ThS. Nguyễn Trần Ngọc Linh, Giám đốc Trung tâm Phân tích dữ liệu, Tổng công ty Viễn thông Viettel

 Tại Việt Nam, quá trình này không chỉ ảnh hưởng đến các lĩnh vực kinh doanh, sản xuất, và giáo dục, mà còn tác động sâu sắc đến cuộc sống và vai trò của phụ nữ.

Phụ nữ Việt Nam, chiếm 50.1% dân số và là lực lượng lao động quan trọng, đang đứng trước những cơ hội và thách thức lớn từ chuyển đổi số. Các nền tảng công nghệ hiện đại, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), và internet vạn vật (IoT) đã tạo điều kiện để phụ nữ không chỉ tham gia sâu hơn vào thị trường lao động mà còn khẳng định vai trò của mình trong lĩnh vực công nghệ, khởi nghiệp, và quản lý.

Tuy nhiên, chuyển đổi số cũng đặt phụ nữ Việt Nam vào tình thế phải đối mặt với các rào cản như khoảng cách số, định kiến giới, và áp lực cân bằng giữa công việc, cuộc sống gia đình, và việc nâng cao kỹ năng công nghệ.

Thêm vào đó nhiều công nghệ và ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) ra đời hiện nay như chatGPT chẳng hạn đang tạo ra những thay đổi sâu sắc trong cuộc sống, công việc và vai trò của phụ nữ trong xã hội. Những tác động này vừa mang lại cơ hội, vừa đặt ra thách thức, đòi hỏi phụ nữ phải thích nghi để không bị bỏ lại phía sau trong kỷ nguyên số.

Chủ đề " Phát huy vai trò của phụ nữ Việt Nam trong chuyển đổi số với hệ sinh thái ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI)" trong bài tham luận của tôi, nhằm khai thác tiềm năng, thách thức và những giải pháp hỗ trợ phụ nữ trong quá trình thích ứng và phát triển trong kỷ nguyên số bằng ứng dụng trí tuệ nhân tạo. Qua đó, chúng ta không chỉ đề cao vai trò của phụ nữ với công nghệ hàng đầu chuyển đổi số mà còn góp phần xây dựng một xã hội số hóa toàn diện, bình đẳng và bền vững.

Trí tuệ nhân tạo đang thay đổi cuộc sống và công việc của phụ nữ như thế nào?

Về công việc, hiện tại trí tuệ nhân tạo AI đang hỗ trợ đang làm thay đổi cách chúng ta sống, làm việc và kết nối với thế giới. Đây không chỉ là lĩnh vực công nghệ tiên tiến, mà còn là một cơ hội lớn để phụ nữ tham gia, định hình và hưởng lợi từ sự phát triển này. AI đang hỗ trợ phụ nữ trong công việc bằng nhiều cách, giúp tối ưu hóa hiệu suất, cải thiện kỹ năng, và mở rộng cơ hội nghề nghiệp. Các công cụ quản lý công việc tích hợp AI như Trello, Asana, hoặc Notion giúp phụ nữ tổ chức và theo dõi tiến độ dự án một cách hiệu quả. AI có thể tự động hóa các nhiệm vụ như gửi email nhắc nhở, sắp xếp lịch họp, hoặc phân bổ công việc cho đội nhóm. Trong các ngành nghề liên quan đến tài chính, marketing, và quản lý, AI cung cấp công cụ phân tích dữ liệu mạnh mẽ như Power BI, Tableau, hoặc các công cụ của Google. Phụ nữ có thể sử dụng những công cụ này để đưa ra các quyết định chiến lược dựa trên dữ liệu thực tế. Trí tuệ nhân tạo còn giúp chúng ta nâng cao đào tạo kỹ năng của bản thân như Coursera, LinkedIn Learning, hoặc Duolingo giúp phụ nữ học thêm kỹ năng chuyên môn hoặc ngôn ngữ mới. AI cá nhân hóa lộ trình học tập, giúp phụ nữ tiến bộ nhanh chóng và tiết kiệm thời gian. AI còn hỗ trợ phụ nữ giảm tải các công việc lặp đi lặp lại như nhập liệu, kiểm tra lỗi, hoặc soạn thảo văn bản. Các công cụ như Zapier, IFTTT, hoặc Microsoft Power Automate tự động hóa nhiều quy trình, giúp tiết kiệm thời gian và tập trung vào những nhiệm vụ quan trọng hơn. Trong lĩnh vực sáng tạo nội dung, các công cụ AI như Canva, ChatGPT, hoặc Grammarly giúp phụ nữ tạo ra các bài viết, thiết kế đồ họa, hoặc nội dung truyền thông nhanh chóng và chuyên nghiệp. Các trợ lý ảo như Google Assistant, Siri, hoặc Alexa hỗ trợ phụ nữ quản lý lịch trình, nhắc nhở công việc, và dành thời gian cho gia đình, giúp họ duy trì cân bằng giữa công việc và cuộc sống cá nhân. Những ví dụ trên cho thấy, AI không chỉ giúp phụ nữ làm việc hiệu quả hơn mà còn tạo ra cơ hội để họ phát triển sự nghiệp, học hỏi và khẳng định vai trò trong môi trường công việc hiện đại.

