Tháng 7/2021, Khi Amy (không phải tên thật) tiến về phía sảnh nhập cảnh ở sân bay Suvarnabhumi, Bangkok, cô trông rất lo lắng. Những hành lang dài bằng kính, những dãy đèn huỳnh quang phản chiếu lên tấm chắn nhựa phòng chống COVID-19, và âm thanh của bộ quần áo bảo hộ nhăn nhúm khiến cô cảm thấy như đang bước vào một bộ phim khoa học viễn tưởng.

Cô được đưa cho một thẻ số nhỏ và được hướng dẫn về phía những chiếc ghế nhựa có khoảng cách ngay ngắn, nơi cô chờ kiểm tra thủ tục của mình. Sân bay gần như rất vắng lặng.

Giống như một vali hành lý trên băng chuyền, cô đã đi qua 4 trạm kiểm soát của sân bay - mỗi lần cô xem xét kỹ lưỡng giấy tờ của chính mình để tìm xem có lỗi hay sai sót gì hay không. Cuối cùng, khi nhân viên xuất nhập cảnh đóng dấu vào hộ chiếu của cô, thì cô mới thở phào nhẹ nhõm.

Đó là ngày 3/7/2021, thời điểm đó có báo cáo về 6.230 trường hợp mắc COVID-19 mới ở Thái Lan. Nhưng sự lo lắng của Amy không phải là chuyến bay kéo dài 18 giờ đồng hồ giữa trận đại dịch đến một đất nước mà cô chưa từng ghé thăm trước đây. Mà nỗi lo ngại lớn nhất của cô đó là không thể qua được cổng kiểm duyệt của sân bay để có thể thực hiện được kế hoạch lớn trong cuộc đời.

Amy đến Thái để được phẫu thuật chuyển đổi giới tính (GCS), một cuộc phẫu thuật mà cô đã mơ ước từ khi còn nhỏ và cô đã lên kế hoạch trong 6 năm.

Kể từ lần hoạt động đầu tiên vào năm 1975, Thái Lan trở thành "thiên đường" cho những ca phẫu thuật chuyển giới. Nguyên nhân khiến quốc gia này bỏ xa các nước khác trong lĩnh vực chuyển giới là chi phí y tế tương đối thấp, phương pháp phẫu thuật hiện đại và cái nhìn cởi mở của cộng đồng.

Người có nhu cầu chuyển giới đến từ Anh, Na Uy, Bulgaria, Israel, Canada và Australia với hoàn cảnh xã hội và xuất thân khác nhau, song tất cả đều tin rằng đất nước họ đang sinh sống không đưa ra các lựa chọn chuyển giới tối ưu như Thái Lan.

Tác giả bài viết cho biết đã gặp Amy lần đầu tiên vào cuối tháng 6/2021, 22 ngày trước khi cô phẫu thuật. Họ kết nối trên Zoom, ánh nắng nóng chiếu xuyên qua cửa sổ căn hộ ở Bangkok, trong khi ở Anh, Amy ngồi vào bàn làm việc trong một phòng ngủ thiếu ánh sáng. Cô không tỏ ra nhút nhát nhưng người viết cảm nhận được sâu thẳm bên trong cô là một người hướng nội, vì Amy thường vô thức vuốt mái tóc dài màu đỏ xuống trước mặt.

Cô chia sẻ về việc bản thân đã nhận ra giới tính thật của mình từ khi còn là một đứa trẻ chưa có nhiều hiểu biết và sự chuẩn bị tâm lý: “Làm thế nào để bạn biết mình thuận tay trái? Bạn chỉ cần làm thử mới biết, không phải sao?"

Giọng nói của cô ấy có chất giọng Yorkshire, và cô dễ dàng hòa nhập vào lối sống của tầng lớp lao động. Cô kể về một kỷ niệm ban đầu khi xem vở opera đường phố Coronation với cha mẹ cô. Chương trình có một nhân vật chuyển giới tên là Hayley Cropper. Việc Cropper không được chỉ định là nữ khi mới sinh là một điều gây chú ý trên toàn quốc vào đầu những năm 2000 - nhưng nó lại theo chiều hướng không hề tích cực.

“Cốt truyện về nhân vật này cơ bản là cô bị bắt và bị mọi người lạm dụng”, cô nói. “Và sau đó tôi sẽ nghe những người xung quanh mình chế nhạo cô".

