Tốt nghiệp cử nhân chuyên ngành kinh tế, kế toán song với niềm đam mê làm báo, viết báo, chị Nguyễn Thị Bích Yến đã quyết định đến với nghề báo. Trước kia, nhà báo Nguyễn Thị Bích Yến là phóng viên theo dõi mảng văn hóa nghệ thuật và sau khi định cư tại Áo, chị là đại diện của báo Văn nghệ Việt Nam tại Áo và EU và là cộng tác viên tích cực của nhiều tờ báo và các đài truyền hình tại Việt Nam.

Nhà văn, nhà báo, TS. Nguyễn Thị Bích Yến

Cử nhân chuyên ngành kinh tế và ngã rẽ bất ngờ…

Bích Yến kể, trong một lần tác nghiệp tại miền Trung, chị đã phát hiện ra chính quyền địa phương lừa gạt cấp trên, dối trá người dân, lạm dụng chức quyền để tham ô số lượng lớn gạo cứu trợ của chính phủ dành cho đồng bào lũ lụt. Lúc đó, chị vừa tác nghiệp, vừa gọi điện cho một số tờ báo và cuối cùng chị đã nhận được sự hậu thuẫn tích cực của các tờ báo để phanh phui sự việc… Từ đó, chị nhận thấy “báo chí có một sức mạnh rất lớn đối với xã hội và đối với những người dân thấp cổ bé họng”. Vậy là chị đã nuôi quyết tâm học báo, làm báo, rồi trở thành nhà nghiên cứu báo chí, truyền thông chuyên nghiệp như ngày nay.

Trong quá trình tác nghiệp tại Áo, nhà báo Bích Yến được cấp thẻ quốc tế và tác nghiệp, đưa tin toàn bộ các sự kiện chính trị từ nội các, Văn phòng Thủ tướng, Tổng thống Áo, các hoạt động của EU và Liên hiệp quốc tại Vienna. Đặc biệt, vừa rồi Bích Yến là một trong số ít các nhà báo Việt Nam được trực tiếp tham dự và đưa tin về các hoạt động của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trong chuyến thăm chính thức Cộng hòa Áo vào tháng 10/2018.

Xúc động nhớ lại khoảnh khắc tác nghiệp trong chuyến thăm của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đến Áo, nhà báo Bích Yến chia sẻ: “Được tham dự đưa tin về các hoạt động của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trong chuyến thăm Áo là một cơ duyên lớn của tôi vì đây là lần đầu tiên trong gần 10 năm định cư và tác nghiệp tại nước ngoài, tôi được đón và tham dự đưa tin về các hoạt động của nguyên thủ Việt Nam sang thăm đất nước này. Tại chuyến thăm này, tôi đã được gặp lại các nhà báo, đồng nghiệp của tôi trước kia tại Việt Nam và được trao đổi với họ bằng ngôn ngữ mẹ đẻ ngay tại văn phòng của Thủ tướng Áo”.

Nhà báo Bích Yến (áo vàng) vinh dự được gặp Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc

 Những thành công trên bước đường sự nghiệp

Ngoài vai trò là một nhà báo, Bích Yến còn là một nhà nghiên cứu về truyền thông, xây dựng nhiều chương trình hợp tác giữa các cơ quan báo chí và cơ sở đào tạo báo chí truyền thông của hai nước Việt -  Áo.

Có thể nói, nơi đặt nền móng đầu tiên cho công việc nghiên cứu báo chí truyền thông của nhà báo Bích Yến tại Cộng hòa Áo là tờ báo Wiennerisches Diarium (Wiener Zeitung) - cơ quan “phát ngôn” của Chính phủ nước Cộng hòa Áo với bản in đầu tiên được phát hành ngày 8/8/1703. Wiener Zeitung chuyên về các mảng tin tức xoay quanh đời sống chính trị, văn hóa, kinh tế, xã hội của Áo, EU. Ngày nay với sự phát triển của nhiều loại hình báo chí truyền thông, Wiener Zeitung vẫn đang hoạt động rất tốt với lượng độc giả cao cấp tại Áo và nhiều nước châu Âu, và một phần thị trường Bắc Mỹ, hiện nó đã trở thành tập đoàn. Đây cũng được coi là nơi khởi nguồn của những dự án kết nối truyền thông mà nhà báo Bích Yến đã dày công vun đắp trong hơn một thập kỷ qua.