Bên cạnh công việc, phụ nữ ngày nay còn có rất nhiều hỗ trợ từ AI giúp chúng ta có thể nuôi dậy và chăm sóc con cái một cách dễ dàng và tối ưu hơn. Điển hình phụ nữ chúng ta có thể sử dụng ChatGPT để tìm hiểu các kiến thức cũng như hỗ trợ con học Tiếng Anh ngay trên phần mềm này. Nhiều ứng dụng AI hỗ trợ phụ nữ trong việc nuôi dạy con cái như BabyCenter, Kinedu, và Glow Baby cung cấp kiến thức, theo dõi sức khỏe và phát triển của trẻ. Huckleberry giúp cải thiện giấc ngủ, trong khi BabySparks và Kinedu gợi ý các hoạt động phát triển kỹ năng. ParentLab và Talkspace hỗ trợ tâm lý và giải quyết vấn đề hành vi. Các ứng dụng như Cubo Ai Smart Baby Monitor giúp giám sát an toàn, và trợ lý ảo như Google Assistant hay Alexa hỗ trợ quản lý thời gian. Những công cụ này giúp giảm áp lực và tối ưu hóa việc chăm sóc con cái.

Nhờ sự hỗ trợ của AI, phụ nữ có thể tận hưởng các hoạt động giải trí một cách thông minh, tiết kiệm thời gian và nâng cao chất lượng cuộc sống. AI hỗ trợ phụ nữ trong các hoạt động giải trí bằng cách gợi ý nội dung cá nhân hóa trên Netflix, Spotify, YouTube, cung cấp trải nghiệm tương tác như VR, AR, hỗ trợ sáng tạo nội dung qua Canva hay Adobe Sensei. AI còn kết hợp giải trí với học tập trên Duolingo, hỗ trợ tổ chức du lịch với Google Trips, và kết nối cộng đồng qua các sự kiện phù hợp. Ngoài ra, các ứng dụng như Calm hay Headspace giúp thư giãn, chăm sóc sức khỏe tinh thần, mang lại trải nghiệm giải trí tiện lợi và chất lượng hơn.

AI mang đến nhiều cơ hội nghề nghiệp cho phụ nữ bằng cách hỗ trợ học tập qua các nền tảng như Coursera, Udemy, giúp nâng cao kỹ năng và mở rộng thăng tiến. Trong kinh doanh, AI tối ưu hóa phân tích dữ liệu, tiếp thị, và quản lý khách hàng, hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp. Các công cụ như Siri, Alexa, Google Assistant giúp quản lý thời gian và công việc hiệu quả, trong khi ứng dụng sức khỏe như Flo, Clue hỗ trợ chăm sóc cá nhân. AI còn giúp giảm bất bình đẳng giới trong tuyển dụng, mở rộng giáo dục cho phụ nữ ở vùng khó khăn, và tăng cường an toàn cá nhân. Công nghệ này đang khẳng định vai trò quan trọng trong việc nâng cao vị thế và chất lượng cuộc sống của phụ nữ trong thời đại số hóa.