Amy từng nhập ngũ vào năm 19 tuổi để "sống đúng với giới tính sinh học của mình", song quyết định này chỉ khiến cô thêm đau khổ và bối rối, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần. Khi rời quân ngũ vào năm 2014, Amy biết rằng nỗi phiền muộn về giới tính sẽ không biến mất. Cảm giác khó chịu về bản dạng giới khiến cô bị trầm cảm hai tháng, Amy quyết định đăng ký phẫu thuật chuyển giới tại quê nhà.

Những áp lực khi làm việc trong khu vực xung đột khiến cô tạm quên đi cảm giác tiêu cực đó, nhưng khi trở về nhà vào năm 2012, cô vẫn cảm thấy căng thẳng như thường. Vào năm 2014, khi rời quân ngũ, cô biết rằng mình không thể bỏ qua nỗi phiền muộn về giới tính, vấn đề mâu thuẫn vẫn tồn tại trong cô ấy, dẫn đến trầm cảm kéo dài hai tháng.

Trên khắp thế giới, các mức hỗ trợ tài chính mà những người chuyển giới nhận được cho GCS khác nhau tùy theo từng quốc gia. Như ở Bulgaria và Australia rất ít hoặc không có, ở Anh và Canada thì được tài trợ hoàn toàn bởi các hệ thống chăm sóc sức khỏe xã hội.

Về mặt này, Amy nên được coi là người may mắn vì cô là một công dân Anh, cô đủ điều kiện để được phẫu thuật theo Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS). Nhưng bất chấp những nỗ lực không ngừng, Amy nói, cô đã chờ đợi ba năm rưỡi kể từ lần đầu tiên được bác sĩ giới thiệu.

Nói chuyện thẳng thắn và có kế hoạch kiên định cụ thể, Amy nhận thấy quá trình này rất quan trọng. “Tôi thích đến đúng giờ. Tôi muốn thực hiện cuộc phẫu thuật ngay bây giờ. Đối với một người có tính cách như tôi, ý nghĩ đó cứ thục giục tôi”, cô nói.

Đại dịch đã khiến tình hình của cô trở nên tồi tệ hơn, Amy và gần 6 triệu người Anh mòn mỏi chờ đợi Dịch vụ Y tế Quốc gia (NHS) sắp xếp các cuộc phẫu thuật. Thực tế, tình trạng này đã xảy ra trước khi Covid-19 bùng phát. Anh thiếu nhân viên được đào tạo bài bản, đáp ứng đủ nhu cầu người chuyển giới trong từng giai đoạn. Thời gian chờ đợi phẫu thuật trung bình là 18 tháng, trong một số trường hợp là hơn 3 năm.

Nhưng ngay cả khi không có đại dịch, nước Anh cũng thiếu nhân viên được đào tạo để đáp ứng nhu cầu phẫu thuật. “Không chỉ bác sĩ phẫu thuật mà cả các chuyên gia giới tính làm việc tại các phòng khám đã bị thiếu hụt kinh niên ở khắp mọi nơi không riêng gì ở Anh trong nhiều năm".James Bellringer, bác sĩ phẫu thuật tại NHS cho biết.

Vào năm 2019, hơn 13.500 người đang chờ điều trị tại các phòng khám nhận dạng giới tính của NHS Anh, nơi cung cấp các đánh giá về chứng phiền muộn giới tính, kê đơn thuốc kích thích hormone và thuốc chặn tuổi dậy thì, giới thiệu bệnh nhân muốn phẫu thuật và các dịch vụ khác.

NHS England tuyên bố rằng bệnh nhân có thể gặp bác sĩ chuyên khoa không khẩn cấp trong vòng 18 tuần. Ngay cả trước khi xảy ra đại dịch, thời gian chờ đợi trung bình là gần 18 tháng, thậm chí là một số trường hợp tới hơn ba năm. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi nhiều người đã liều lĩnh tự điều trị bằng các loại thuốc mua trên mạng hoặc tìm kiếm sự chăm sóc tư nhân.

Lương quân nhân và tiền thưởng cho chuyến hành quân của Amy đã cung cấp cho cô số tiền cần thiết để bắt đầu quá trình chuyển đổi của mình, nhưng cô gần như không có đủ chi phí cho phẫu thuật GCS. Biết rằng cuộc phẫu thuật có ý nghĩa như thế nào đối với cô, cha cô nhất quyết sử dụng đến tiền trợ cấp của mình để trang trải cho cô.

