Tháng 12/1978, David Trần, 33 tuổi, rời Việt Nam với 100 ounce vàng (82,9 cây vàng) có giá trị 20.000 USD vào thời điểm lúc bấy giờ, tương đương 90.000 USD tính theo tỷ giá hiện nay, được ông giấu bên trong những lon sữa đặc. 

Ông Trần đến Hong Kong trên một con tàu chở hàng và sống trong khu tị nạn 8 tháng, 6 tháng sau tới Boston và sau đó định cư tại Los Angeles.

Chuyển đến Los Angeles, David Trần bán số vàng mang theo để mua lại một tòa nhà rộng 2.500 m2 nằm trong khu phố người Hoa. Tại đây, ông thành lập Huy Fong, đặt theo tên của chiếc tàu chở hàng đã đưa ông đến Hong Kong, công ty sản xuất tương ớt lấy thương hiệu Sriracha sử dụng công thức chế biến có nguồn gốc từ Thái Lan.

Hơn 4 thập kỷ sau, Sriracha đã có mặt tại các bàn ăn trên toàn thế giới. Theo công ty nghiên cứu thị trường NPD Group, cứ 10 nhà bếp ở Hoa Kỳ, sẽ có 1 nhà bếp xuất hiện chai tương ớt có logo hình gà trống và nắp bóp màu xanh lá cây (thiết kế của tương ớt Sriracha). 

Theo đó, sản phẩm này hiện đang đứng thứ 3 trên thị trường tương ớt trị giá 1,5 tỷ USD của Mỹ, chỉ sau Tabasco, thuộc sở hữu của gia đình McIlhenny từ năm 1868, và Frank's RedHot, của gã khổng lồ McCormick & Co.

Theo công ty nghiên cứu thị trường IBISWorld, hiện nay, Huy Fong hiện có giá trị vốn hóa thị trường 1 tỷ USD dựa trên doanh thu ước tính 131 triệu USD ghi nhận vào năm 2020. Theo đó, ông Trần (77 tuổi) trở thành tỉ phú tương ớt duy nhất của nước Mỹ nhờ nắm toàn bộ quyền kiểm soát công ty.

Khác với các đối thủ cạnh tranh đã bị thâu tóm trong những năm gần đây, với McCormick mua lại thương hiệu tương ớt Cholula theo thỏa thuận trị giá 800 triệu USD vào tháng 11.2022, David Trần không có ý định nhượng lại Sriracha. Thay vào đó, ông có dự định chuyển giao việc kinh doanh cho hai người con William (47 tuổi) và Yassie (41 tuổi). Cả William và Yassie đều đang làm việc tại Huy Fong.

Điều ngạc nhiên là, Sriracha trở thành một thương hiệu khổng lồ mà không tốn một xu cho quảng cáo và không tăng giá bán buôn kể từ đầu những năm 1980. 

Nhà máy này vẫn sống sót sau hàng loạt biến động từ vụ kiện về mùi của nhà máy đến gần đây nhất là nhà máy phải tạm ngừng hoạt động do thiếu nguyên liệu sản xuất chính là ớt vì điều kiện khí hậu, song điều này cũng khiến doanh số bán lẻ tăng đột biến khi các tín đồ và các nhà hàng tích cực mua Sriracha để dự trữ.

Dẫu vậy, ông Trần vẫn không tỏ ra tự mãn về thành công của mình. Chia sẻ với Forbes, ông cho biết "Tôi muốn tiếp tục tạo ra sản phẩm có chất lượng tốt, như tương ớt có vị cay hơn và không nghĩ đến việc thu về nhiều lợi nhuận hơn".

Sriracha, hành trình làm giàu của tỷ phú gốc Việt

Theo tạp chi Forbes, ông David Trần sinh năm 1945 tại Sóc Trăng trong một gia đình có cha là thương nhân và mẹ đảm đương việc nội trợ, nuôi dạy ông và 8 người anh chị em. Chỉ học hết tiểu học, năm tuổi 16, ông cùng người anh trai chuyển đến Sài Gòn sinh sống và làm việc cho một cửa tiệm bán hóa chất.

