Giữa hội trường lớn, nơi hội tụ 2025 đại biểu chính thức là cá nhân anh hùng, đại diện các tập thể anh hùng, chiến sĩ thi đua toàn quốc, các điển hình tiên tiến, người Việt Nam ở nước ngoài, người nước ngoài có công lao đóng góp với Việt Nam... có một nữ đại biểu mang dáng vẻ mộc mạc, khiêm nhường đến từ vùng núi Tây Bắc. Đó là chị Lù Thị Toản, người con dân tộc Thái của phường Mường Lay, tỉnh Điện Biên.

Chị Lù Thị Toản, đại biểu đến từ phường Mường Lay, tỉnh Điện Biên

Không phải nhà khoa học, không phải doanh nhân lớn, chị được vinh danh bởi một hành trình rất đời thường nhưng có sức lan tỏa mạnh mẽ: đánh thức tiềm năng du lịch xanh ở Mường Lay, biến những giá trị bản địa tưởng như bình dị thành sinh kế bền vững cho cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ vùng cao.

Từ trăn trở của người con bản Thái

Sinh ra và lớn lên bên dòng sông Đà, trong không gian nhà sàn truyền thống của người Thái trắng, Lù Thị Toản sớm thấm thía những khó khăn của một vùng đất từng trải qua nhiều biến động. Sau tái định cư, Mường Lay mang trong mình cảnh quan sông nước hữu tình, bản sắc văn hóa đặc sắc, nhưng đời sống của không ít hộ dân vẫn còn chật vật. Thu nhập chủ yếu dựa vào sản xuất nhỏ lẻ, thanh niên rời quê đi làm ăn xa, phụ nữ ít cơ hội tham gia các hoạt động kinh tế có giá trị gia tăng.

Là Chi hội trưởng Phụ nữ bản Quan Chiêng, chị Toản luôn đau đáu câu hỏi: Làm thế nào để giữ được hồn bản, đồng thời giúp bà con, nhất là phụ nữ, có sinh kế ổn định ngay trên chính quê hương mình? Câu hỏi ấy theo chị trong nhiều năm, để rồi dần định hình một hướng đi khác: du lịch cộng đồng gắn với du lịch xanh.

Chị Lù Thì Toản ( thứ 4 từ trái) cùng các đại biểu dự Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ XI.

Không đến với du lịch bằng những tính toán thương mại thuần túy, Lù Thị Toản bắt đầu từ nhận thức rất giản dị: nếu không giữ gìn, những nếp nhà sàn, điệu xòe, mâm cơm truyền thống, câu chuyện về sông Đà sẽ dần mai một. Du lịch, trong suy nghĩ của chị, trước hết phải là cách để bảo tồn, sau đó mới là con đường phát triển kinh tế.

Năm 2021, sau khi tham gia các lớp tập huấn về du lịch cộng đồng và đi tham quan, học hỏi mô hình ở một số địa phương miền núi phía Bắc, chị Toản nhận ra rằng Mường Lay hoàn toàn có thể phát triển du lịch theo hướng xanh, trải nghiệm, quy mô vừa và nhỏ, dựa vào cộng đồng. Từ một ngôi nhà sàn của gia đình, chị mạnh dạn cải tạo, chỉnh trang để đón những vị khách đầu tiên.

Homstay Mường Lay của gia đình chị Lù Thị Toản tại phường Mường Lay được khách du lịch đặc biệt yêu thích.

Những ngày đầu không hề dễ dàng. Thiếu vốn, thiếu kinh nghiệm, thiếu kỹ năng quản trị và quảng bá, chị Toản vừa làm vừa học, tự mày mò từng khâu: từ đón tiếp, nấu ăn, giới thiệu văn hóa, đến cách kết nối với khách qua mạng xã hội. Có lúc, sự hoài nghi của chính bà con trong bản khiến chị chùn bước. Nhưng bằng sự kiên trì và niềm tin vào hướng đi đã chọn, chị vẫn lặng lẽ đi tiếp.

Khi du lịch xanh bén rễ ở Mường Lay

Bước ngoặt quan trọng đến vào đầu năm 2022, khi Mường Lay tổ chức các sự kiện văn hóa – thể thao lớn. Trong bối cảnh thiếu cơ sở lưu trú, mô hình homestay do chị Toản khởi xướng đã góp phần giải bài toán chỗ ở cho hàng trăm du khách. Thành công bước đầu ấy không chỉ mang lại nguồn thu, mà quan trọng hơn, đã thay đổi cách nhìn của cộng đồng.

