Năm 2013, cung leo núi Kỳ Quan San bắt đầu được giới ưa du ngoạn truyền tụng. Đó là ngọn núi cao 3.046m thuộc dãy Kỳ Quan San (Bát Xát, Lào Cai). Thế nhưng trong suốt 5 năm trời, ngọn núi này bị gọi với cái tên Bạch Mộc Lương Tử (nghĩa là… con của Bạch Mộc Lương – một ngọn núi ở bên kia biên giới Trung Quốc). Năm 2018, huyện Bát Xát đã thay cột trụ trên đỉnh, trả lại cái tên Kỳ Quan San cho ngọn núi cao thứ tư ở Việt Nam.

Ăn gian

Muốn leo lên đỉnh Kỳ Quan San từ hướng Lào Cai, bạn sẽ xuất phát từ chân bản Sàn Ma Sáo. Tuy nhiên, bản này nằm trải dài theo sườn núi, nên nếu thực sự bạn bắt đầu leo từ chân núi, thì cũng phải mất cả tiếng đồng hồ mới ra khỏi khu vực dân sinh, thực sự bước vào thiên nhiên hoang dã. Một số du khách chọn leo từ chân núi, nhưng cũng không ít người chọn đi xe ôm cho tới tận bìa rừng. Đó có phải là một sự “ăn gian” không? Câu trả lời có lẽ sẽ rõ hơn khi quay về.

Sau 3 ngày 2 đêm miệt mài với tổng hơn 30km đường núi, tới rìa bản Sàng Ma Sáo, gần như không ai từ chối một cuốc xe ôm với giá 50 nghìn đồng để xuống tới nơi tập kết ô tô. Những thanh niên người Mông sẽ đèo bạn trên những chiếc xe lấm lem bùn đất, đổ dốc ầm ầm trên con đường đất gan gà trơn như bôi mỡ. Bíu chặt tay vào yên xe, bạn sẽ nhận ra mình vừa giao phó tính mạng cho một người xa lạ, và đó mới là quyết định liều lĩnh nhất của hành trình này. Sự “ăn gian” nào cũng có cái giá của nó.

Giới hạn

Lộ trình leo đỉnh Kỳ Quan San khả thi nhất cho mọi người, ở sức khỏe trung bình cũng có thể thực hiện, là 3 ngày 2 đêm. Ngày đầu tiên leo từ chân núi tới lán trại ở độ cao 2.100m, nghỉ lại một đêm ở đây. Ngày thứ hai leo từ độ cao 2.100m tới đỉnh 3.046m rồi quay xuống, nghỉ đêm thứ hai tại lán. Ngày thứ ba xuống núi. Tất nhiên, đỉnh núi cao ba nghìn mét không phải là một con đường dài ba cây số.

Hành trình leo Kỳ Quan San theo các đồng hồ thể thao đếm được thì khoảng gần 100.000 bước chân, và các bước chân ấy phần lớn đều leo dốc, hay như cách nói giàu hình ảnh là “đầu gối chạm ngực”. Nhà cách mạng Che Guevara có câu nói nổi tiếng khi cưỡi motor đi xuyên Nam Mỹ: Hành trình không nằm ở đích đến mà trên từng chặng đường đi.

Những người chưa quen leo núi, rất nhanh chóng sẽ mệt và phải nghỉ chân liên tục. Ban đầu, các chặng nghỉ tính bằng kilomet. Sau đó là vài trăm mét. Sau nữa là vài chục bước. Cuối cùng thì cứ leo chưa được chục bước là phải đứng chống gậy mà thở dốc. Thở bằng cả mồm, cả mũi, cả tai. Câu hỏi mà bạn nghe nhiều nhất sẽ là: Sắp tới nơi chưa? Và các porter sẽ cười mà đáp rằng: Còn xa.

Ở trên núi, một khi ta đã vào cuộc leo, thì giới hạn không nằm ở kinh nghiệm.

Tôi đã từng đạp xe 30 kilomet - Tốt thôi, nhưng đây là leo núi.

Tôi đã từng đi bộ 10 kilomet - Tốt thôi, nhưng đây là leo núi.

Tôi đã từng chạy bộ 21 kilomet - Tốt thôi, nhưng đây là leo núi.

