Hiểu rõ về cà phê Việt Nam

Bạn gọi đồ uống tại Starbucks, nhân viên pha chế sẽ cho thêm một ít siro mocha chocolate trắng hoặc một phiên bản tại Peet's được gọi là Black Tie. Điều đó hiển nhiên cũng như tại mỗi nhà hàng hay tiệm bánh mì Việt Nam, nhất định phải có cà phê đá mang hương vị cà phê Việt Nam.

Tuy nhiên, hiện nay, hạt cà phê Việt Nam đang vắng bóng trong các dịch vụ cà phê Việt Nam, ngay cả tại các nhà hàng Việt Nam. Hầu như, ít ai quan tâm đến nguồn gốc, chất lượng của hạt cà phê.

Điều này cũng xảy ra tại Mỹ khi hầu hết cà phê Việt Nam ở Mỹ thường không phải là cà phê Việt Nam. 

Harvey Tong, người sáng lập Câu lạc bộ Cà phê Phin có trụ sở tại Austin, cho biết: "Khi nói đến những lon cà phê màu vàng nổi tiếng bán tại New Orleans, có tên là Cafe Du Monde — một loại cà phê pha với rau diếp xoăn phổ biến trong cộng đồng người Việt ở đó, mọi người hiểu nhầm là người Việt Nam. Đó không phải là cà phê Việt Nam mà nó được sản xuất tại New Orleans".

Tại Việt Nam, thổ nhưỡng chỉ phù hợp với cà phê hạt Robusta. Nhưng nhiều năm nay, loại hạt này đã bị coi thường và bị đánh giá là một sản phẩm rẻ tiền do sản xuất hàng loạt và các trang trại thương mại hóa.

Trước đây, cà phê hạt Robusta chỉ được sử dụng để làm cà phê hòa tan, là những hạt không được chọn và rang cẩn thận. Nescafe, Folgers và Maxwell House làm cà phê nhưng nguyên liệu lại chứa hỗn hợp hạt Arabica và Robusta.

Thậm chí, một chuyên gia cà phê cũng từng so sánh cà phê hạt Robusta vốn nổi tiếng là có mùi thơm và vị đắng đặc trưng với hương vị của "cao su cháy". Đây là một so sánh sai lầm và không nên có.

Vậy nên, Sahra Nguyen, CEO của Công ty Nguyen Coffee Supply (NCS), đã đi sâu hơn và nghiên cứu những hạt cà phê được sử dụng cho các tách cà phê Việt Nam được bán tại các quán cà phê và nhà hàng khác nhau tại Mỹ.

Cô cho biết, thật sự không nơi nào trong số các cửa hàng cô khảo sát sử dụng hạt cà phê Việt Nam.

"Khi tìm hiểu kỹ, tôi nhận ra rằng thực sự rất khó làm đúng vì không có ai cung cấp cà phê hạt nguyên chất, mới rang, có nguồn gốc Việt Nam. Tôi không thể tìm thấy nó trong các siêu thị, và tôi không thể tìm thấy nó ở các nhà rang xay", Nguyen giải thích.

Tammy Huynh, Giám đốc điều hành (CEO) và nhà sáng lập (Founder) thương hiệu Omni Bev, cho rằng: "Chúng ta không thể gọi đó là cà phê Việt Nam nếu hạt cà phê không phải từ Việt Nam. Cà phê Việt Nam có nghĩa là phải được trồng và rang xây tại Việt Nam. Bạn không thể chỉ cho sữa đặc vào cà phê và gọi nó là cà phê Việt Nam. Đối với tôi, đó là cảm hứng Việt cà phê".

Sahra Nguyen cảm nhận, điểm đặc điểm của cà phê Việt Nam so với các loại khác nằm ở chỗ nó có độ sóng sánh và rất đậm đà. Bỏ qua một tách cà phê như cà phê Việt Nam là một thiếu sót lớn đối với những người sành cà phê.

Nỗi đau của người nông dân: Cà phê sạch mang nhãn Fair Trade

Trước khi trở thành bà chủ của Nguyen Coffee Supply, nữ doanh nhân Sahra Nguyen có cơ hội về Việt Nam vào năm 2016 và xây dựng mối quan hệ với một trang trại của gia đình. Sau đó, cô bắt đầu quá trình nhập khẩu và tự rang cà phê. 