Thách thức đối với phụ nữ

Phụ nữ Việt Nam trong thời đại trí tuệ nhân tạo (AI) và chuyển đổi số phải đối mặt với nhiều thách thức đặc thù, bao gồm:

 Khoảng cách tiếp cận công nghệ: Nhiều phụ nữ ở vùng nông thôn hoặc khu vực khó khăn thiếu thiết bị, kết nối Internet và cơ hội học tập, dẫn đến hạn chế trong việc tiếp cận công nghệ và tham gia vào chuyển đổi số.

Thiếu kỹ năng số và công nghệ: Nhiều phụ nữ chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng số và công nghệ cần thiết để tham gia vào các ngành nghề liên quan đến AI, khiến họ gặp khó khăn trong việc cạnh tranh trên thị trường lao động.

Định kiến giới và rào cản văn hóa: Các quan niệm truyền thống về vai trò của phụ nữ có thể cản trở họ tham gia vào các lĩnh vực công nghệ cao hoặc các vị trí lãnh đạo, từ đó giới hạn sự phát triển cá nhân và cơ hội nghề nghiệp.

Gánh nặng công việc gia đình: Phụ nữ Việt Nam thường phải đảm nhận vai trò chính trong việc chăm sóc gia đình, điều này khiến họ gặp khó khăn trong việc cân bằng thời gian để học tập và phát triển sự nghiệp trong lĩnh vực công nghệ.

Nguy cơ mất việc làm: Nhiều công việc truyền thống, đặc biệt trong ngành may mặc hoặc sản xuất – nơi phụ nữ chiếm tỷ lệ lớn – đang dần bị thay thế bởi tự động hóa, dẫn đến nguy cơ mất việc làm.

Hạn chế trong hệ sinh thái hỗ trợ phụ nữ: Các chương trình hỗ trợ phụ nữ tham gia vào chuyển đổi số và AI tại Việt Nam còn hạn chế, chưa đủ để tạo điều kiện cho họ vượt qua các rào cản về kỹ năng và văn hóa.

Vấn đề an ninh mạng và quấy rối trực tuyến: Phụ nữ Việt Nam cũng dễ trở thành mục tiêu của các hành vi quấy rối hoặc tấn công trực tuyến khi tham gia vào môi trường số, gây ảnh hưởng đến tâm lý và sự an toàn cá nhân.

Thiếu đại diện trong lĩnh vực công nghệ: Phụ nữ vẫn chiếm tỷ lệ thấp trong các ngành nghề công nghệ và vị trí lãnh đạo tại Việt Nam, dẫn đến thiếu tiếng nói trong việc phát triển và ứng dụng AI.

Để giải quyết các thách thức này, cần có sự phối hợp giữa Chính phủ, doanh nghiệp và tổ chức xã hội nhằm thúc đẩy giáo dục kỹ năng số, hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp công nghệ, xây dựng môi trường làm việc công bằng giới và giảm các rào cản văn hóa, giúp phụ nữ Việt Nam phát huy tiềm năng trong thời đại mới.

Giải pháp

Để giúp phụ nữ vượt qua thách thức trong thời đại trí tuệ nhân tạo (AI) và chuyển đổi số, cần triển khai các giải pháp cụ thể và toàn diện:

Đào tạo kỹ năng số và công nghệ

Tổ chức các khóa học trực tuyến và trực tiếp về kỹ năng số, lập trình, và ứng dụng AI, đặc biệt dành cho phụ nữ ở vùng nông thôn và khu vực khó khăn.

Khuyến khích phụ nữ tham gia các chương trình STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học) từ khi còn nhỏ để chuẩn bị cho các cơ hội nghề nghiệp tương lai.

