Theo đánh giá từ Impact Investment Exchange (IIX), một tổ chức lĩnh vực đầu tư tác động xã hội, dòng vốn đầu tư toàn cầu đang trải qua một xu hướng dịch chuyển mạnh mẽ, không chỉ dừng lại ở các tiêu chí môi trường mà đã tích hợp sâu sắc yếu tố xã hội, đặc biệt là bình đẳng giới. Sự hội tụ giữa “vốn xanh” và “vốn cam” đang trở thành yêu cầu tất yếu cho phát triển bền vững thế hệ mới.

Bà Ngô Thu Trang, Phó Chủ tịch Impact Investment Exchange (IIX) tại Việt Nam, giải thích rằng, vốn xanh tập trung vào bảo vệ hành tinh, thúc đẩy các dự án cải tiến công nghệ sạch, tiết kiệm năng lượng, xử lý nước thải và tuần hoàn nguyên liệu. Song hành với đó là Phong trào Cam, lấy màu cam (biểu tượng của Mục tiêu Phát triển Bền vững số 5 về Bình đẳng giới của Liên hiệp quốc) làm trọng tâm, nhằm thúc đẩy tăng trưởng bao trùm, công bằng và bền vững. Phong trào này hoạt động tại giao điểm giữa giới và hành động khí hậu. Theo bà, một nền kinh tế xanh về môi trường nhưng không hòa nhập về xã hội sẽ không thể bền vững lâu dài, do đó, đầu tư cho khí hậu cần song hành với đầu tư cho con người.

Bà Ngô Thu Trang, Phó Chủ tịch Impact Investment Exchange (IIX) tại Việt Nam

Dòng vốn quốc tế hiện đại đang dịch chuyển mạnh mẽ sang mô hình vốn gắn với điều kiện bền vững (sustainability-linked finance), buộc doanh nghiệp nhận vốn phải cam kết đạt các chỉ tiêu môi trường và xã hội cụ thể. Chuyển đổi công bằng không chỉ còn là yêu cầu về mặt đạo đức, mà đã trở thành chiến lược kinh doanh mang lại lợi ích lâu dài và giúp doanh nghiệp xây dựng lợi thế cạnh tranh vượt trội.

Một ngành lớn của Việt Nam là ngành dệt may, với kim ngạch xuất khẩu dự kiến đạt gần 44 tỷ USD vào năm 2024, là mắt xích trọng yếu toàn cầu và phải chịu áp lực trực tiếp từ các quy định khắt khe về môi trường, lao động và minh bạch giới. Ngành này sử dụng tới khoảng 2,5 triệu lao động nữ, chiếm gần 75% tổng lao động ngành. Bà Trang khẳng định rằng, việc đầu tư vào bình đẳng giới và xây dựng môi trường làm việc nhân văn chính là đầu tư vào con người—tài sản quý giá nhất của ngành dệt may, mang lại lợi ích kinh doanh lâu dài.

Lợi ích kinh doanh của việc tích hợp yếu tố giới và khí hậu đã được chứng minh rõ rệt. Thứ nhất, việc tạo ra môi trường làm việc công bằng và an toàn giúp người lao động yên tâm và gắn bó, từ đó tăng năng suất lao động và cải thiện chất lượng sản phẩm. Thứ hai, việc đầu tư vào phúc lợi và bình đẳng giúp giảm đáng kể tình trạng vắng mặt và tỷ lệ thôi việc của nhân viên, qua đó giảm chi phí tuyển dụng và đào tạo người mới.

Quan trọng hơn, doanh nghiệp chú trọng bình đẳng giới sẽ dễ dàng thu hút và giữ chân nhân tài. Khi tạo điều kiện cho nữ giới thăng tiến, đội ngũ quản lý trở nên đa dạng hơn, giúp cải thiện sáng kiến và đưa ra các quyết định kinh doanh sáng suốt hơn, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh. 

Hơn nữa, đầu tư vào điều kiện làm việc nhân văn và bình đẳng giới giúp cải thiện uy tín thương hiệu và đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường. Một nghiên cứu toàn cầu chỉ ra rằng, các xưởng may tăng khoảng 4% giá trị đơn hàng mỗi năm khi đảm bảo điều kiện lao động cơ bản so với xưởng không tuân thủ. Việc vừa xanh về quy trình, vừa cam về con người sẽ tạo lợi thế cạnh tranh bền vững và giúp doanh nghiệp giữ vững thị trường xuất khẩu.

Xu hướng tài chính quốc tế đang đổ mạnh vào các công cụ như tín dụng xanh và trái phiếu xanh, và điều đáng chú ý nhất là sự hội tụ của vốn xanh và vốn cam trong cùng một gói tài chính. 

Một ví dụ điển hình là khoản tài trợ 100 triệu USD của IFC cho Tập đoàn EPIC: điều kiện đi kèm không chỉ bao gồm giảm phát thải khí nhà kính mà còn yêu cầu tăng tỷ lệ nữ giới trong cấp quản lý trung gian. Đây là minh chứng rõ ràng cho việc dòng vốn đang “chảy” về phía doanh nghiệp nào chứng minh được năng lực bền vững thực chất—tức vừa xanh về quy trình, vừa cam về con người.

Chuỗi Women’s Livelihood Bond™ (WLB – Trái phiếu Sinh kế Phụ nữ) do IIX phát hành đã trở thành chuỗi trái phiếu Cam và Xanh lớn nhất thế giới, huy động được hơn 228 triệu USD, trao quyền kinh tế cho hơn 2,6 triệu phụ nữ và trẻ em gái. Bên cạnh đó, IIX còn phát triển Orange Seal™ (Chứng nhận Dấu Cam), một công cụ đo lường và xác thực mức độ tác động tích cực đối với phụ nữ và môi trường của doanh nghiệp vừa và nhỏ. Doanh nghiệp đạt Dấu Cam ở mức tốt sẽ được thưởng bằng việc giảm chi phí vốn (lãi suất thấp hơn), tạo ra động lực thiết thực cho những nỗ lực làm tốt về giới và môi trường.

Với những cơ hội này, Việt Nam có cơ hội trở thành “công xưởng” của sản xuất bền vững, nơi sản phẩm đẹp về cả mẫu mã, môi trường và câu chuyện con người với sự kết hợp của “Xanh” và “Cam”.