Khi bước chân vào việc xây dựng thương hiệu cà phê, Sahra Nguyen hiểu rằng, các trang trại cà phê Việt Nam đã phải vật lộn để giành được chỗ đứng trong phong trào cà phê thủ công vì thiếu chứng chỉ Fair Trade (Thương mại công bằng) trong nước - một điều mà xã hội cảm thấy cần được đưa vào phong trào cà phê thủ công.

Tôi có cảm giác như mọi người đang cố gắng tận dụng văn hóa cà phê Việt Nam và kiếm lợi từ nó. Nhưng suy cho cùng, các nhà sản xuất cà phê Việt Nam không được lợi gì cả.

Sahra Nguyen, CEO Nguyen Coffee Supply

Mặc dù chứng nhận Fair Trade là một khái niệm được xây dựng trên phương diện xã hội, nhưng nó ảnh hưởng đến cách người tiêu dùng cảm nhận về thương hiệu và sản phẩm của họ.

Người tiêu dùng nên hiểu rằng, chứng nhận Fairtrade không phải là tiêu chuẩn cuối cùng của cà phê trồng chất lượng. Vào năm 2019, NPR báo cáo rằng, các ngành công nghiệp được chứng nhận theo tiêu chuẩn Fair Trade đã trả lương cho nông dân cao hơn so với các ngành không có chứng nhận.

Tuy nhiên, mức lương này không dành cho những người lao động được thuê làm công việc lao động chân tay tại các trang trại.

"Tôi có cảm giác như mọi người đang cố gắng tận dụng văn hóa cà phê Việt Nam và kiếm lợi từ nó. Nhưng suy cho cùng, các nhà sản xuất cà phê Việt Nam không được lợi gì cả", Nguyen nói.

Theo một báo cáo trên tờ The Guardian, để tuân theo các nguyên tắc thị trường tự do, các tổ chức sản xuất thường tham gia phong trào Fair Trade. Thế nhưng, những nước đạt được chứng nhận này đều là những tổ chức có thể đáp ứng nhu cầu thị trường, tức họ có đủ khả năng chi trả phí chứng nhận và một quy mô sản xuất nhất định.

Vậy nên, không có gì ngạc nhiên khi các tổ chức sản xuất từ ​​các nước kém phát triển nhất có xu hướng ít tham gia hoặc không nhận được chứng nhận theo tiêu chuẩn này.

Mặc dù Fair Trade đã có những nỗ lực đáng giá để biến các trang trại cà phê, trà và ca cao trở thành địa điểm kinh doanh, nhưng điều đó không có nghĩa là tất cả mọi quốc gia đều được hỗ trợ.

"Căn nguyên của vấn đề và nỗi đau mà chúng tôi đang trải qua, hay thậm chí là câu chuyện người nông dân Việt Nam đang mắc kẹt trong vòng đói nghèo, và cà phê Việt Nam bị gạt ra khỏi phong trào cà phê đặc sản, đều là do thiếu minh bạch, khả năng chiếm lĩnh thị trường và rào cản buộc phải có chứng nhận nông sản sạch", Nguyen chia sẻ.

Thay vì chỉ dựa hoàn toàn vào nhãn mác như của Fairtrade để quyết định loại cà phê nào đáng được khen ngợi, điều quan trọng là phải nhận ra những tác động lâu dài mà các chính sách thương mại gây ra đối với nông nghiệp và những thách thức mà nông dân có thể gặp phải khi cố gắng đạt được chứng nhận.

3 người Mỹ gốc Việt trẻ tuổi mang 'hồn' cà phê Việt Nam sang Mỹ

Thay vì chấp nhận và để cho hạt cà phê Việt Nam tiếp tục bị coi thường, Sahra Nguyen, Harvey Tong và Tammy Huynh đã tìm cách đưa "văn hóa cà phê" thức tỉnh thế giới.

Tôn chỉ họ hướng đến chính là làm sao để thay đổi nhận thức về cà phê Việt Nam. Để giữ được hương vị trong từng giọt cà phê, bộ 3 này đích thân làm việc trực tiếp với các trang trại do gia đình làm chủ ở Việt Nam hoặc thông qua các kết nối đã hình thành.

Trái ngược với cách mà nhiều doanh nghiệp chạy theo là sở hữu chứng nhận Fair Trade, cả 3 trở lại Việt Nam để xem cách sản xuất hạt cà phê, cảm nhận thổ nhưỡng và khí hậu nuôi dưỡng sản phẩm của họ, và đảm bảo những người nông dân họ làm việc được đối xử công bằng và được trả công một mức lương xứng đáng.

