Quang cảnh Hội thảo

Ngày 3/6 tại Hà Nội, Cục Báo chí (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) phối hợp với Tổ chức HealthBridge tại Việt Nam tổ chức Hội thảo cung cấp thông tin về phòng, chống tác hại của thuốc lá với chủ đề “Thuế thuốc lá và phát triển bền vững”. Đây là hoạt động nằm trong chương trình truyền thông chính sách năm 2025, hướng tới mục tiêu nâng cao nhận thức về tác hại của thuốc lá, vai trò của thuế thuốc lá trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế - xã hội.

Tác hại khôn lường từ thuốc lá gánh nặng y tế và kinh tế ngày càng tăng

Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Đặng Khắc Lợi, Phó Cục trưởng Cục Báo chí nhấn mạnh: mỗi năm, thuốc lá cướp đi sinh mạng của hơn 8 triệu người trên thế giới, trong đó có khoảng 1,3 triệu người tử vong do hút thuốc lá thụ động. Số người chết vì thuốc lá vượt xa tổng số người tử vong do HIV/AIDS, lao phổi và sốt rét cộng lại.

ThS Đặng Khắc Lợi - Phó Cục trưởng Cục Báo chí (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch)

Tại Việt Nam, với hơn 15 triệu người hút thuốc, đất nước đang phải đối mặt với gánh nặng y tế và kinh tế nghiêm trọng, với hơn 100.000 ca tử vong mỗi năm liên quan đến hút thuốc lá chủ động và thụ động. Chi phí y tế và thiệt hại kinh tế do thuốc lá gây ra ước tính lên tới 108.000 tỷ đồng/năm, tương đương khoảng 1,1% GDP.

Việt Nam hiện nằm trong nhóm 15 quốc gia có tỷ lệ nam giới hút thuốc cao nhất thế giới, và đứng thứ ba trong khu vực ASEAN. Một trong những nguyên nhân khiến tỷ lệ hút thuốc giảm chậm là do giá thuốc lá còn quá thấp, trong đó thuế thuốc lá hiện chỉ chiếm khoảng 36% giá bán lẻ – thấp hơn nhiều so với khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) là 75%.

Theo phân tích từ ThS.BS Nguyễn Thị An - Giám đốc Tổ chức HealthBridge Canada tại Việt Nam, tình trạng thuốc lá được bán với giá cực thấp tại Việt Nam đang trở thành một mối lo ngại lớn về sức khỏe cộng đồng. Nhiều loại thuốc lá có giá dưới 10.000 đồng/bao, thậm chí rẻ hơn một hộp sữa 180 ml, khiến mặt hàng này dễ dàng tiếp cận, đặc biệt là với thanh thiếu niên và người có thu nhập thấp.

0G6A2161

Bà nhấn mạnh, việc duy trì mức giá rẻ kéo dài là một trong những nguyên nhân chính khiến tỷ lệ hút thuốc không giảm đáng kể trong nhiều năm qua. Việt Nam hiện nằm trong nhóm các quốc gia có giá thuốc lá thấp nhất khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

"Hệ quả của mức giá này là thanh thiếu niên dễ tiếp cận thuốc lá hơn, kéo theo nguy cơ gia tăng các bệnh không lây nhiễm như tim mạch, ung thư, và các bệnh hô hấp mãn tính," chuyên gia cảnh báo. Thực trạng này đặt ra thách thức lớn trong công tác phòng chống tác hại thuốc lá và bảo vệ sức khỏe thế hệ trẻ.

Theo thống kê của Cục Báo chí, từ ngày 1/1 đến 31/5/2025, các cơ quan báo chí đã đăng tải 11.327 tin, bài liên quan đến tác hại của thuốc lá, trong đó: 2.003 bài về tác hại thuốc lá; 1.537 bài về thuế thuốc lá; 709 bài về mối liên hệ giữa thuế thuốc lá và phát triển bền vững

Hình thức tuyên truyền đa dạng như: bài viết phân tích chuyên sâu, infographic, phỏng vấn chuyên gia, tọa đàm, chương trình phát thanh - truyền hình... góp phần nâng cao nhận thức và khuyến khích người dân từ bỏ thuốc lá.