Đối với những người muốn nhưng không có khả năng phẫu thuật, hoặc vì nguyên do khác, họ càng phải chờ đợi lâu, thì khả năng mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng của họ càng lớn. Những điều này thường liên quan đến mức độ căng thẳng mãn tính cao của những người chuyển giới trong suốt cuộc đời của họ - còn được gọi là căng thẳng thiểu số - do các yếu tố như hỗ trợ xã hội kém, phân biệt đối xử, từ chối, lạm dụng và bạo lực.

Hầu hết phụ nữ chuyển giới mà người viết phỏng vấn, bao gồm cả Amy, muốn giấu tên vì sợ bị lừa, quấy rối hoặc trở thành mục tiêu của những lời chế nhạo. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi những người chuyển giới có xu hướng tự tử cao hơn bất kỳ nhóm nhân khẩu học xã hội nào khác.

Amy tiếp cận quá trình chuyển đổi của mình nghiêm túc giống như thực hiện một hoạt động quân sự. Cô lưu giữ hồ sơ về các cuộc hẹn và những buổi giới thiệu, theo dõi thời hạn được thông qua và thậm chí còn tình nguyện làm thống đốc cho quỹ tín thác NHS địa phương của cô với hy vọng hợp lý hóa hệ thống.

Để đối phó với sự chậm trễ và thủ tục hành chính rườm rà của NHS, Amy cố gắng lưu trữ hồ sơ cuộc hẹn, giấy giới thiệu và theo dõi thời gian được thông qua.

Tuy nhiên, sau nhiều năm liên tục bị trì hoãn và khoản tiền 30.000 bảng (36.000 USD) chi ra mà không nhận lại gì, cô bắt đầu mất kiên nhẫn và tìm đến "thiên đường chuyển giới" Thái Lan, như rất nhiều bạn bè của mình.

Một chiếc xe tải nhỏ đưa Amy từ sân bay đến một khách sạn hạng sang, nơi cô được nhận phòng với tầm nhìn ra thủ đô Bangkok. Ở đây, cô ấy trải qua hai tuần chậm chạp trong điều kiện cách ly. Hai ngày trước khi phẫu thuật, Amy được kiểm tra và đưa đến buổi tư vấn đầu tiên với bác sĩ Kamol Pansritum tại Bệnh viện thẩm mỹ Kamol, nằm ở ngoại ô phía đông bắc thành phố.

Kamol là một trong những bác sĩ phẫu thuật Thái Lan nổi tiếng nhất đối với người nước ngoài và phòng khám của ông được biết đến với chiến lược tiếp thị trực tuyến mạnh mẽ. Một sinh viên tốt nghiệp Khoa Y danh tiếng, Đại học Chulalongkorn, ở Bangkok, Kamol tuyên bố trên trang web của mình rằng ông đã thực hiện hơn 5.000 ca phẫu thuật xác nhận giới tính kể từ năm 1997.

Từ cửa sổ của chiếc xe tải nhỏ, Amy quan sát sự nhộn nhịp của những chiếc xe tuk-tuk, taxi và tài xế giao hàng trên những chiếc xe máy vận chuyển thực phẩm và bưu kiện khắp thành phố. Dọc các con phố dẫn đến bệnh viện, có vô số phòng khám thẩm mỹ, cửa sổ trưng bày quảng cáo nâng ngực, hút mỡ, nâng mũi, dùng Botox và chất làm đầy.

Từ đầu những năm 2000, du lịch phẫu thuật chuyển đổi giới tính ngày càng được chính phủ Thái Lan khuyến khích và nhận thấy đây là một cơ hội kinh tế. Đến năm 2017, Thái Lan đã thu về gần 600 triệu USD mỗi năm từ khách du lịch phẫu thuật, đứng thứ 5 trên thế giới.

Trong khi phẫu thuật chuyển giới vẫn còn phân cực ở hầu hết các quốc gia, một số ý kiến cho rằng thái độ khoan dung của Thái Lan đối với “giới tính thứ ba” đã cho phép ngành công nghiệp này phát triển mạnh mẽ. Nhưng điều này không có nghĩa là cộng đồng chuyển giới không bị kỳ thị.