Tôi đã từng leo 15 tầng nhà - Tốt thôi, nhưng đây là leo núi.

Những giới hạn liên tục được đặt ra. Nào cố lên, một giờ nữa là tới. Nhưng rồi 2 giờ, 3 giờ trôi qua, vẫn chưa tới. Nào cố lên, nốt cái dốc này thôi. Nhưng hết dốc, rồi lại dốc. Nào cố lên, nào cố lên... Thậm chí khi ta rất nản rồi, thì cũng chẳng có ý nghĩa gì cả. Núi vẫn ngạo nghễ dốc, và ta vẫn cứ phải cặm cụi leo. Hóa ra, những giới hạn cũng chẳng có ý nghĩa gì.

Porter

Porter nghĩa là người khuân vác. Nhưng leo núi, ai cũng gọi là porter. Kể cả người Mông, cũng trăm phần trăm xưng là pót-tơ.

Những porter cực khỏe và dẻo dai. Lưng đeo 2 balo đầy ự đồ đạc (người leo núi chỉ đeo một balo nhẹ đựng nước và đồ ăn nhanh mà có khi còn muốn vứt), có khi còn tròng thêm một balo vào trước ngực, mà porter nào cũng leo núi băng băng. Nếu ta thấy họ cứ quẩn quanh bên mình, đằng trước, đằng sau, thì không phải vì ta leo bằng họ mà chẳng qua vì họ cố tình đi chậm lại để kèm ta đó thôi.

Porter nghĩa là người khuân vác. Nhưng leo núi, ai cũng gọi là porter.

Từ chân núi, những chú chó của các porter bám theo chân chủ. Không phải giống Mông cộc huyền thoại, đó là những chú chó lai lung tung, nhưng leo núi thì khỏe khiếp. Đường lầy, chúng chạy nhon nhón, bùn không ướt quá khoeo chân. Đường dốc, chúng lượn xuống những bụi cây chênh vênh sườn núi, rồi bất chợt đón đầu ở đằng trước như trên trời rơi xuống. Rét, lũ chó vùi mình vào tro bếp. Chúng ăn ít, uống ít, không rên không sủa. Nhìn lũ chó leo núi, những thị dân bắp thịt nhão nhoét chặc lưỡi nể phục, và tự nỗ lực hơn.

Còn những porter chỉ cười rồi thản nhiên: Cố lên, còn 2 tiếng nữa.

Những chú chó của các porter bám theo chân chủ.

Nhìn lũ chó leo núi, những thị dân bắp thịt nhão nhoét chặc lưỡi nể phục, và tự nỗ lực hơn.

Bỏ cuộc

Gần 1.000m còn lại từ lán nghỉ lên tới đỉnh, đoàn người vẫn hăm hở đi. Nhưng tới những vách đá hiểm trở cuối cùng, một số đành lắc đầu quay lui.

- Em sợ độ cao - một cô gái giải thích.

- Anh cũng sợ, cố lên, còn một chút nữa tới đích rồi.

- Leo lên thì có thể, nhưng leo xuống…

Đúng vậy, những vách đá trơn với những mấu được porter đắp bằng xi măng là thử thách thực sự khi leo xuống. Nhất là nếu sức yếu leo chậm, xuống núi khi trời sập tối, thì những vách đá không chỉ mất sức mà còn cực kỳ nguy hiểm.

Rồi những chấn thương khó tránh khỏi. Trời lạnh, đường xấu, một cú vấp, một cái trượt tay. Chỉ cần bong gân hay trẹo cổ tay cổ chân, cuộc hành trình sẽ trở thành cuộc hành xác. Không ai có thể giúp ai, những porter cũng không thể cõng lên những con dốc gập người, cõng xuống những vách đá cheo leo miệng vực. Ngậm ngùi bỏ cuộc, là giữ an toàn cho bản thân và cũng là trách nhiệm với những người khác.

Người già nhất đoàn leo đã 66 tuổi. Ông rắn rỏi, khỏe mạnh và tràn đầy sinh lực. Bật loa bluetooth đeo sau balo, hết nhạc phượt tới nhạc tiếng Anh, hết tiền chiến tới Trịnh Công Sơn, Từ Công Phụng, U70 leo băng băng, ít nghỉ, ít giảm tốc.