Chị Lù Thị Toản tại Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ XI

Từ một hộ gia đình ban đầu, mô hình Homestay Mường Lay dần hình thành và mở rộng. Đến nay, mô hình quy tụ 33 hộ gia đình, phát triển 6 homestay, tạo việc làm ổn định cho hàng chục lao động địa phương, trong đó phần lớn là phụ nữ. Mỗi năm, các homestay đón hàng nghìn lượt khách, mang lại doanh thu đáng kể, góp phần cải thiện đời sống người dân.

Điều làm nên dấu ấn riêng của Lù Thị Toản không chỉ nằm ở con số, mà ở triết lý phát triển du lịch xanh. Chị kiên trì vận động bà con giữ gìn môi trường sống: phân loại rác tại nguồn, hạn chế rác thải nhựa, sử dụng vật liệu thân thiện với môi trường, trồng cây xanh, xây dựng các tuyến đường hoa do phụ nữ quản lý. Nhiều homestay được trang bị máy nước nóng năng lượng mặt trời, sử dụng điện tiết kiệm, tận dụng rác hữu cơ làm phân bón cho vườn rau phục vụ du khách.

Chị Lù Thị Toản (thứ 5 từ phải) tại Đại hội Thi đua yêu nước tỉnh Điện Biên.

Trong hành trình ấy, phụ nữ luôn được đặt ở vị trí trung tâm. Với Lù Thị Toản, phát triển du lịch xanh không thể tách rời việc trao quyền kinh tế cho phụ nữ. Chị trực tiếp hướng dẫn chị em kỹ năng đón tiếp khách, quản lý tài chính, xây dựng thực đơn, kể câu chuyện văn hóa bản địa. Từ chỗ e dè, nhiều phụ nữ đã tự tin đứng ra làm chủ homestay, có thu nhập ổn định, chủ động hơn trong cuộc sống gia đình và xã hội.

Không dừng lại ở đó, chị Toản còn chú trọng xây dựng cơ chế vận hành minh bạch, phân chia lợi ích hài hòa, để mỗi hộ tham gia đều thấy rõ vai trò và trách nhiệm của mình. Các hoạt động văn nghệ, ẩm thực, trải nghiệm lòng hồ, sản xuất nông sản, thủ công truyền thống được kết nối thành chuỗi giá trị địa phương, giúp du lịch phát triển mà không phá vỡ cấu trúc cộng đồng.

Chị Lù Thị Toản được vinh danh tại Lễ Tuyên dương Gương thanh niên tiêu biểu, có uy tín và tấm gương khởi nghiệp thành công vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi năm 2025.

Những nỗ lực bền bỉ ấy đã giúp Lù Thị Toản trở thành một điển hình tiên tiến trong phong trào thi đua yêu nước ở địa phương. Chị đạt nhiều giải thưởng về khởi nghiệp sáng tạo, chuyển đổi xanh, và được lựa chọn là đại biểu tham dự Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc lần thứ XI.

Với chị, sự ghi nhận này không phải đích đến, mà là động lực để tiếp tục hoàn thiện mô hình theo hướng bền vững hơn. Trong các tham luận tại Đại hội, tinh thần tự lực, tự cường, sáng tạo vì lợi ích chung được nhấn mạnh, cũng chính là tinh thần mà chị Toản đã và đang theo đuổi trong từng việc làm cụ thể ở Mường Lay.

Tầm nhìn cho chặng đường phía trước

Nhìn về tương lai, Lù Thị Toản không giấu khát vọng đưa du lịch xanh Mường Lay phát triển bài bản hơn, chuyên nghiệp hơn nhưng vẫn giữ được sự mộc mạc vốn có. Chị đặt mục tiêu mở rộng mô hình homestay, đào tạo thêm nguồn nhân lực tại chỗ, đẩy mạnh chuyển đổi số, kết nối với các doanh nghiệp lữ hành và chuyên gia để nâng cao chất lượng dịch vụ.

Quan trọng hơn, chị mong muốn mô hình du lịch xanh sẽ tiếp tục là “bệ đỡ” để phụ nữ vùng cao tự tin khẳng định mình, để những giá trị văn hóa Thái không chỉ được bảo tồn, mà còn sống động trong đời sống hôm nay.

Từ hội trường Đại hội Thi đua yêu nước toàn quốc đến những bản làng ven sông Đà, hành trình của Lù Thị Toản cho thấy: thi đua yêu nước không nằm ở những điều lớn lao, mà bắt đầu từ việc giữ gìn từng nếp nhà, từng dòng sông, từng giá trị văn hóa, bằng sự kiên trì và trách nhiệm với cộng đồng. Và chính từ những con người như chị, một Mường Lay xanh, bền vững đang dần hiện hữu.