Một loại vaccine ung thư mới do các nhà khoa học Trung Quốc và Singapore hợp tác phát triển đang mở ra hy vọng trong cuộc chiến chống ung thư, với khả năng ngăn ngừa tái phát và di căn sau phẫu thuật nhờ vào cơ chế tấn công “trung tâm chỉ huy” của các khối u ác tính.

Dẫn đầu bởi Giáo sư Dương Diên Liên (Trung tâm Công nghệ Nano Quốc gia Trung Quốc) và Giáo sư Trần Tiểu Nguyên (Đại học Quốc gia Singapore), công trình nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature Nanotechnology đã cho thấy loại vaccine này có thể làm giảm nguy cơ tái phát và lây lan khối u gấp 7 lần so với các phương pháp hiện có.

Với việc ứng dụng công nghệ nano, vaccine mới đã cho thấy hiệu quả vượt trội trên các mô hình chuột mắc ung thư vú và u hắc tố, giúp kéo dài thời gian sống, giảm nguy cơ tái phát và không gây độc tính đáng kể.

Khác với các loại thuốc chủ yếu tập trung vào việc tiêu diệt tế bào ung thư thông thường, vaccine này nhắm mục tiêu cả vào các tế bào gốc ung thư (CSC). Đây là loại tế bào có khả năng "ngủ đông" sau quá trình điều trị và rồi lại tái kích hoạt về sau khiến ung thư tái phát và di căn, những yếu tố khiến căn bệnh ung thư trở nên nguy hiểm.

“Các liệu pháp như hóa trị hay kháng thể có thể tiêu diệt tế bào ung thư phổ thông mà ít gây tổn thương cho cơ thể, nhưng lại gần như vô hiệu với CSC. Chỉ cần 1–5% tế bào CSC còn sót lại cũng đủ để ung thư quay trở lại”, bà Dương chia sẻ.

Vaccine nano mới có 3 đặc điểm nổi bật giúp tăng cường hiệu quả, đó là:

- Vỏ nano “ngụy trang” bên ngoài có nguồn gốc từ màng tế bào ung thư, đồng thời mang kháng nguyên của cả tế bào CSC và tế bào khối u thường giúp hệ miễn dịch nhận diện cùng lúc cả hai loại mục tiêu.

- Phân tử định hướng gắn trên bề mặt giúp vaccine nhắm chính xác vào tế bào tua - loại tế bào miễn dịch chuyên trình diện kháng nguyên, từ đó kích hoạt các tế bào T chống ung thư.

- RNA can thiệp ngắn (siRNA) giúp tạm thời ức chế hoạt động enzym trong các tiêu thể lysosome, kéo dài thời gian “hiển thị” kháng nguyên trong tế bào miễn dịch, qua đó thúc đẩy phản ứng mạnh mẽ hơn.

Kết quả thử nghiệm trên chuột cho thấy vaccine mới đã giúp ức chế rõ rệt sự phát triển của khối u, giảm số lượng CSC còn sót, ngăn chặn tái phát và di căn sau phẫu thuật. Đặc biệt, các chỉ số máu, mô nội tạng và tế bào gốc máu đều trong ngưỡng an toàn và không phát hiện độc tính.

Nhóm nghiên cứu hiện đang phát triển phiên bản vaccine dạng tiêm và hướng đến cá nhân hóa điều trị bằng cách sử dụng chính tế bào khối u của bệnh nhân để chế tạo vaccine riêng biệt.

Tuy nhiên, theo bà Dương, sẽ cần có thêm các nghiên cứu đánh giá độ an toàn sinh học lâu dài trên mô hình động vật lớn hơn trước khi tiến tới thử nghiệm lâm sàng ở người.