Vì sao GERD “ghé thăm”?

Bệnh trào ngược dạ dày - thực quản (GERD). Đây không chỉ là những cơn ợ nóng thoáng qua mà còn có thể âm thầm tàn phá niêm mạc thực quản, dẫn đến những biến chứng nguy hiểm nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

GERD (Gastroesophageal Reflux Disease) là tình trạng dịch dạ dày gồm acid, men tiêu hóa và thức ăn, trào ngược lên thực quản, ống dẫn thức ăn từ miệng xuống dạ dày. Bình thường, cơ vòng thực quản dưới (LES) đóng vai trò như chiếc “van” một chiều, cho phép thức ăn đi xuống nhưng ngăn acid dạ dày trào ngược lên. Khi chiếc van này yếu hoặc mở bất thường, acid có thể tự do trào lên thực quản, gây cảm giác nóng rát khó chịu, viêm loét, thậm chí biến chứng tiền ung thư.

Có nhiều yếu tố khiến cơ vòng thực quản dưới trở nên “phản chủ” và mở toang cánh cửa cho acid dạ dày trào ngược. Trước tiên, cơ vòng này có thể yếu bẩm sinh hoặc yếu dần theo thời gian, mất đi vai trò “người gác cổng” quan trọng. Ngoài ra, thoát vị hoành khi một phần dạ dày bị đẩy lên qua cơ hoành cũng là thủ phạm thường gặp, vô tình làm suy yếu chiếc van vốn đã yếu.

Béo phì là một nguyên nhân đáng kể, bởi áp lực trong ổ bụng tăng lên sẽ đẩy acid dạ dày lên cao hơn bình thường. Phụ nữ mang thai cũng thường bị GERD do sự thay đổi hormone cùng áp lực từ thai nhi khiến “van” hoạt động kém hiệu quả. Chế độ ăn uống thiếu khoa học như ăn nhiều đồ cay, béo, chua, socola, cà phê, nước ngọt có ga và rượu bia chính là “mồi lửa” khiến acid dạ dày “leo thang”.

Không chỉ vậy, thói quen hút thuốc lá và uống rượu làm giãn cơ vòng thực quản dưới, tiếp tay cho acid tấn công niêm mạc thực quản. Bên cạnh đó, một số loại thuốc như thuốc giãn cơ, thuốc chống trầm cảm, kháng histamine… cũng có thể khiến cơ vòng yếu thêm, mở đường cho GERD hoành hành.

Bất kỳ ai cũng có thể mắc GERD, nhưng một số nhóm đối tượng đặc biệt dễ “lọt vào tầm ngắm” của căn bệnh này. Người lớn tuổi thường có cơ vòng thực quản yếu dần theo thời gian, khiến acid dạ dày dễ dàng trào ngược. Người thừa cân, béo phì càng có nguy cơ cao hơn vì áp lực từ vòng eo lớn tạo thêm sức ép lên dạ dày. Phụ nữ mang thai, do thay đổi hormone và áp lực từ thai nhi, càng dễ bị GERD.

GERD là tình trạng dịch dạ dày gồm acid, men tiêu hóa và thức ăn, trào ngược lên thực quản, ống dẫn thức ăn từ miệng xuống dạ dày.

Ngoài ra, yếu tố di truyền cũng góp phần đáng kể, bởi nếu trong gia đình đã có người mắc bệnh thì nguy cơ mắc bệnh sẽ cao hơn. Đặc biệt, những người có thói quen ăn uống và sinh hoạt thiếu khoa học như ăn nhiều đồ cay, chua, béo, uống rượu bia, hút thuốc lá rất dễ làm tổn thương cơ vòng thực quản và tạo điều kiện cho GERD “ghé thăm”.

Triệu chứng và biến chứng, dấu hiệu không nên xem nhẹ

Đừng vội chủ quan nếu bạn gặp phải các dấu hiệu sau đây, vì chúng chính là “tín hiệu cầu cứu” từ cơ thể báo hiệu GERD. Triệu chứng thường gặp nhất là ợ nóng, cảm giác nóng rát ở ngực, đôi khi lan lên cổ họng, thường xuất hiện sau bữa ăn hoặc khi nằm nghỉ. Nhiều người cũng gặp tình trạng trào ngược acid, vị chua hoặc đắng bất ngờ xuất hiện trong miệng, gây khó chịu và mất tự tin.

Ngoài ra, đau ngực cũng là dấu hiệu dễ khiến người bệnh hoang mang, thậm chí lo lắng nhầm lẫn với bệnh tim. Một số người còn cảm thấy khó nuốt, như có vật gì đó mắc lại khi ăn hoặc khi nuốt nước bọt. Những cơn ho khan kéo dài, khàn giọng đặc biệt vào ban đêm cũng thường xuất phát từ acid trào ngược. Viêm họng kéo dài, cảm giác đau rát, khô rát cũng là những dấu hiệu không nên bỏ qua.

Nhiều người còn cảm thấy vướng ở cổ họng, như có dị vật mắc kẹt, khiến việc nuốt trở nên khó khăn hơn. Đặc biệt, không phải ai cũng có triệu chứng điển hình như ợ nóng hay đau ngực. Một số người chỉ ho khan, khàn giọng hoặc cảm giác nghẹn cổ họng mà không hề nghĩ mình đang mắc GERD đây cũng là dấu hiệu đáng lưu ý.

Nếu phát hiện sớm, GERD thường không gây nguy hiểm và có thể kiểm soát hiệu quả.

