Câu chuyện về Tiến sĩ Firdausi Qadri, nhà khoa học người Bangladesh, đã lay động trái tim nhiều người. Ở tuổi 73, với nụ cười hiền hậu và đôi mắt sáng ngời trí tuệ, bà càng thêm rạng rỡ khi được vinh danh Giải thưởng VinFuture 2024. Giải thưởng đặc biệt trị giá 500.000 USD là sự ghi nhận xứng đáng cho những cống hiến không mệt mỏi của bà trong cuộc chiến chống lại bệnh truyền nhiễm, đặc biệt là những nỗ lực tiên phong trong việc phát triển vaccine bệnh tả dạng uống giá rẻ, mang lại hy vọng cho hàng triệu người trên toàn thế giới, đặc biệt tại các nước đang phát triển, nơi kinh tế và điều kiện sống của người dân còn khó khăn.

"Chứng kiến nỗi đau của hàng ngàn bệnh nhân tiêu chảy do điều kiện sống nghèo nàn, thực phẩm và nước bị ô nhiễm, tôi càng quyết tâm tìm ra giải pháp." - Lời chia sẻ của Tiến sĩ Qadri đã hé lộ phần nào động lực thôi thúc bà dấn thân vào con đường nghiên cứu khoa học.

Tiến sỹ Firdausi Qadri. Ảnh: UNESCO

Lớn lên tại Bangladesh, nơi bệnh tật hoành hành, bà thấu hiểu những mất mát và đau thương mà bệnh truyền nhiễm gây ra, đặc biệt là đối với trẻ em. "Hơn 800.000 trẻ em tử vong mỗi năm vì tiêu chảy trên toàn cầu, và 56% trẻ em ở các nước thu nhập thấp không được điều trị đúng cách. Tại Bangladesh, bệnh tả và thương hàn là những nguyên nhân chính gây bệnh đường ruột, nhưng nhiều người thiếu kiến thức hoặc phương tiện để phòng ngừa." - Thực tế đáng buồn này đã hun đúc trong bà khát khao cháy bỏng, tìm ra giải pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Hành trình theo đuổi khoa học

Hành trình khoa học của Tiến sĩ Qadri bắt đầu từ những ngày tháng tuổi trẻ trên giảng đường Đại học Dhaka, nơi bà say mê nghiên cứu hóa sinh và sinh học phân tử. Sau đó, bà tiếp tục theo đuổi giấc mơ tại Đại học Liverpool, Anh Quốc, và nhận bằng tiến sĩ năm 1980. Dù có cơ hội phát triển sự nghiệp tại nước ngoài, tình yêu quê hương đã thôi thúc bà trở về Bangladesh.

Năm 1988, Tiến sĩ Qadri gia nhập Trung tâm Nghiên cứu Bệnh tiêu chảy Quốc tế, Bangladesh (ICDDR,B). "Tôi luôn bị cuốn hút bởi cách các vi sinh vật phát triển và hỗ trợ sự sống trên hành tinh. Nhưng đồng thời, tôi cũng lo ngại về khả năng gây bệnh của chúng." - Với niềm đam mê khám phá thế giới vi sinh vật, bà dấn thân vào nghiên cứu vi khuẩn Shigella gây bệnh lỵ, rồi sau đó là bệnh tả và thương hàn. Bà không chỉ tìm hiểu cơ chế gây bệnh, mà còn phát triển các công cụ chẩn đoán tiên tiến. "Tôi biết mình muốn tìm ra phương pháp chẩn đoán và hướng tới cơ chế phòng ngừa." - Và bà đã hiện thực hóa mong muốn đó bằng những nghiên cứu đột phá về vaccine.

Tiến sĩ Firdausi Qadri, nhà khoa học người Bangladesh tiên phong trong việc phát triển vaccine bệnh tả dạng uống giá rẻ cho

Một trong những thành tựu nổi bật của Tiến sĩ Qadri là thử nghiệm lâm sàng vaccine tả đường uống với quy mô gần một triệu người. Dự án này đã mở ra hy vọng mới cho người dân ở các nước đang phát triển, nơi bệnh tả vẫn là mối đe dọa thường trực. Bên cạnh đó, bà cũng phát triển các công cụ chẩn đoán nhanh chóng và hiệu quả cho bệnh tả và thương hàn.

Không chỉ là một nhà nghiên cứu, Tiến sĩ Qadri còn là một người tiên phong trong hành động. Năm 2017, khi làn sóng người tị nạn Rohingya từ Myanmar tràn vào Dhaka, bà đã dẫn đầu nhóm chuyên gia triển khai chương trình tiêm chủng vaccine phòng bệnh tả, góp phần ngăn chặn dịch bệnh bùng phát. "Tôi nghiên cứu vaccine thương hàn ở các khu ổ chuột ở Dhaka, những nghiên cứu này đang được nhân rộng ở Châu Á, Châu Phi và Haiti. Tôi muốn thấy công việc của chúng tôi được mở rộng quy mô để điều trị cho nhiều người hơn trên toàn cầu, khi họ đang phải vật lộn với nguy cơ bệnh tật liên quan đến khủng hoảng nhân đạo và biến đổi khí hậu." - Bà chia sẻ về tâm huyết của mình.