Tăng thuế thuốc lá biện pháp “cùng thắng” cho y tế và ngân sách

Tại hội thảo, các chuyên gia trong và ngoài nước đều thống nhất rằng tăng thuế thuốc lá là biện pháp hiệu quả nhất để giảm tiêu dùng, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và tăng nguồn thu ngân sách.

Ông Nguyễn Tuấn Lâm, Thạc sĩ – Bác sĩ, đại diện WHO tại Việt Nam

Ông Nguyễn Tuấn Lâm, Thạc sĩ – Bác sĩ, đại diện WHO tại Việt Nam, nhấn mạnh: “Thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong sớm. Nó liên quan tới ít nhất 20 loại ung thư, các bệnh tim mạch, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe sinh sản và giống nòi.”

Ông cũng cho biết, chỉ cần tăng giá thuốc lá thêm 10% sẽ giảm tiêu dùng 4% ở các nước phát triển và 5% ở các nước đang phát triển, trong đó nhóm trẻ em và người nghèo là những đối tượng giảm tiêu thụ nhiều nhất. “Tăng thuế là biện pháp cùng thắng: vừa bảo vệ sức khỏe cộng đồng, vừa mang lại lợi ích cho ngân sách nhà nước.”

WHO khuyến cáo Việt Nam nên áp dụng lộ trình tăng thuế, bắt đầu từ năm 2026 với mức tăng tối thiểu 5.000 đồng/bao, và đến năm 2030 đạt mức 15.000 đồng/bao, song song với việc duy trì thuế theo tỷ lệ. Mục tiêu là đạt mức thuế tối thiểu 75% giá bán lẻ, giúp ngăn chặn làn sóng sử dụng thuốc lá ở thế hệ trẻ.

Ông Nguyễn Tuấn Lâm nhấn mạnh:  Tăng thuế thuốc lá là biện pháp cùng thắng: thắng cho y tế công cộng, và thắng cho nguồn thu ngân sách từ thuế. Tăng thuế thuốc lá là biện pháp tốt cho phát triển bền vững. Tăng thuế ở mức cao tối ưu nhất có thể, nhưng không dưới 5000 đồng/bao vào năm 2026 và theo lộ trình để đạt 15.000 đồng/bao vào năm 2030 (áp thêm vào mức thuế theo tỷ lệ hiện tại).

ThS Đinh Thị Thu Thủy - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế

Thạc sĩ Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) cho biết, Bộ Y tế hoàn toàn ủng hộ các đề xuất trong dự thảo Luật sửa đổi về thuế tiêu thụ đặc biệt, đặc biệt là các nội dung liên quan đến tăng thuế thuốc lá, thực hiện mục tiêu của Chiến lược Quốc gia về phòng, chống tác hại thuốc lá đến năm 2030.

Bộ Y tế đồng thuận với phương án nâng thuế tuyệt đối từ 5.000 đồng/bao trong năm 2026 lên 15.000 đồng/bao vào năm 2030, kết hợp thuế tỷ lệ 75%. Mức thuế này có thể giúp giảm tỷ lệ hút thuốc ở nam giới xuống còn 36% vào năm 2030, đồng thời tiệm cận khuyến nghị của WHO về cơ cấu thuế thuốc lá.

Bên cạnh đó, đại diện Bộ Y tế kiến nghị không hợp pháp hóa các sản phẩm thuốc lá mới (như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng) trong Luật thuế tiêu thụ đặc biệt sửa đổi, nhằm thực hiện đúng Nghị quyết 173/2024/QH15 của Quốc hội quy định cấm sản xuất, kinh doanh, vận chuyển và sử dụng các sản phẩm này.

Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm

Hội thảo đã cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn quan trọng cho các phóng viên, biên tập viên trong quá trình truyền thông chính sách về kiểm soát thuốc lá. Việc tăng thuế thuốc lá không chỉ là công cụ tài khóa, mà còn là giải pháp then chốt trong chiến lược dài hạn nhằm bảo vệ sức khỏe cộng đồng, giảm gánh nặng y tế và thúc đẩy phát triển bền vững.