Các nhà khoa học Mỹ vừa công bố một phương pháp mới đầy triển vọng trong phòng ngừa và điều trị bệnh viêm nướu răng, cho phép kiểm soát vi khuẩn gây bệnh mà không cần tiêu diệt các lợi khuẩn vốn đóng vai trò thiết yếu đối với sức khỏe răng miệng.

Thay vì áp dụng những phương pháp điều trị truyền thống như sử dụng kháng sinh hay các chất khử trùng mạnh dễ làm xáo trộn hệ vi sinh và gia tăng tình trạng kháng thuốc, nhóm nghiên cứu thuộc Đại học Minnesota đã lựa chọn một hướng tiếp cận tinh tế hơn: can thiệp vào “cuộc trò chuyện” hóa học giữa các vi khuẩn trong khoang miệng, qua đó hướng hệ vi sinh vật trở về trạng thái cân bằng, khỏe mạnh.

Hình ảnh phân tách do máy tính tạo ra về vi khuẩn trên bề mặt răng.

Trong khoang miệng con người tồn tại khoảng 700 loài vi khuẩn khác nhau, liên tục trao đổi thông tin để phối hợp hoạt động thông qua cơ chế gọi là “cảm nhận túc số” (quorum sensing). Quá trình này dựa trên các tín hiệu hóa học, chủ yếu là các phân tử N-acyl homoserine lactone (AHL), giúp vi khuẩn nhận biết mật độ quần thể và điều chỉnh hành vi sinh học.

Theo nghiên cứu công bố trên tạp chí npj Biofilms and Microbiomes, khi các nhà khoa học sử dụng enzyme chuyên biệt mang tên lactonase để phá vỡ các tín hiệu AHL, cấu trúc cộng đồng vi khuẩn trong mảng bám răng đã thay đổi đáng kể. Việc “cắt đứt liên lạc” này tạo điều kiện cho các vi khuẩn có lợi phát triển, đồng thời kìm hãm sự bùng phát của những nhóm vi khuẩn gây hại liên quan đến bệnh nha chu.

"Mảng bám răng hình thành theo một trình tự, tương tự như hệ sinh thái rừng", Phó Giáo sư Mikael Elias, tác giả chính của nghiên cứu, cho biết.

Ban đầu, các loài vi khuẩn vô hại như Streptococcus đóng vai trò “cư dân tiên phong”. Tuy nhiên, theo thời gian, những loài đến sau nguy hiểm hơn, thường được gọi là “nhóm đỏ” và có liên quan trực tiếp đến bệnh nha chu, sẽ dần chiếm ưu thế và gây viêm nhiễm. Bằng cách làm gián đoạn tín hiệu giao tiếp, mảng bám có thể được “giữ lại” ở giai đoạn sớm, lành tính, thay vì tiến triển thành ổ bệnh.

Nhóm nghiên cứu cũng chỉ ra vai trò then chốt của oxy trong quá trình này. Các vi khuẩn ở vùng giàu oxy, như khu vực trên đường viền nướu, tạo ra tín hiệu liên lạc, trong khi các vi khuẩn ở vùng thiếu oxy dưới nướu tiếp nhận và phản hồi. Khi tín hiệu bị chặn, vi khuẩn có lợi chiếm ưu thế; ngược lại, nếu tín hiệu được tăng cường trong môi trường yếm khí dưới nướu, các vi khuẩn gây bệnh sẽ phát triển mạnh. Phát hiện này cho thấy “vị trí địa lý” trong khoang miệng có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng chiến lược điều trị.

Cách tiếp cận mới này mở ra một hướng đi khác cho y học hiện đại: thay vì “tuyên chiến” và tiêu diệt toàn bộ vi khuẩn, các bác sĩ có thể quản lý hệ vi sinh một cách chiến lược nhằm duy trì sự cân bằng sinh học.

Nhóm nghiên cứu kỳ vọng phương pháp này không chỉ mang lại lợi ích trong nha khoa mà còn có thể được mở rộng sang các bệnh lý khác liên quan đến rối loạn hệ vi sinh vật, thậm chí là một số dạng ung thư.