Sau đó, ông trở về Sóc Trăng để học trung học, rồi gia nhập quân ngũ với phần lớn thời gian phục vụ ở nhà bếp quân đội.

Năm 1975, ông hoàn thành quân ngũ rồi cùng anh trai trồng ớt trên một mảnh đất nằm ở phía đông bắc TP.HCM. Vài tháng trước đó David Trần kết hôn vợ Ada. Về sau, ông Trần chuyển hướng sang làm tương ớt khi nhận ra các loại tương ớt khác trên thị trường không đủ độ cay hoặc thiếu hương vị. Ông quyết định mua ớt tươi và bảo quản, ứng dụng kiến thức hóa học để tạo ra loại tương ớt giữ nguyên vị cay và độ tươi ngon.

"Tôi suy nghĩ về việc tao ra loại tương này vì giá ớt tươi biến động rất nhiều. Nếu có thể tạo ra tương ớt mà vẫn giữ nguyên độ tươi với giá thành thấp, chúng tôi vẫn duy trì giá bán khi thị trường tăng giá, từ đó nắm lấy thị phần", David Trần cho biết.

David Trần cùng anh trai và bố vợ làm tương ớt tại nhà, đóng trong những lọ đựng thức ăn cho trẻ em thương hiệu Gerber mà binh lính Mỹ để lại.

Đến năm 1978, David Trần và gia đình của ông đã lên một chiếc chuyên cơ chở hàng để đến Hồng Kông. Tháng 1/1980, Ông cùng vợ và con trai chuyển đến Los Angeles, một phần vì anh rể của ông nói rằng họ có thể tìm thấy ớt tươi ở California. Sau đó, David Trần đến Mỹ và thành lập Huy Fong vào tháng 2/1980, với biểu tượng sản phẩm là hình một con gà trống (con giáp năm sinh của ông).

Ông bắt đầu bán tương ớt Sriracha trên chiếc xe tải Chevy màu xanh. Năm 1987, nhu cầu tiêu thụ ngày càng tăng cao đến mức ông chuyển cơ sở sản xuất sang tòa nhà rộng 22.000m2 tại Rosemead, phía đông hạt Los Angeles. Gần 10 năm sau, ông mua lại một nhà máy cũ nằm kế cạnh, nơi từng sản xuất vòng lắc hula của Wham-O.

Một mức giá, một công thức 40 năm

Trong giai đoạn những năm 80, 90. Sriracha trở thành hãng tương ớt được săn đón tại Mỹ, ông David Trần liên tục mở rộng kinh doanh của mình.

Theo IBISWorld, giá trị của Công ty Huy Fong đạt mức 1 tỷ USD dựa trên doanh thu ước tính khoảng 131 triệu USD vào năm 2020. Điều này khiến ông David Trần, 77 tuổi, người sở hữu toàn bộ công ty, trở thành tỷ phú tương ớt duy nhất tại Mỹ.

Hơn 40 năm hoạt động của mình, thương hiệu nổi tiếng này không tốn một đôla Mỹ nào dành cho quảng cáo. Công ty cũng không hề tăng giá bán buôn kể từ đầu những năm 1980. 

Cũng như luôn sử dụng cùng một thành phần trong Sriracha kể từ khi bắt đầu bán lần đầu tiên vào năm 1980. Đó chính là ớt, đường, muối, tỏi và giấm. Trong hơn 4 thập kỷ, đây là công thức giúp Huy Fong thành công.

Sự khéo léo và đế chế cha truyền con nối

Năm 2010, Huy Fong chuyển đến nhà máy sản xuất hiện tại, rộng 60.000m2 tại Irwindale, cách Rosemead không xa. Nhưng quá trình phát triển nhanh chóng của Huy Fong đã kéo theo các thách thức mới. Năm 2013, chính quyền thành phố Irwindale đã đệ đơn kiện Huy Fong vì mùi ớt phát ra từ nhà máy sản xuất Sriracha, cho rằng "gây phiền toái đến cuộc sống người dân".