Vượt lên thách thức, kiến tạo tương lai

Hành trình khoa học của Tiến sĩ Qadri không phải lúc nào cũng bằng phẳng. "Gia đình tôi là nguồn cảm hứng và hỗ trợ thực sự cho những giai đoạn đầu trong hành trình khoa học của tôi, khuyến khích tôi vươn tới những khát vọng cao hơn nữa. Tuy nhiên, cuộc sống của một nhà khoa học ở Bangladesh không phải lúc nào cũng dễ dàng." - Bà đã phải vượt qua những khó khăn về tài chính, nguồn lực, định kiến văn hóa và giới để khẳng định bản thân. "Để vượt qua những thiếu thốn, tôi đã dựa vào lòng can đảm và quyết tâm, đạt được thành tựu thông qua khả năng đa nhiệm nghiêm ngặt và một đội ngũ các nhà khoa học xuất sắc." - Tinh thần kiên cường và ý chí mạnh mẽ đã giúp bà đạt được những thành công vượt bậc.

Năm 2014, Tiến sĩ Qadri thành lập Viện Phát triển Khoa học và Sáng kiến Sức khỏe (ideSHi) để nghiên cứu các rối loạn di truyền và đào tạo các nhà khoa học y sinh. "Tôi mơ ước rằng ở những quốc gia như chúng ta, sẽ có những cơ sở vật chất hiện đại, tự duy trì để hỗ trợ việc cố vấn và nâng cao năng lực cho những người trẻ tuổi, đặc biệt là phụ nữ, trong nghiên cứu khoa học." - Bà luôn tâm huyết với việc ươm mầm và phát triển tài năng trẻ, đặc biệt là các nhà khoa học nữ.

Tiến sĩ Firdausi Qadri, nhà khoa học người Bangladesh được vinh danh Giải thưởng VinFuture 2024

Câu chuyện của Tiến sĩ Firdausi Qadri không chỉ là hành trình của một nhà khoa học tận tâm, mà còn là nguồn cảm hứng cho những ai đang nỗ lực cống hiến cho một thế giới tốt đẹp hơn. "Hợp tác quốc tế là nền tảng cho những thành tựu của tôi." - Bà tin tưởng vào sức mạnh của hợp tác và chia sẻ kiến thức. "Cân bằng giữa các yêu cầu của nghiên cứu khoa học với cuộc sống gia đình vẫn là thách thức lớn nhất mà tôi nhận thấy đối với phụ nữ trong khoa học ngày nay. Cuối cùng, tôi tin rằng các nhà khoa học nữ phải đóng vai trò kép trong nỗ lực thúc đẩy khoa học - vừa thành công trong lĩnh vực của mình, vừa là hình mẫu cho các thế hệ tương lai. Ngoài ra, việc đạt được sự cân bằng giới tính trong khoa học đồng nghĩa với việc khơi dậy sự kỳ diệu của khoa học ở các bé gái và bé trai, đồng thời khuyến khích các em nắm lấy tiềm năng của khoa học để thay đổi thế giới." - Thông điệp của bà là lời kêu gọi mạnh mẽ, thúc đẩy sự tham gia của phụ nữ trong lĩnh vực khoa học, góp phần kiến tạo một tương lai tươi sáng hơn cho nhân loại.

Firdausi Qadri (sinh ngày 31 tháng 3 năm 1951) là một nhà khoa học người Bangladesh chuyên nghiên cứu về miễn dịch học và bệnh truyền nhiễm.

Bà đã làm việc hơn 25 năm về phát triển vắc-xin phòng bệnh tả và các bệnh truyền nhiễm Hiện tại, bà đang làm giám đốc Trung tâm Khoa học Vắc-xin của Trung tâm Quốc tế về Bệnh tiêu chảy và Nghiên cứu, Bangladesh (ICDDR, B) . Bà cũng là chủ tịch của Viện Phát triển các sáng kiến Khoa học và Sức khỏe.

Thành tựu khoa học của bà nằm ở các bệnh nhiễm trùng đường ruột và vắc-xin bao gồm Vibrio cholerae và Escherichia coli sinh độc tố ruột — nguyên nhân chính gây tiêu chảy nặng . Bà cũng tập trung vào việc nghiên cứu phản ứng miễn dịch ở những người bị nhiễm Helicobacter pylori ở Bangladesh và phản ứng ở những bệnh nhân bị sốt thương hàn cũng như những người đã được tiêm vắc-xin.

Chính phủ Bangladesh đã trao tặng bà Giải thưởng Độc lập năm 2023.

(Theo Wwikipedia)