Một báo cáo mới từ tập đoàn nghiên cứu chiến lược toàn cầu McKinsey về bình đẳng giới cho thấy, phụ nữ châu Phi đang đạt được thành tựu ấn tượng trong giáo dục khoa học và kỹ thuật, song vẫn phải đối mặt với nhiều rào cản ngay từ khi bước vào cũng như hành trình thăng tiến trong lĩnh vực công nghệ.

Theo báo cáo, 47% sinh viên tốt nghiệp ngành Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học (STEM) tại các trường đại học ở châu Phi là nữ, tỷ lệ cao nhất thế giới. Con số này vượt qua châu Âu (42%), châu Á (41%) và Bắc Mỹ (39%). Tuy nhiên, bức tranh sáng về giáo dục lại tương phản rõ rệt với thực tế nghề nghiệp tại châu lục này khi phụ nữ chỉ chiếm dưới 20% các vị trí điều hành cấp cao trong lĩnh vực công nghệ và chỉ nhận được 1% tổng số vốn đầu tư khởi nghiệp trên toàn lục địa.

Dù khu vực châu Phi cận Sahara có tỷ lệ phụ nữ tham gia lĩnh vực công nghệ cao hơn mức trung bình toàn cầu, chiếm khoảng 30% so với 28% của thế giới, nhưng khoảng cách giới trong vai trò lãnh đạo vẫn rất lớn. Chưa tới một phần năm các công ty công nghệ niêm yết công khai có phụ nữ đảm nhận vị trí trong ban điều hành cấp cao (C-suite). Đáng chú ý, chỉ 3% các công ty có doanh thu hàng năm trên 1 tỷ USD được lãnh đạo bởi phụ nữ trong lĩnh vực này.

Tỷ lệ nữ giới điều hành công nghệ cao nhất được ghi nhận ở Nam Phi và Nigeria, trong khi tại Ai Cập, Tanzania và Namibia, con số này chỉ ở mức một con số. Đa số phụ nữ giữ vai trò lãnh đạo công nghệ hiện tập trung ở các ngành dịch vụ tài chính, hàng tiêu dùng và năng lượng. Đây vốn là những lĩnh vực có tỷ lệ nữ giới cao hơn trung bình.

Trên phương diện khởi nghiệp, phụ nữ vẫn thể hiện tinh thần doanh nhân mạnh mẽ khi thành lập khoảng 26% doanh nghiệp tại châu Phi, gấp đôi tỷ lệ của châu Âu. Tuy nhiên, trong lĩnh vực công nghệ, chỉ 1/10 công ty khởi nghiệp có nữ giám đốc điều hành và 1/5 có nữ đồng sáng lập. Năm 2024, các công ty do phụ nữ lãnh đạo chỉ huy động được 21 triệu USD, chiếm một phần rất nhỏ trong tổng 2,2 tỷ USD đầu tư vào khởi nghiệp châu Phi.

Bức tranh này phản ánh rõ “hiệu ứng rò rỉ” trên hành trình nghề nghiệp của phụ nữ. Theo chuyên gia từ McKinsey, có ba điểm rơi lớn khiến phụ nữ châu Phi tụt lại phía sau, đó là: giai đoạn chuyển tiếp từ học tập sang việc làm, các rào cản trong thăng tiến nội bộ, và khả năng tiếp cận nguồn vốn còn hạn chế đối với doanh nhân nữ.

Những rào cản này bắt nguồn từ nhiều yếu tố như định kiến giới về năng lực kỹ thuật, thiếu mạng lưới cố vấn, và chính sách lao động chưa hỗ trợ tốt vai trò chăm sóc gia đình. Khoảng 12% phụ nữ được khảo sát cho biết họ rời bỏ lĩnh vực công nghệ sớm do gặp trở ngại trong sự nghiệp, môi trường làm việc thiếu thân thiện và áp lực từ trách nhiệm gia đình.

Để thu hẹp khoảng cách này, các chuyên gia McKinsey khuyến nghị các doanh nghiệp và tổ chức tại châu Phi cần hành động mạnh mẽ hơn trong việc hợp tác với các trường đại học để điều chỉnh chương trình STEM phù hợp nhu cầu thực tế của ngành, xây dựng chương trình thực tập và cố vấn dành cho nữ sinh, thực hiện kiểm toán công bằng về lương, đồng thời mở rộng khả năng tiếp cận tài chính cho các công ty do phụ nữ sáng lập hoặc lãnh đạo.

Mặc dù châu Phi đã thu hẹp 68,4% khoảng cách giới tổng thể tính đến năm 2025 theo Chỉ số Khoảng cách Giới Toàn cầu (Global Gender Gap Index), McKinsey ước tính rằng phải mất hơn một thế kỷ nữa lục địa này mới đạt được bình đẳng hoàn toàn.

Báo cáo kết luận rằng, bình đẳng giới trong lĩnh vực công nghệ không chỉ là vấn đề công bằng xã hội mà còn là yếu tố then chốt cho sự chuyển đổi số và tăng trưởng kinh tế bền vững của châu Phi trong tương lai.