Ông David Trần trong thời điểm đó đã không tránh né, ông đã mở rộng cánh cửa nhà máy cho cả thành phố Irwindale, cả nước Mỹ và cả thế giới thấy cách mà công ty sản xuất ra tương ớt. Sau động thái trên, công chúng đã thay đổi góc nhìn. Chính quyền thành phố đã quyết định hủy bỏ vụ kiện.

Sự thành công của Sriracha đi cùng với các trở ngại. Nhiều đơn vị đã sao chép thương hiệu của công ty và bán hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng. Không chỉ vậy, vào năm 2017, Công ty Huy Fong cũng gặp nhiều mâu thuẫn với Underwood Ranch, nhà cung cấp ớt độc quyền cho doanh nghiệp từ năm 1988.

Huy Fong kiện Underwood vào tháng 8 năm đó, vì cho rằng Underwood đã không trả hơn 1,4 triệu USD từ mùa trồng trọt trước. Ngược lại, Underwood cáo buộc rằng Huy Fong đã vi phạm hợp đồng. Cuộc chiến kết thúc vào năm 2021/, Underwood bồi thường thiệt hại 23 triệu USD cho Huy Fong.

Vào năm 2022, đứng trước tình hình của dịch COVID-19, Huy Fong phải phải tạm dừng sản xuất trong một khoảng thời gian do mất mùa và thiếu nguồn cung ớt trầm trọng. Tuy nhiên, công ty đã nhanh chóng vượt qua thử thách trên. Huy Fong giờ đây có thể trở lại tốc độ sản xuất bình thường với 18.000 chai Sriracha/giờ.

Ngay cả bây giờ, theo báo cáo DN của ông Trần đã tiêu thụ 50.000 tấn ớt mỗi năm và vẫn phụ thuộc vào một vụ thu hoạch bội thu trong vụ trồng ớt mùa xuân để đảm bảo có đủ ớt để sản xuất tương ớt. Điều này dẫn tới một khó khăn khác vào mùa xuân năm 2022, khi điều kiện thời tiết khiến vụ thu hoạch kém và gây ra tình trạng thiếu hụt ớt trầm trọng, buộc Huy Fong phải tạm thời ngừng sản xuất.

Nhưng sự thiếu hụt đó dường như đã qua đi và Huy Fong có thể quay trở lại tốc độ sản xuất 18.000 chai Sriracha một giờ như thường lệ. Công ty cũng sản xuất hai loại nước sốt nóng khác: sambal oelek chỉ sử dụng ớt, muối và giấm; và ớt tỏi.

Ông Trần luôn sử dụng cùng một thành phần trong Sriracha kể từ khi ông bắt đầu bán nó lần đầu tiên vào năm 1980: ớt, đường, muối, tỏi và giấm. Trong hơn 4 thập kỷ, đó là công thức thành công, biến Huy Fong từ một công ty mới thành lập nhỏ thành một doanh nghiệp tỷ đô.

Ông chủ Huy Fong nói: "Tôi có thể sử dụng những nguyên liệu rẻ tiền hơn hoặc quảng bá sản phẩm của mình để kiếm nhiều tiền hơn. Nhưng không, mục tiêu của tôi luôn là cố gắng tạo ra món sốt nóng cho người giàu với mức giá phù hợp với người nghèo".

Sriracha đã trở thành một thương hiệu khổng lồ mà không tốn một xu nào cho quảng cáo và không tăng giá bán buôn kể từ đầu những năm 1980. Tuy nhiên, David Trần vẫn không tỏ ra tự cao về thành công của mình.

"Tôi muốn tiếp tục tạo ra những sản phẩm có chất lượng tốt, như làm cho nước tương cay hơn, và không nghĩ đến việc kiếm thêm lợi nhuận", ông chia sẻ với Forbes.

(Nguồn: Forbes/The Los Angeles)