Là một nhà khoa học tiên phong trong lĩnh vực sinh học động vật và di truyền học, nữ tiến sĩ Beth Shapiro hiện là Giám đốc Khoa học tại Colossal Biosciences, một công ty nổi tiếng bởi những tham vọng hồi sinh các loài động vật đã tuyệt chủng.

Vào tháng 4 vừa qua, tiến sĩ Beth Shapiro đã cùng Colossal làm nên lịch sử khi công bố việc hồi sinh thành công loài sói trắng cổ đại bằng kỹ thuật di truyền. Ngày 1/10/2024, hai cá thể sói khổng lồ đầu tiên mang tên Romulus và Remus đã chào đời, tiếp nối bởi Khaleesi vào ngày 31/1/2025. Ngoài sói khổng lồ, Colossal còn có kế hoạch hồi sinh chim dodo, hổ Tasmania hay dự án đưa voi ma mút trở lại vào năm 2028.

Nữ tiến sĩ Beth Shapiro bên "tác phẩm" của mình.

Trước khi gia nhập Colossal, tiến sĩ Shapiro từng điều hành phòng thí nghiệm riêng tại Đại học California, Santa Cruz và là tác giả của nhiều cuốn sách được giới phê bình đánh giá cao. Chuyên môn của bà về DNA cổ đại được tôi luyện tại Đại học Oxford và Đại học Penn State đã tạo nền tảng vững chắc cho những đột phá hiện tại.

Không chỉ tập trung vào các loài đã tuyệt chủng, tiến sĩ Shapiro còn sử dụng công nghệ chỉnh sửa gen để hỗ trợ các loài đang có nguy cơ tuyệt chủng như sói đỏ và voi châu Á. Bà tin rằng các công cụ kỹ thuật di truyền dùng để phục hồi loài tuyệt chủng cũng có thể được áp dụng để tăng cường sức bền và đa dạng di truyền cho các loài hiện hữu đang bị đe dọa.

"Bảo tồn không chỉ là cứu các loài, mà còn là duy trì các điều kiện sinh thái bảo vệ sức khỏe con người", nữ tiến sĩ chia sẻ với tạp chí TIME. Theo bà, sự suy thoái hệ sinh thái do tuyệt chủng cũng góp phần vào sự lây lan bệnh tật từ động vật sang người.

Bên cạnh đó, lĩnh vực khoa học mà bà đang dẫn dắt tại Colossal còn có ứng dụng quan trọng trong sức khỏe con người. Bằng việc sử dụng mô hình organoid (cơ quan thu nhỏ nuôi cấy từ tế bào) để thử nghiệm tác động của việc chỉnh sửa gen lên mô thực, thay vì trên cơ thể động vật sống, nhóm nghiên cứu của bà đang mở ra tiềm năng lớn cho y học cá thể hóa.

Nhóm của bà sử dụng mô hình organoid (cơ quan thu nhỏ nuôi cấy từ tế bào) để thử nghiệm tác động của việc chỉnh sửa gen lên mô thực, thay vì trên cơ thể động vật sống. Điều này mở ra tiềm năng lớn cho y học cá thể hóa.

"Các organoid mạch máu phát triển thành các cấu trúc phức tạp là các mô hình có liên quan về mặt sinh lý để nghiên cứu bệnh tật," bà nói. "Vì chúng có thể được nuôi cấy từ một cá thể cụ thể, chúng có thể được sử dụng để thử nghiệm các phương pháp điều trị cá nhân hóa cho bệnh ung thư và các bệnh khác".

Vượt qua định kiến giới trong khoa học

Mặc dù đạt được những thành tựu mang tính lịch sử, tiến sĩ Shapiro cũng không tránh khỏi những lời chỉ trích, đặc biệt là từ một bộ phận đồng nghiệp nam giới kém trình độ hơn trong lĩnh vực STEM.

Theo Quỹ Khoa học Quốc gia Hoa Kỳ, phụ nữ chỉ chiếm 34% lực lượng lao động trong các lĩnh vực STEM, và nhiều người trong số họ phải đối mặt với các quấy rối hoặc những chỉ trích không đáng có trong suốt sự nghiệp, đặc biệt khi công việc của họ thu hút sự chú ý từ công chúng.

Mặc dù việc rời bỏ giới học thuật không phải là quyết định dễ dàng đối với bà Shapiro, nhưng bà đã dẫn dắt một đội ngũ nghiên cứu chủ yếu là nữ tiếp tục với những dự án thú vị nhất trong sự nghiệp của mình, góp phần định hình lại tương lai của công tác bảo tồn và gen.

Đối mặt với những chỉ trích về dự án hồi sinh động vật tuyệt chủng, thế nhưng tiến sĩ Shapiro quan tâm nhiều hơn đến việc truyền cảm hứng cho thế hệ tiếp theo. "Chúng tôi nhận được thư từ những đứa trẻ được truyền cảm hứng từ công việc của chúng tôi, từ khoa học, nỗ lực bảo tồn và những cam kết cải thiện hành tinh", bà chia sẻ. "Tôi lo lắng về việc chúng mất đi hy vọng khi thấy phụ nữ trong khoa học thường bị đối xử như thế nào".

Câu chuyện của tiến sĩ Shapiro không chỉ là minh chứng cho năng lực khoa học vượt trội mà còn là lời nhắc nhở về tầm quan trọng của việc phá bỏ các rào cản định kiến giới để thúc đẩy sự đổi mới và phát triển của khoa học toàn cầu.