Chính sách hỗ trợ và thúc đẩy bình đẳng giới

Áp dụng các chính sách hỗ trợ phụ nữ tham gia vào lĩnh vực công nghệ và chuyển đổi số, bao gồm các ưu đãi tài chính, học bổng và các chương trình khởi nghiệp dành riêng cho phụ nữ.

Xây dựng môi trường làm việc bình đẳng, loại bỏ định kiến giới trong tuyển dụng và thăng tiến.

Tăng cường nhận thức và thay đổi văn hóa xã hội

Tuyên truyền, nâng cao nhận thức về vai trò của phụ nữ trong công nghệ và chuyển đổi số, nhằm thay đổi quan niệm truyền thống về vai trò giới.

Khuyến khích nam giới chia sẻ công việc gia đình để phụ nữ có thể tập trung phát triển sự nghiệp.

Phát triển hệ sinh thái hỗ trợ phụ nữ

Xây dựng các cộng đồng trực tuyến và mạng lưới hỗ trợ phụ nữ, nơi họ có thể học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm, và kết nối với các chuyên gia công nghệ.

Hỗ trợ phụ nữ tiếp cận các nguồn vốn, cố vấn, và công cụ để khởi nghiệp hoặc phát triển sự nghiệp.

Ứng dụng công nghệ trong quản lý thời gian và công việc

Khuyến khích phụ nữ sử dụng các công cụ AI và công nghệ số để tối ưu hóa quản lý thời gian, tự động hóa các công việc lặp lại, và cân bằng giữa công việc và cuộc sống.

Bảo vệ an ninh mạng và quyền riêng tư

Tăng cường giáo dục về an ninh mạng và cách bảo vệ dữ liệu cá nhân, đặc biệt là với các nền tảng trực tuyến.

Xây dựng các cơ chế pháp lý và công nghệ để bảo vệ phụ nữ khỏi các hành vi quấy rối và tấn công trực tuyến.

Tăng cường vai trò lãnh đạo của phụ nữ

Tạo cơ hội và khuyến khích phụ nữ tham gia vào các vị trí lãnh đạo trong ngành công nghệ, từ đó có tiếng nói trong việc định hình tương lai của AI và chuyển đổi số.

Xây dựng các chương trình cố vấn để phụ nữ trẻ học hỏi từ những người đi trước trong lĩnh vực công nghệ.

Hỗ trợ giáo dục và kỹ năng cho phụ nữ tại vùng khó khăn

Phát triển các ứng dụng học tập chi phí thấp hoặc miễn phí, giúp phụ nữ vùng sâu, vùng xa tiếp cận giáo dục và phát triển kỹ năng mà không cần di chuyển xa.

Tăng cường kết nối Internet và thiết bị công nghệ đến các khu vực khó khăn.

Những giải pháp này không chỉ giúp phụ nữ vượt qua các thách thức mà còn thúc đẩy họ khẳng định vai trò và đóng góp lớn hơn vào sự phát triển của xã hội trong thời đại số hóa.

Kết luận

Phát huy vai trò của phụ nữ trong thời đại trí tuệ nhân tạo (AI) và chuyển đổi số không chỉ là một yêu cầu cấp thiết mà còn là chìa khóa để đạt được sự phát triển bền vững và toàn diện. Đối với phụ nữ Việt Nam, việc trang bị kỹ năng số, xóa bỏ rào cản văn hóa, và tạo điều kiện tiếp cận giáo dục, công nghệ là những yếu tố then chốt giúp họ tận dụng tối đa cơ hội trong kỷ nguyên số.

Bằng cách thúc đẩy chính sách bình đẳng giới, xây dựng các chương trình hỗ trợ và tạo cơ hội phát triển trong lĩnh vực công nghệ, phụ nữ Việt Nam không chỉ có thể vượt qua thách thức mà còn khẳng định vai trò dẫn dắt trong công cuộc đổi mới và sáng tạo. Khi phụ nữ được trao quyền và khuyến khích tham gia vào quá trình chuyển đổi số, họ sẽ trở thành động lực quan trọng, góp phần tạo nên một xã hội hiện đại, công bằng và tiến bộ hơn.