- Người cao tuổi nhất anh từng leo cùng lên đỉnh Kỳ Quan San là bao nhiêu tuổi?

- Một ông hơn 80.

- Thật á?

- Thật. Ông ấy leo còn khỏe hơn nhiều thanh niên.

Nghe vậy, lại gạt mồ hôi, nghiến răng bước tiếp.

Thực vật ở Kỳ Quan San thật kỳ diệu.

Cây- mây- mặt trời và gió

Thực vật ở Kỳ Quan San thật kỳ diệu.

Chỉ nói riêng dương xỉ đã không biết bao nhiêu loại. Rồi những vạt địa y đủ hình thù, màu sắc, khi xanh như ngọc, lúc đỏ như lửa. Những cây sơn trà cheo leo vách núi, đột nhiên nở bung một bông vàng tươi, hoặc trắng muốt. Tiếc là chuyến leo không đúng mùa đỗ quyên, nên chỉ nhìn những sườn núi xanh biếc đỗ quyên mà hình dung cảnh tượng rực rỡ khi mùa hoa đến. Nhưng được đi hàng cây số dưới những rừng tùng, phong cổ thụ, luồn lách giữa những rừng trúc xanh biếc, đã thấy quả thật thiên nhiên tưởng thưởng bội phần cho những chút nỗ lực nhỏ nhoi của đôi chân người.

Và đột nhiên, mây ùa đến từ phương nào. Bồng bềnh, mát lạnh, ôm ấp lả lơi, như một tiên nga vuốt bàn tay trắng muốt qua má lữ khách, rồi vừa cười khanh khách vừa cuốn theo thần gió thẳng về hướng mặt trời.

Biển mây trên đỉnh núi Muối đã đẹp, lên tới đỉnh Kỳ Quan San còn choáng ngợp gấp bội phần. Ở nơi ấy, Cây, Mây, Núi, Gió và Mặt trời chan hòa, quyện vào làm một. Thành một màu sắc, một hương vị, một tinh thần duy nhất. Tinh thần mà đối diện với nó, không một phàm nhân nào không thấy mình trở nên nhỏ bé và khiêm nhường.

A Tùng - porter đã ngoài 40 - ngồi trên khúc gỗ ở đỉnh Kỳ Quan San, trầm ngâm ngắm cảnh. Còn tôi lặng lẽ ngắm A Tùng. Chúng ta không bao giờ hết ngạc nhiên về tạo hóa, và về nhau.

Vì còn những dang dở…

Nhiều túi nylon, vỏ chai nước, giấy gói bánh kẹo và các loại rác… vứt suốt dọc đường đi. Những bụi cây, hốc đá ven suối, rồi khắp đỉnh Kỳ Quan San nữa, đầy rác. Không ai làm thùng rác công cộng trên núi cả, vì làm gì có nhân viên vệ sinh môi trường hoạt động hàng ngày? Rác, lẽ ra phải được cho vào balo và mang xuống núi.

Lán nghỉ chân quá đúng nơi đúng chỗ, quá hợp lý cho hành trình dài mệt nhọc, nhưng cũng còn tạm bợ. Nước thiếu, nơi vệ sinh chật và bẩn, chăn gối không được giặt có lẽ đã nhiều năm, rác của các đoàn leo núi được gom lại và đốt, khói đen khét mù.

Những porter là người Mông bản địa đã cùng nhau tạo nên hệ thống dịch vụ của tuyến leo núi Kỳ Quan San. Nhưng rõ ràng, đây vẫn là một điểm du lịch đầy tiềm năng còn chưa được đầu tư đúng mức. Dịch vụ tốt hơn sẽ mang lại lợi ích cho cả du khách lẫn người dân bản địa. Và những rủi ro tất yếu sẽ xảy đến, sẽ bớt nghiêm trọng hơn nếu có sự đầu tư bài bản vào hạ tầng.

Và bởi vì rừng đỗ quyên sẽ còn nở nhiều mùa hoa nữa, nên rồi ai cũng sẽ phải quay lại đây, ngắm Kỳ Quan San thêm một lần, một lần nữa.