"Gia đình tôi trồng cà phê đến nay đã hơn 20 năm. Tôi lớn lên với công việc kinh doanh cà phê ở Việt Nam", Tong nói.

Tong hiện là sinh viên Đại học Texas ở Austin, nhưng cũng là một doanh nhân mong muốn tạo ra các công thức nấu ăn truyền thống của cho gia đình mình. Phin Coffee Club cho phép anh ấy làm điều đó.

"Nhiệm vụ chính của tôi là giới thiệu truyền thống của gia đình tôi và giữ cho truyền thống đó tiếp tục. Mọi người thường hỏi, 'Này, tại sao bạn không giới thiệu một món nướng khác hoặc các hương vị khác?' Và tôi nghĩ rằng 'đây là điều gia đình tôi đã làm trong 2 thập kỷ và tôi không nghĩ rằng mình nên thay đổi nó", Tong tâm niệm.

Tôi cảm thấy mình mắc nợ với quê hương và con người nơi đây về việc giúp người tiêu dùng nhận thức đúng về cà phê Việt Nam.

Tammy Huynh, CEO của Omni Bev

Tương tự lối suy nghĩ đó, Tammy Huynh cũng có trang trại cà phê của gia đình, cho phép cô theo đuổi ước mơ khởi nghiệp cà phê Việt Nam.

"Tôi sinh ra và lớn lên ở Việt Nam, và đến Hoa Kỳ khi mới 10 tuổi. Lần đầu tiên bố tôi đã cho tôi uống ngụm cà phê Việt Nam là lúc tôi mới 5 tuổi. Đến năm 2017, khi tôi về Việt Nam thăm bố, tôi phát hiện ra chú tôi sở hữu trang trại cà phê lớn nhất Đà Lạt và tôi bắt đầu trăn trở về ý tưởng khởi nghiệp cà phê", Huynh kể lại.

Một thời gian sau lần về Việt Nam đó, Huynh rời vị trí CEO của một thương hiệu làm đẹp và quyết định bắt đầu phát triển phiên bản cà phê đóng chai của Việt Nam mà cô vô cùng yêu thích.

"Tôi là một bà mẹ đơn thân và đối với tôi, không có quá xa xỉ khi chỉ ngồi và đợi phin của mình nhỏ giọt. Tôi nhập khẩu cà phê từ Việt Nam, nhưng tôi muốn đưa nó lên một tầm cao mới - đặc biệt là với phong cách sống của tôi", Huynh nói.

"Tôi chắc rằng rất nhiều người có cùng suy nghĩ tại sao chỉ có một loại cà phê đóng chai Việt Nam. Vì thế, tôi đã phát triển thương hiệu Omni Bev Coffee với 4 loại khác nhau, gồm có một loại cà phê đen, một loại với sữa đặc, một loại cà phê nước cốt dừa và hỗn hợp matcha cà phê Việt Nam.

Còn đối với Sahra Nguyen, "cà phê Việt Nam là một nét văn hóa mang đậm lối sống cộng đồng, để sống chậm lại và dành thời gian cho một tách cà phê phin nhỏ giọt mà mọi người thường nhâm nhi vào mỗi buổi sáng, chiều và cả tối".

"Sứ mệnh của tôi khi thành lập Nguyen Coffee Supply vẫn không đổi: Đó là mang lại tầm nhìn, sự đại diện và tính bền vững cho Việt Nam, và cho các nhà sản xuất cà phê Việt Nam", Sahra nói thêm.

Nhờ bộ 3 có cùng mục đích và tôn chỉ là giữ trọn vị cà phê Việt Nam trên đất khách, thế giới bắt đầu công nhận rằng cà phê Việt Nam có thể thơm, ngon, đậm đà và bền vững. Thật không hổ thẹn khi nói, cà phê Việt nam trở thành một phần thói quen hàng ngày của bất kỳ ai.

CEO của Omni Bev hy vọng: "Tôi muốn mọi người biết rằng, cà phê Việt Nam không chỉ là cà phê chất lượng tốt mà còn mang nhiều giá trị hơn nữa. Tôi cảm thấy mình mắc nợ với quê hương và con người nơi đây về việc giúp người tiêu dùng nhận thức đúng về cà phê Việt Nam".