Việc Trung Quốc ngày càng ồ ạt thâu tóm thêm nhiều dự án của Việt Nam đặc biệt là các lĩnh vực như năng lượng, tài nguyên, thương mại điện tử... dù mang đến nhiều thuận lợi nhưng cũng tồn tại nhiều bất cập. 

Đầu tiên trong lĩnh vực năng lượng, dự án Nhiệt điện Vĩnh Tân 1 ở Bình Thuận hiện đang có công suất 1.240 MW, tổng mức đầu tư 1,755 tỉ USD, là một trong những dự án hàng đầu của nước ta. Dự án thuộc Công ty lưới điện Phương Nam TQ (chiếm 55% vốn), Công ty điện lực quốc tế TQ (CPIH) 40%, nhưngTổng công ty điện lực (Vinacomin) chỉ nắm giữ có 5%.

Dự án Nhà máy nhiệt điện Vĩnh Tân 1 do Công ty lưới điện Phương Nam Trung Quốc và Công ty điện lực quốc tế Trung Quốc đầu tư. ẢNH: ĐÀO NGỌC THẠCH

Dự án Nhiệt điện Vũng Áng 2, với mức kinh phí đầu tư 2,187 tỉ USD, công suất 1.200 MW hiện cũng đang do Công ty One Energy Asia (Hồng Kông) quản lý, sau khi thâu toám cổ phần của Tổng công ty lắp máy VN (LILAMA) 25%, Công ty CP cơ điện lạnh (REE) 23%.

Dự án Nhiệt điện Vĩnh Tân 3 (Bình Thuận), Công ty One Energy cũng rót 55% vốn để kiểm soát, còn EVN nắm 29% và Tập đoàn Thái Bình Dương nắm 16% vốn.

Về lĩnh vực thương mại điện tử, hình thức thanh toán trực tiếp cũng được quan tân, đó là lý do vì sao cá đại gia Trung Quốc như Alibaba, Tencen... đang dần đổ thị trường về Việt Nam.

Minh chứng là Tiki - sàn thương mai điện tử nằm trong top 10 Đông Nam Á. Trong đó VNG đang có cổ đông lớn nhất chiếm 24,25% vốn. Tuy nhiên vốn đổ vào Tiki còn có JD.Com International (22,2%) - có trụ sở ở Bắc Kinh và là một trong 2 nhà bán lẻ B2C hàng đầu ở Trung Quốc, Ubiquitous Traders (8,82%)…

Không chỉ Tiki, Shopee và Lazada có sự góp mặt của các nhà đầu tư lớn của Trung Quốc. 

Ngoài ra, các thương vụ mua bán - sát nhập khác có giá trị lớn do công ty Trung Quốc tiến hành dưới dạng mua cổ phần chi phối như: Tập đoàn China Investment nhận chuyển nhượng 19% cổ phần (96,9 triệu USD) từ một tập đoàn VN để đồng sở hữu liên doanh Nhà máy nhiệt điện Mông Dương 2 tại Quảng Ninh;  Công ty mẹ CPG ở Thái Lan đã chuyển nhượng toàn bộ cổ phần nắm giữ ở C.P VN (71%) sang cho công ty con - Công ty Pokphand (CPP) trụ sở ở Hồng Kông. Khi đó, C.P VN đang nắm thị phần chủ yếu lĩnh vực thức ăn chăn nuôi của Việt Nam.

Mới đây, Bộ Quốc phòng trả lời cử tri bằng văn bản đã công khai cảnh báo doanh nghiệp Trung Quốc núp bóng người Việt, sở hữu các vùng đất trọng yếu. 

Để sở hữu các lô đất ở Đà Nẵng, họ lập các doanh nghiệp liên doanh với Việt Nam, ban đầu góp vốn sau đó là tăng vốn, giành quyền điều hành, do tài sản là đất nên quyền sở hữu các lô đất rơi vào tay người Trung Quốc.

Với các dự án khác, theo quy định các lĩnh vực thiết yếu, Việt Nam vẫn khống chế tỷ lệ góp vốn của nhà đầu tư ngoại từ 30 - 40% đến 49%. Tuy nhiên, nhiều dự án Trung Quốc vẫn đi đường vòng, lập quỹ, pháp nhân đầu tư từ nước thứ 3, mua cổ phần... 

Dự án Nhà máy nhiệt điện BOT Vũng Áng 2 (Hà Tĩnh) ban đầu Chính phủ cho phép CTCP nhiệt điện Vũng Áng II (VAPCO) làm theo hình thức BOT gồm 3 cổ đông với tỷ lệ góp vốn: LILAMA 25%, REE 23%, One Energy (Hồng Kông) 30%. Số cổ phần còn lại (22%) do các cổ đông khác nắm giữ. Nhưng sau đó, LILAMA đã chuyển nhượng toàn bộ cổ phần nêu trên cho REE

Đến tháng 4 vừa qua, REE tiếp tục chuyển nhượng toàn bộ cổ phần tại VAPCO cho One Energy. Cuối cùng, One Energy nắm 100% vốn tại VAPCO để triển khai dự án này.

Hay như dự án điện gió Biển Cổ Thạch có vốn đầu tư lên tới 4,4 tỉ USD ngoài khơi cảng Vĩnh Tân, Bình Thuận được Công ty CP đầu tư HLP (HLP Invest) đề xuất lên Thủ tướng để được làm chủ đầu tư.

Tổng Giám đốc HLP là cổ đông sáng lập Công ty CP điện mặt trời VSP Bình Thuận II đã cùng nhóm các cổ đông của VSP Bình Thuận II, sau đó đã chuyển nhượng toàn bộ cổ phần cho Công ty TNHH đầu tư Vina Solar (99%) và 2 cá nhân TQ là Wang Zhao Feng (0,5%) và Yang Yong Zhi (0,5%). Các nhà đầu tư này đã vào Việt Nam đặt trụ sở tại Bắc Giang, hoạt động trong lĩnh vực nhập khẩu thiết bị, linh kiện năng lượng mặt trời.

Công ty TNHH đầu tư Vina Solar thuộc Tập đoàn JA Solar (TQ) đang xây dựng 1 nhà máy 280 triệu USD (hơn 6.000 tỉ đồng) tại Bắc Giang. Công ty này bị xử lý vi phạm khi xây dựng mà không tiến hành lập báo cáo đánh giá tác động môi trường...