Sở hữu trí tuệ (SHTT) là tài sản vô hình quan trọng, là kết quả của quá trình sáng tạo, nghiên cứu và phát minh. Việc bảo vệ các quyền lợi liên quan đến SHTT không chỉ giúp bảo vệ tài sản của người sáng chế, mà còn thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế, tạo ra động lực cho sự đổi mới sáng tạo. 

Rào cản trong quy trình đăng ký bảo hộ SHTT hiện nay

Sáng kiến – Sáng chế là việc tạo ra các sản phẩm có chất lượng vượt trội hơn so với các sản phẩm đã có trước đây thông qua các Giải pháp kỹ thuật làm cho sản phẩm có ưu thế hơn về chất lượng, rút ngắn quy trình hay tiết kiệm chi phí, tạo lợi thế cạnh tranh mạnh mẽ cho các Doanh nghiệp cùng ngành. Đăng ký Sáng kiến – Sáng chế là việc bảo hộ cho một Giải pháp kỹ thuật có trình độ sáng tạo cao, nhằm bảo hộ độc quyền và duy nhất sáng kiến – sáng chế đó trong phạm vi lãnh thổ Việt Nam.Mặc dù các hệ thống pháp lý về SHTT đã được xây dựng và phát triển rộng rãi ở nhiều quốc gia, nhưng quy trình đăng ký bảo vệ vẫn còn gặp phải một số vấn đề:

Quy trình đăng ký phức tạp: Đăng ký sở hữu trí tuệ, đặc biệt là sáng chế, là một quá trình phức tạp, yêu cầu người sáng chế phải cung cấp đầy đủ thông tin chi tiết về sản phẩm hoặc ý tưởng của mình. Điều này có thể gây khó khăn cho những người sáng chế không có kiến thức chuyên sâu về pháp lý.

Thời gian xét duyệt kéo dài: Thời gian chờ đợi để được cấp Giấy chứng nhận quyền sở hữu trí tuệ đôi khi kéo dài, điều này khiến người sáng chế cảm thấy lo ngại và mất niềm tin vào hệ thống.

Chi phí cao: Các chi phí liên quan đến việc đăng ký và duy trì quyền sở hữu trí tuệ có thể là một rào cản lớn đối với những người sáng chế nhỏ lẻ hoặc những doanh nghiệp khởi nghiệp không có đủ nguồn lực tài chính.

Thiếu minh bạch trong quá trình xét duyệt: Các tiêu chí và quy trình xét duyệt có thể không rõ ràng, dẫn đến sự không đồng đều trong việc bảo vệ quyền lợi của các sáng chế.

Trong khi đó, các chủ thể sáng tạo, khai thác tài sản trí tuệ còn thiếu kỹ năng sử dụng công cụ sở hữu trí tuệ cho hoạt động nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh. Hoạt động nghiên cứu của các trường đại học, viện nghiên cứu, các tổ chức khoa học và công nghệ khác còn mang tính thụ động, thiếu sự gắn kết với hoạt động sản xuất, kinh doanh dẫn tới hạn chế đáng kể việc khai thác, thương mại hóa kết quả nghiên cứu. Doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, chưa quan tâm và đầu tư cho hoạt động nghiên cứu và phát triển, chủ yếu sử dụng công nghệ nước ngoài để tránh rủi ro và tiết kiệm chi phí hơn so với đầu tư nghiên cứu. 

Những hạn chế trên có tác động không nhỏ đến hoạt động của các doanh nghiệp ở Việt Nam, nhất là các doanh nghiệp khoa học và công nghệ - nhóm chủ thể có vai trò quan trọng trong việc tạo ra và ứng dụng kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ vào sản xuất, kinh doanh, đòi hỏi phải tiếp tục hoàn thiện các cơ chế, chính sách về sở hữu trí tuệ.

Các giải pháp tối ưu hóa, đơn giản hóa quá trình đăng ký bảo hộ SHTT 

Để khắc phục những vấn đề trên, một số biện pháp tối ưu hóa, đơn giản hóa quy trình đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ có thể được áp dụng:

Cải tiến quy trình đăng ký và xét duyệt

Đơn giản hóa thủ tục đăng ký: Các cơ quan chức năng cần đơn giản hóa và minh bạch hóa quy trình đăng ký sở hữu trí tuệ. Việc giảm bớt các bước thủ tục rườm rà và sử dụng công nghệ hiện đại (như ứng dụng nền tảng trực tuyến) có thể giúp tiết kiệm thời gian và công sức cho người sáng chế.

Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng: Các cơ quan đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ nên phối hợp tốt hơn với các cơ quan nghiên cứu, tổ chức sáng chế để nhanh chóng đánh giá và cấp chứng nhận quyền sở hữu trí tuệ. Việc này sẽ giúp giảm thời gian xét duyệt và đảm bảo tính chính xác, công bằng trong việc cấp quyền sở hữu.

Ứng dụng công nghệ mới và hệ thống tự động

Xây dựng nền tảng trực tuyến thông minh: Việc phát triển các ứng dụng trực tuyến hoặc hệ thống đăng ký tự động sẽ giúp các sáng chế được bảo vệ nhanh chóng và dễ dàng hơn. Nền tảng trực tuyến không chỉ giúp người sáng chế tiết kiệm thời gian mà còn giúp giảm chi phí, đồng thời tạo ra cơ chế quản lý hiệu quả.

Sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và Blockchain: Công nghệ AI có thể giúp cải thiện quá trình tìm kiếm, phân tích và đánh giá các sáng chế, từ đó rút ngắn thời gian xét duyệt. Công nghệ blockchain có thể đảm bảo tính minh bạch và an toàn trong việc quản lý thông tin sáng chế.

Giảm chi phí hỗ trợ tài chính

Chính sách hỗ trợ tài chính cho người sáng chế: Chính phủ và các tổ chức có thể cung cấp các khoản vay, trợ cấp hoặc giảm phí đăng ký bảo hộ cho các sáng chế, đặc biệt là các doanh nghiệp khởi nghiệp và những cá nhân sáng chế có nguồn lực tài chính hạn chế.

Chương trình đào tạo và tư vấn miễn phí: Cung cấp các khóa học, hội thảo hoặc dịch vụ tư vấn miễn phí về sở hữu trí tuệ sẽ giúp người sáng chế hiểu rõ hơn về quyền lợi của mình và cách thức bảo vệ sáng chế hiệu quả. 

Xây dựng một môi trường minh bạch và công bằng 

Công khai thông tin về quy trình xét duyệt: Các cơ quan đăng ký bảo vệ sở hữu trí tuệ cần công khai minh bạch các tiêu chí, quy trình xét duyệt và thông tin về các sáng chế đã đăng ký để người sáng chế có thể theo dõi tiến trình và bảo vệ quyền lợi của mình.

Đảm bảo công bằng trong việc xét duyệt: Các cơ quan liên quan cần thực hiện quy trình xét duyệt một cách công bằng, không thiên vị và đảm bảo quyền lợi của mọi đối tượng sáng chế đều được bảo vệ.

Việc tối ưu hóa quy trình đăng ký bảo vệ sở hữu trí tuệ sẽ mang lại nhiều lợi ích quan trọng:

Tăng cường bảo vệ quyền lợi của người sáng chế: Quy trình bảo vệ sáng chế nhanh chóng và hiệu quả sẽ giúp người sáng chế yên tâm hơn về quyền lợi của mình.

Khuyến khích đổi mới sáng tạo: Một hệ thống bảo vệ sở hữu trí tuệ tối ưu sẽ tạo ra động lực cho các nhà sáng chế, nhà khoa học và doanh nghiệp phát triển các sản phẩm, dịch vụ mới, từ đó thúc đẩy sự đổi mới sáng tạo trong xã hội.

Thúc đẩy sự phát triển kinh tế: Khi các sáng chế được bảo vệ đầy đủ, chúng sẽ có thể được chuyển nhượng, thương mại hóa, góp phần phát triển nền kinh tế và tạo ra cơ hội mới cho các doanh nghiệp.

Hỗ trợ doanh nghiệp đẩy mạnh sử dụng công cụ sở hữu trí tuệ trong hoạt động sản xuất, kinh doanh (ảnh TTXVN)

Tối ưu hóa, đơn giản hóa quy trình đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ là một bước quan trọng để bảo vệ quyền lợi của người sáng chế, khuyến khích sự sáng tạo và thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế. Các cải tiến trong quy trình đăng ký, ứng dụng công nghệ hiện đại, giảm chi phí và tăng cường sự minh bạch sẽ giúp hệ thống sở hữu trí tuệ trở nên hiệu quả hơn, từ đó tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển của các sáng chế.

----

"Bài viết nằm trong dự án “Nâng cao nhận thức, năng lực sử dụng công cụ sở hữu trí tuệ, đổi mới sáng tạo trong nghiên cứu khoa học và sản xuất kinh doanh cho cộng đồng nữ trí thức Việt Nam” thuộc Chương trình phát triển tài sản trí tuệ đến năm 2030" do Trung tâm Ứng dụng Khoa học Công nghệ và Khởi nghiệp thuộc Hội Nữ trí thức Việt Nam chủ trì".