Người chuyển giới Thái Lan không thể có được giấy tờ pháp lý theo giới tính đúng của họ, khiến họ không được tiếp cận với các dịch vụ quan trọng. Người sử dụng lao động sẽ yêu cầu họ trình bày giới tính được chỉ định khi sinh và một số vị trí tuyển dụng quy định rõ ràng sẽ không tuyển những người chuyển giới.

Những người chuyển giới Thái Lan nói về sự phân biệt đối xử trong các cơ sở y tế và mức giá không thể chấp nhận được cho phẫu thuật khiến họ hoàn toàn không không muốn tìm kiếm sự chăm sóc y tế.

Chiếc xe tải nhỏ chạy đến lối vào của một tòa nhà quét vôi trắng cao vài tầng, lớp phim phản xạ nhiệt nhuộm màu xanh cho các ô cửa sổ. Bên trong, một bức chân dung lớn của Vua Rama V trong bộ quân phục phía trên bàn tiếp tân và được để trong khung hình vàng sáng. Các nhân viên chào Amy bằng một cái cúi đầu và ấn hai tay vào nhau, khuôn mặt nhăn lại do nụ cười sau lớp khẩu trang N95.

Trong một văn phòng nhỏ, Bác sĩ Kamol tiến hành một cuộc kiểm tra để đảm bảo rằng có đủ mô cho kỹ thuật mà Amy đã chọn. Cô đã soạn thảo ra một danh sách các câu hỏi nhưng việc bị cách ly đột ngột và rào cản ngôn ngữ khiến cô do dự. Sự chuyên nghiệp của bác sĩ phần nào khiến cô ấy yên tâm từng bước thực hiện ước mơ của mình.

Sau khi được chấp thuận phẫu thuật, Amy được đưa vào phòng riêng, cô sẽ ở hơn một tuần tại đây. Nó tương đối hiện đại và được vô trùng theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng, được trang bị giường đơn, trường kỷ bằng vải nỉ, TV và cửa sổ có rèm hướng ra tòa nhà bên cạnh.

Trên bàn cạnh giường ngủ, cô đặt một chồng sách nhỏ, một chiếc máy game cầm tay Nintendo Switch màu vàng và chú nhím Heidi nhồi bông của cô. Cô sử dụng Wi-fi miễn phí để gọi điện video cho gia đình và sự sạch sẽ của căn phòng làm người mẹ hay lo lắng của cô an tâm hơn.

Vào ngày phẫu thuật hai ngày sau, số ca COVID-19 mới đã tăng gần gấp đôi lên 11.305 ca, và Amy thực hiện một trong những bước nội soi đầu tiên của cuộc đại phẫu lớn, quá trình này khiến cô ấy buồn nôn. Không biết chính xác ca phẫu thuật của cô ấy kéo dài bao lâu, nhưng thần kinh của cô ấy trở lại. Cô ấy cố gắng giữ cho mình bị phân tâm bằng cách đọc hoặc lướt mạng xã hội.

Vào khoảng giờ ăn trưa, cô được một bác sĩ tâm lý người Thái Lan đến thăm. Đây là một bước kiểm tra bắt buộc ở Thái Lan ngoài giấy giới thiệu từ bác sĩ tâm thần ở quê nhà.

Những cuộc gặp gỡ thế này thường chỉ mang tính hình thức, tiến sĩ Preecha Tiewtranon, nhà sáng lập Viện Thẩm mỹ Preecha ở Bangkok, người đã thực hiện ca phẫu thuật chuyển giới đầu tiên tại đất nước vào năm 1970, cho biết.

"Một khi đã nhận được giấy giới thiệu ở nước ngoài, khả năng bị từ chối phẫu thuật ở Thái Lan là gần như bằng 0", ông nói.

Theo Hiệp hội Chuyên gia Thế giới về Sức khỏe Người chuyển giới (WPATH), cơ chế này sẽ hỗ trợ bệnh nhân vượt qua các thách thức về sức khỏe tâm thần và sự kỳ thị xã hội. Dù vậy, nhiều phụ nữ chuyển giới cho rằng các bài đánh giá tâm lý khiến họ có cảm giác mình đang mắc một loại bệnh tâm thần.

Họ cảm thấy rằng sức nặng mà những đánh giá tâm lý này mang lại trong một hệ thống giới thiệu, bác sĩ cũng bảo trợ cho bệnh nhân bằng cách đề xuất các chuyên gia y tế hiểu họ hơn chính bản thân họ.