Ý tưởng đầu tiên nhà báo Bích Yến đưa ra với Tiến sĩ Wolfgang Renner (Viện trưởng Wiener Zeitung) lúc đó là xây dựng một chuyên san đặc biệt, nhân dịp kỷ niệm 1000 năm Thăng Long- Hà Nội, thể hiện sự kết nối giữa hai thủ đô Vienna của Áo và Hà Nội, Việt Nam. Để thực hiện ý tưởng này, nhà báo Bích Yến đã đầu tư nhiều công sức cho việc nghiên cứu, tìm hiểu về hai nền văn hóa Áo – Việt. Với sự hỗ trợ của các nhà báo Áo, những hình ảnh về thủ đô Hà Nội nghìn năm văn hiến đã lần đầu tiên xuất hiện trên Chuyên san ngoại giao “Dossier 1000 Jahre Ha noi - Chào Hà Nội 1000 năm” - tờ báo hoàng gia của Cộng hòa Áo, Wiener Zeitung. Chuyên san này đã bán được hơn 50.000 bản bằng tiếng Đức tại thị trường châu Âu; hàng nghìn bản tại thị trường Bắc Mỹ và hơn 10.000 bản bằng tiếng Anh tại Việt Nam. Đây được coi là ấn phẩm xuất bản chung đầu tiên, đánh dấu mối quan hệ hợp tác trong lĩnh vực báo chí truyền thông giữa Cộng hòa Áo và Việt Nam.

Nhà báo Bích Yến phỏng vấn Đại sứ Việt Nam tại Cộng hòa Áo

Từ những thành công bước đầu cộng với sự nỗ lực và tài năng, nhà báo Bích Yến đã được nhận thực tập, nghiên cứu tại Wiener Zeitung và chính Tiến sĩ Wolfgang Renner, Viện trưởng Wiener Zeitung là người chịu trách nhiệm hướng dẫn kỹ thuật luận văn Thạc sĩ, rồi Tiến sĩ cho cô với đề tài “Công chúng thị trường báo chí - truyền thông Áo”.

Niềm đam mê mãnh liệt với nghề báo và nghiên cứu truyền thông đã giúp nhà báo Bích Yến vượt qua những khó khăn, thách thức để hoàn thành nghiên cứu về công chúng báo chí - truyền thông của Áo. Luận văn Thạc sĩ “Giải pháp phát triển công chúng - thị trường của báo Wiener Zeitung” của chị Bích Yến đã được Cơ quan Help.gv của Chính phủ Áo đánh giá cao và được lưu giữ làm tư liệu tại Thư viện Quốc gia.

Không dừng lại ở đó, dựa trên những nghiên cứu của mình về Wiener Zeitung, năm 2012 - nhân dịp kỷ niệm 40 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Cộng hòa Áo và Việt Nam (1972 - 2012), nhà báo Bích Yến đã cho ra mắt cuốn sách “Phát triển công chúng thị trường báo chí như thế nào? Kinh nghiệm của tờ báo Wiener Zeitung, Cộng hòa Áo”. Công trình này đã được trích dẫn, sử dụng làm tài liệu tham khảo cho nhiều hoạt động nghiên cứu, hoạt động thực tiễn của báo chí Việt Nam và báo chí của kiều bào Việt tại nước ngoài.

Tiếp tục con đường nghiên cứu khoa học xã hội, năm 2013, nhà báo Bích Yến đã tiến hành một nghiên cứu sâu hơn với luận án Tiến sĩ về “Chiến lược và giải pháp phát triển công chúng thị trường báo Wiener Zeitung (Cộng hòa Áo)” (nghiên cứu thực trạng ba tập đoàn báo chí- truyền thông lớn của Áo, EU là APA, ORF, WZ). Qua đây, chị mong muốn xây dựng một tài liệu tham khảo chuyên sâu cho ngành báo chí truyền thông Việt Nam, dựa trên những kinh nghiệm của một tờ báo lâu đời và thành công nhất tại châu Âu. Luận án này đã giới thiệu mô hình kinh doanh báo chí - truyền thông, tích hợp, hiệu quả của Wiener Zeitung (APA, ORF) về chiến lược và giải pháp phát triển công chúng thị trường báo chí truyền thông, cũng như cách thức xây dựng một tờ báo trở thành “biểu tượng văn hóa của dân tộc”.

