapore, rồi sang Mỹ học thạc sĩ và tiến sĩ tại Học viện Công nghệ Georgia. Suốt nhiều năm, Jeannie luôn nằm trong số ít phụ nữ theo đuổi ngành khoa học máy tính và kỹ thuật điện.

Theo Jeannie, định kiến giới đã thay đổi theo thời gian, nhưng không biến mất: “Ngày nay, sự thiên vị hiếm khi bộc lộ trực tiếp. Vấn đề nằm ở hệ thống: phụ nữ vẫn thiếu cơ hội tiếp cận vị trí kỹ thuật cấp cao như giám đốc công nghệ hay kỹ sư trưởng”.

Hiện nay, tại ngành công nghệ thông tin và truyền thông nơi Jeannie giảng dạy, nữ sinh chiếm khoảng 25% mức tăng đáng kể so với 10% một thập kỷ trước. Nhưng mỗi khi trao đổi với gia đình hoặc sinh viên nữ, Jeannie nhận ra những băn khoăn về định kiến vẫn hiện hữu: từ nỗi lo “ngành quá nặng” đến e ngại về cơ hội thăng tiến.

Sự thiếu vắng những người dẫn dắt nữ trong STEM là lý do khiến nhiều phụ nữ quyết định trở thành người tiên phong. Joanne Wong là một trong số đó.

Năm 2008, chỉ vài tuần sau khi sinh con gái đầu lòng, Wong trở lại công việc trong vai trò trưởng nhóm kinh doanh tại một công ty phần mềm quốc tế. Bà bay sang Mỹ trong chuyến công tác quan trọng, nhưng suốt chuyến đi không giấu được cảm giác áy náy vì phải xa con nhỏ. Giờ đây, ở tuổi 52 và là Giám đốc Tiếp thị của Exabeam công ty an ninh mạng quốc tế Wong vẫn nhớ rõ khoảnh khắc ấy.

“Đó là một giai đoạn thực sự khó khăn. Nhưng chính lúc đó tôi nhận ra: không phải phụ nữ yếu kém, mà hệ thống hỗ trợ chưa đầy đủ”, bà nói.

Từ trải nghiệm cá nhân, Wong thành lập Mạng lưới Phụ nữ Kinh doanh nhằm thúc đẩy môi trường làm việc linh hoạt và tạo không gian để phụ nữ có thể trao đổi kinh nghiệm. Mạng lưới này giúp nhiều nhân viên nữ được hưởng lợi từ các thỏa thuận làm việc linh hoạt điều rất quan trọng với những người vừa phải duy trì công việc, vừa đảm nhiệm trách nhiệm gia đình.

Không chỉ hỗ trợ phụ nữ trong doanh nghiệp, Wong còn hướng dẫn sinh viên và nhân viên trẻ thông qua ExaGals sáng kiến nội bộ của Exabeam nhằm tăng cường sự hiện diện của phụ nữ trong lĩnh vực công nghệ. Với những người mới bắt đầu sự nghiệp STEM, Wong trở thành điểm tựa tinh thần, giúp họ tự tin theo đuổi lộ trình dài hạn.

Những câu chuyện như của Sabrina, Jeannie hay Wong cho thấy hành trình bước vào STEM của phụ nữ không chỉ là lựa chọn nghề nghiệp, mà còn là thử thách xã hội. Một mình sự nỗ lực cá nhân là chưa đủ để thay đổi cán cân giới; điều cần thiết là hệ thống giáo dục và môi trường làm việc phải mở rộng cơ hội một cách thực chất.

Tại Singapore, nhiều chương trình đã được triển khai nhằm khuyến khích nữ sinh tiếp cận STEM sớm hơn, song các chuyên gia nhận định sẽ mất thời gian để thay đổi nhận thức xã hội. Một thế hệ trẻ hơn được định hướng từ gia đình, nhà trường và cộng đồng sẽ là yếu tố quyết định.

Với Sabrina, việc cô bước vào nghề kỹ thuật không chỉ là lựa chọn cho bản thân. Cô hy vọng hình ảnh của mình giúp những nữ sinh khác thấy rằng STEM không phải “giới hạn” mà một cơ hội: “Nếu tôi có thể đứng ở đây ngày hôm nay, họ cũng có thể làm được.”

Những phụ nữ chọn theo đuổi STEM không đặt mục tiêu trở thành ngoại lệ. Họ mong muốn sau một thế hệ nữa, việc nữ kỹ sư trong phòng thí nghiệm hay nữ chuyên gia công nghệ trong phòng họp không còn là điều hiếm gặp. Và điều đó chỉ có thể xảy ra khi những định kiến được nhận diện, đối thoại và dần được tháo bỏ.