Nếu được phát hiện và điều trị sớm, GERD thường không gây nguy hiểm và có thể kiểm soát hiệu quả. Thế nhưng, nếu chủ quan hoặc điều trị không đến nơi đến chốn, bệnh có thể để lại những hậu quả nghiêm trọng. GERD kéo dài có thể dẫn đến viêm thực quản mạn tính, gây loét, thậm chí chảy máu, khiến người bệnh đau rát, khó chịu kéo dài. Nguy hiểm hơn, acid trào ngược liên tục có thể để lại sẹo và làm hẹp thực quản, khiến người bệnh nuốt khó, thậm chí nghẹn thức ăn. Đặc biệt, một trong những biến chứng đáng lo ngại nhất là Barrett thực quản tình trạng tế bào niêm mạc thực quản bị biến đổi, làm tăng nguy cơ tiến triển thành ung thư thực quản nếu không được kiểm soát kịp thời.

Để xác định GERD chính xác, bác sĩ sẽ dựa vào thăm khám lâm sàng kết hợp các phương pháp cận lâm sàng. Trong đó, nội soi thực quản - dạ dày là phương pháp phổ biến nhất, giúp quan sát trực tiếp lớp niêm mạc thực quản để phát hiện viêm, loét hoặc biến chứng. Đo pH thực quản 24 giờ cũng được sử dụng để theo dõi mức độ acid trào ngược trong suốt một ngày đêm, cung cấp thông tin chính xác về tần suất và thời gian trào ngược. Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định đo áp lực cơ vòng thực quản (manometry) để đánh giá chức năng van thực quản dưới. Trong một số trường hợp, xét nghiệm Barium Swallow hoặc X-quang thực quản cũng giúp quan sát cấu trúc bất thường của thực quản, hỗ trợ chẩn đoán GERD chính xác hơn.

Hành trình kiểm soát bệnh và giữ gìn sức khỏe

Điều trị GERD không chỉ đơn thuần là uống thuốc, mà cần một kế hoạch toàn diện, kết hợp thay đổi lối sống và sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ. Trước tiên, thay đổi lối sống đóng vai trò nền tảng: chia nhỏ bữa ăn, tránh ăn quá no; hạn chế các loại thực phẩm kích thích như đồ cay, béo, chua, socola, cà phê, nước ngọt có ga và rượu bia; không nằm ngay sau ăn, nên đợi ít nhất 2-3 giờ trước khi nằm nghỉ. Kê cao đầu giường khoảng 15-20cm cũng giúp hạn chế acid trào ngược khi ngủ.

Duy trì cân nặng hợp lý, mặc quần áo rộng rãi, tránh mặc đồ bó chặt vùng bụng và bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia là những thói quen tốt giúp kiểm soát bệnh hiệu quả. Bên cạnh đó, giảm stress thông qua yoga, thiền, hoặc các bài tập hít thở sâu cũng đóng vai trò quan trọng.

Bác sĩ Đồng Ngọc Khanh chuyên khoa tiêu hóa tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Trí Sài Gòn.

Bác sĩ Đồng Ngọc Khanh chuyên khoa tiêu hóa tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Trí Sài Gòn cho biết: Để điều trị bệnh GERD, bác sĩ có thể kê các loại thuốc ức chế bơm proton (PPI) như omeprazole, esomeprazole giúp giảm tiết acid dạ dày; thuốc kháng histamine H2 như ranitidine, famotidine; thuốc alginate giúp tạo lớp màng bảo vệ thực quản; và thuốc tăng cường cơ vòng thực quản như baclofen giúp giảm trào ngược. Trong trường hợp bệnh nặng hoặc điều trị nội khoa không hiệu quả, bác sĩ có thể chỉ định phẫu thuật. Phổ biến nhất là phẫu thuật Nissen fundoplication dùng phần trên của dạ dày quấn quanh cơ vòng thực quản dưới để ngăn acid trào ngược. Ngoài ra, phương pháp LINX đặt một vòng các hạt titan từ tính quanh cơ vòng thực quản dưới cũng giúp tăng cường chức năng của van thực quản, giảm đáng kể tình trạng trào ngược.

Tin vui cho người bệnh là GERD hoàn toàn có thể được kiểm soát tốt, thậm chí khỏi hẳn nếu được phát hiện sớm, điều trị đúng cách và kết hợp với thay đổi lối sống phù hợp. Tuy nhiên, nếu chủ quan hoặc điều trị không đến nơi đến chốn, bệnh rất dễ tái phát và gây biến chứng mạn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.

Vì vậy, đừng ngần ngại đi khám bác sĩ nếu bạn gặp phải những triệu chứng như ợ nóng, ợ chua kéo dài hơn 2 tuần; cảm giác nuốt nghẹn hoặc khó nuốt; ho khan về đêm; sụt cân không rõ lý do; hoặc đau ngực lặp đi lặp lại mà không rõ nguyên nhân. Việc thăm khám sớm sẽ giúp phát hiện bệnh kịp thời, điều trị hiệu quả và tránh được những biến chứng nguy hiểm về sau.

Hãy lắng nghe cơ thể mình mỗi ngày và đừng để những triệu chứng âm thầm trở thành “kẻ giết người thầm lặng” đối với thực quản và giấc ngủ của bạn. Một chế độ ăn uống hợp lý, sinh hoạt lành mạnh, duy trì cân nặng phù hợp và tránh xa các yếu tố nguy cơ sẽ là tấm khiên vững chắc giúp bạn bảo vệ sức khỏe khỏi căn bệnh này. Bởi lẽ, sức khỏe chính là tài sản quý giá nhất mà chúng ta cần trân trọng và gìn giữ mỗi ngày.