Năm 2017, được sự ủng hộ, hỗ trợ từ gia đình và dưới sự hướng dẫn của các nhà khoa học hai nước, Phó Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn Văn Dững,  Giáo sư – Tiến sĩ Thomas A.Baeur, Tiến sĩ Wolfgang Renner, nhà báo Bích Yến đã bảo vệ thành công xuất sắc luận án Tiến sĩ. Luận án Tiến sĩ của nhà báo Bích Yến đã được các giáo sư đánh giá cao bởi tính khoa học, tính lịch sử, tính thực tiễn và ứng dụng cao… Đây sẽ là tư liệu tham khảo ý nghĩa đối với những người làm báo, lãnh đạo và nghiên cứu báo chí-truyền thông của Áo và Việt Nam.

Đánh giá về những công trình mà nhà báo Bích Yến đã nghiên cứu, Tiến sĩ Wolfgang Renner, Viện trưởng Wiener Zeitung tâm sự: “Với tôi, Bích Yến không chỉ một nhà báo mà còn là một nhà văn và còn là một nhà khoa học. Một nhà khoa học về báo chí, truyền thông. Cô ấy đã đem đến một cái nhìn tổng quát về công chúng truyền thông của Áo. Điều này thể hiện rất rõ qua các đề tài luận văn mà Bích Yến lựa chọn để nghiên cứu. Đó là về vấn đề quảng cáo, về cách thu hút độc giả. Và cô ấy đã có những nghiên cứu rõ ràng và khách quan”.

Để tạo dựng được chỗ đứng trong làng báo chí của Áo, EU cũng như gây dựng được tên tuổi của mình trong giới nghiên cứu khoa học báo chí truyền thông tại Áo, nhà báo Bích Yến đã phải trải qua rất nhiều thách thức với những giọt mồ hôi và cả nước mắt.  “Đã có những lúc tôi nghĩ sẽ bỏ cuộc. Nếu tôi làm ở Việt Nam thì sẽ dễ dàng hơn nhiều ở nơi đất khách quê người. Nhưng vì đam mê với nghề báo chí truyền thông, và vì giờ đây Áo là quê hương thứ hai của mình. Hơn nữa, tôi đang làm công tác kết nối nghiên cứu báo chí truyền thông giữa Việt Nam và Áo, EU, nên tôi phải bỏ nhiều công sức để hiểu rõ về thị trường, về công chúng báo chí truyền thông cũng như phải hiểu về lịch sử thể chế, lịch sử bối cảnh, lịch sử xã hội của hai nước để việc kết nối mang lại hiệu quả và khả thi nhất”.

[Ngày 24/1/2019, tại Nhà hát Lớn - Hà Nội, tác phẩm “Những mảnh ghép quân vương” (Nhà Xuất bản Thông tin & Truyền thông, 2018) của nhà báo Nguyễn Thị Bích Yến đã được giới thiệu.Từng tham dự nhiều sự kiện quốc tế, gặp gỡ nhiều nhân vật, từ tầng lớp bình dân đến giới trí thức, văn nghệ sĩ nổi tiếng, chính khách, nguyên thủ của nhiều quốc gia và từ cảm nhận về cuốn “Quân Vương” của sử gia, chính trị gia, nhà ngoại giao, triết gia và nhà văn Ý thời Phục hưng Niccolò Machiavelli (xuất bản năm 1513), biết về những nguyên lý cơ bản của thuật trị quốc, cảm được tầm nhìn thấu suốt của một đấng Quân vương Bích Yến đã kể 86 câu chuyện về 86 nhân vật đã tận hiến cho các lĩnh vực Văn hóa nghệ thuật bao gồm điện ảnh, âm nhạc, hội họa, văn chương; các học giả, chính khách, các nguyên thủ quốc gia - những nhà hoạt động chính trị, xã hội; các nhà hoạt động trên lĩnh vực báo chí - truyền thông;  trong đó có hơn một chục doanh nhân người Việt ở trong và ngoài nước, người nước ngoài ở Việt Nam.

 Với những nỗ lực không mệt mỏi, nhà văn, nhà báo, TS. Nguyễn Thị Bích Yến là hiện thân của niềm đam mê và khát vọng vươn lên, góp công sức nhỏ bé của mình xây dựng quê hương - Tổ quốc Việt, đồng thời kết nối truyền thông, kết nối cộng đồng hai nước Việt Nam và Áo nói riêng cũng như đưa những giá trị văn hóa của người Việt vươn tầm thế giới]