Trong văn bản góp ý bổ sung một số quy định về chính sách NƠXH (NƠXH) của Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Bộ Xây dựng, ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch HoREA, cho rằng do các tiêu chí về điều kiện của các đối tượng hưởng chính sách về NƠXH tưởng chừng rất chặt chẽ, nhưng thực ra còn nhiều "lỗ hổng", chưa sát với thực tế và có thể "lách". 

Thứ nhất là quy định đối tượng chưa được hỗ trợ dưới mọi hình thức tại nơi ở và nơi làm việc. Theo ông Châu, quy định này rất khó kiểm tra trong nhiều năm qua, nhất là đối với người thay đổi nơi làm việc nhiều lần, do chỉ quy định kiểm tra tiêu chí này tại nơi ở và nơi làm việc hiện tại.

Kỳ vọng trong thời gian tới, sau khi thực hiện hoàn thành Đề án 06 Phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030 thì mới kiểm tra được đối tượng đã hưởng chính sách hỗ trợ NƠXH hay chưa.

Thứ hai là quy định đối tượng chưa sở hữu nhà ở, chưa được mua hoặc thuê mua NƠXH hoặc sở hữu nhà nhưng diện tích bình quân đầu người không đạt theo quy định. "Nếu một người nào đó muốn 'lách' quy định này thì có thể nhờ người thân đứng tên sở hữu nhà. Như vậy, người đó sẽ chứng minh được mình chưa sở hữu nhà hoặc có nhà ở, nhưng không đủ diện tích tối thiểu".

Ngoài ra, theo ông Châu bên cạnh tiêu chí điều kiện về nhà ở chưa chặt chẽ, thì tiêu chí về điều kiện thu nhập cũng còn nhiều "lỗ hổng".

Cụ thể, Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) cho phép miễn thuế thu nhập cá nhân đối với 16 trường hợp, trong đó tại khoản 7 và khoản 8 Điều 4 quy định miễn thuế thu nhập cá nhân đối với các trường hợp: Thu nhập từ lãi tiền gửi tại các tổ chức tín dụng và thu nhập từ kiều hối.

Theo ông Châu, đối với khoản thu nhập từ tiền gửi tiết kiệm của người về hưu, già yếu, mất sức lao động, hoặc số tiền kiều hối có giá trị không lớn để cải thiện cuộc sống thì quy định miễn thuế thu nhập cá nhân là rất chính xác và nhân văn. Tuy nhiên, quy định này sẽ không hợp lý đối với các khoản thu nhập rất lớn từ lãi tiền gửi tiết kiệm hoặc từ kiều hối của các đối tượng khác.

Ông Châu nêu ví dụ, ông A gửi tiết kiệm 50 tỷ đồng kỳ hạn 13 tháng với lãi suất tiết kiệm 9 %/năm nên cuối năm được nhận lãi tiền gửi 4,5 tỷ đồng. Hoặc, ông B thường xuyên nhận được tiền kiều hối, khoảng 100.000 USD tương đương 2,4 tỷ đồng mỗi năm.

Căn cứ quy định tại khoản 7 và khoản 8 Điều 4 Luật Thuế thu nhập cá nhân thì ông A và ông B đều "được miễn thuế thu nhập cá nhân". Nếu ông A và ông B chưa có nhà ở thuộc sở hữu của mình mà lại có lòng tham thì ông A và ông B lại hội đủ điều kiện chưa sở hữu nhà và thuộc diện không phải nộp thuế thu nhập đối với các khoản thu nhập từ lãi tiền gửi và kiều hối.

Vì vậy, ông A và ông B được công nhận là đối tượng hưởng chính sách về NƠXH. Đây là nguyên nhân dẫn đến tình trạng người giàu tranh suất mua NƠXH hoặc người giàu vẫn ở chung cư NƠXH trong thời gian qua.

Do đó, HoREA đề nghị sửa đổi, bổ sung khoản 7 và khoản 8 Điều 4 Luật Thuế thu nhập cá nhân theo hướng giao thẩm quyền cho Chính phủ quy định các trường hợp miễn thuế thu nhập cá nhân đối với một số khoản thu nhập từ lãi tiền gửi tại các tổ chức tín dụng hoặc thu nhập từ kiều hối.

Đồng thời, sửa đổi khoản 1 Điều 75 Dự thảo Luật Nhà ở (sửa đổi) để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.

Theo báo cáo của Cushman & Wakefield, giá nhà ở tại Việt Nam hiện cao hơn khoảng 20 lần so với thu nhập bình quân đầu người hàng năm, khiến người dân ngày càng khó sở hữu nhà ở.

Thực trạng này đặt ra yêu cầu phải có các giải pháp tái cân bằng, cụ thể là phát triển NƠXH như một công cụ bảo đảm an sinh xã hội và thúc đẩy tính bền vững của thị trường bất động sản.

Tính đến quý 1/2023, Việt Nam đã hoàn thành 301 dự án NƠXH tại đô thị và dự án nhà ở công nhân tại các khu công nghiệp, với tổng quy mô gần 156.000 căn. Khoảng 401 dự án chuẩn bị được xây dựng, với tổng quy mô khoảng 454.000 căn. Tuy nhiên, nguồn cung đối với loại hình nhà ở này vẫn chưa được đáp ứng đầy đủ so với nhu cầu.

Tính riêng năm 2023, thị trường Hà Nội dự kiến sẽ chào đón 6,117 căn NƠXH tại 11 dự án. Trong khi đó, TP.HCM cũng dự kiến xây dựng thêm 3.800 căn tại 6 dự án, theo số liệu từ đề án "Đầu tư xây dựng ít nhất một triệu căn hộ NƠXH cho đối tượng thu nhập thấp, công nhân khu công nghiệp giai đoạn 2021-2030".

Nỗ lực của chính phủ trong việc thúc đẩy nhà ở giá rẻ là rất đáng khen ngợi, mặc dù quỹ đất sẵn có, kết nối cơ sở hạ tầng, chính sách tốt hơn cho cả người mua và chủ đầu tư, và cơ cấu tài chính là cần thiết để tạo lực đẩy cần thiết cho lĩnh vực này và đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển NƠXH nhằm cung cấp thành công nhà ở cho tất cả mọi người trong thập kỷ tới.