Vào 5 giờ chiều, một y tá vui vẻ gọi Amy là “em gái” đưa cô đến phòng mổ. Khoảng 9 nhân viên điều hành mặc áo choàng màu xanh lá cây dừng lại để chào đón cô. Có đèn sáng và hai bộ màn hình, bàn kim loại với các dụng cụ phẫu thuật chuyên dụng được bày thành hàng ngay ngắn.

Bác sĩ gây mê trò chuyện vui vẻ với cô ấy bằng tiếng Anh về một CĐV bóng đá của Liverpool. Amy không có tâm trí để nói rằng cô ấy không đến từ Liverpool. Mặt nạ phun thuốc mê được hạ xuống trên khuôn mặt của cô ấy, trong vài giây, cô ấy đã được gây mê thành công.

Thông thường, các bác sĩ sẽ sử dụng phương pháp tạo hình âm đạo đảo ngược dương vật để chuyển giới. Đây là hình thức phẫu thuật có từ giữa thế kỷ 20, vẫn được nhiều người coi là tiêu chuẩn vàng.

Tuy nhiên, tại một số bệnh viện ở Thái Lan, bệnh nhân được thực hiện kỹ thuật mới hơn, nhằm tái tạo âm đạo của người phụ nữ bằng cách dùng mô từ niêm mạc khoang bụng. Phần quy đầu nhạy cảm sẽ được chuyển đổi thành âm vật, tạo cảm giác chân thực hơn khi quan hệ tình dục. Các nghiên cứu cho thấy ở hầu hết các ca phẫu thuật thành công bằng phương pháp này, phụ nữ chuyển giới có thể đạt cực khoái.

Ba ngày sau ca phẫu thuật, Amy đã có thể ngồi thẳng trên giường với một chiếc gối kê bên dưới. Cô mặc áo choàng bệnh viện màu đỏ trắng, ngôn từ còn rối loạn sau khi sử dụng morphin.

Ca phẫu thuật diễn ra tốt đẹp, nhưng cô phải điều trị rất nhiều trước khi hoàn toàn hồi phục. Dù vậy, cô cảm thấy nhẹ nhõm sau khoảng thời gian dài.

"Khi thức dậy, tôi cảm nhận được cơ thể mình đã khác. Nhưng cảm giác kỳ lạ này cũng khá bình thường. Tôi không thấy rằng mình vừa trải qua điều gì đó quá siêu việt. Cơ thể tôi như trở về đúng vị trí của nó", cô chia sẻ.

Sau một tuần ở bệnh viện, Amy được chuyển đến một khách sạn liên kết, cách đó khoảng 200m. Bệnh nhân sau chuyển giới được khuyến cáo không hoạt động mạnh. Amy vẫn phải đặt ống thông tiểu, song đã có thể đi bộ từ khách sạn đến viện để kiểm tra hai lần mỗi ngày. Buổi đầu tiên, cô đau đến phát khóc, nhưng mỗi ngày trôi qua, cảm giác khó chịu giảm bớt một chút.

"Bạn bè nói với tôi 'Hãy đợi đến năm 2022 khi Covid-19 kết thúc' rồi mới chuyển giới, nhưng tôi chẳng biết điều gì sẽ diễn ra vào lúc ấy. Tôi không ngần ngại vì biết rằng mọi thứ sẽ chẳng bao giờ trở lại như cũ được nữa", cô chia sẻ.

Dù được coi là "thiên đường", ngành phẫu thuật chuyển giới tại Thái Lan vẫn có nhiều góc khuất. Không phải ca phẫu thuật nào cũng thành công. Năm 2018, Maria Creveling, một phụ nữ Mỹ đã bị tổn thương dây thần kinh xương chậu sau ca phẫu thuật chuyển giới tại Thái Lan. Cô qua đời tại nhà riêng khi đang ngủ vào tháng 12/2019, dù nguyên nhân ca tử vong vẫn chưa được công bố.

Người dân hầu hết có tâm lý cởi mở, song cộng đồng LGBT tại Thái Lan không tránh khỏi những trở ngại. Người chuyển giới không có tài liệu pháp lý đại diện bản dạng giới, khó tiếp cận các dịch vụ y tế quan trọng. Một số vị trí tuyển dụng quy định rõ ràng "không nhận người chuyển giới".

(Nguồn: SCMP)