Tạp chí Phụ nữ Mới đã có cuộc trao đổi với TS. NCVC. Nguyễn Thị Thúy Hường, Phó trưởng phòng Công nghệ Tế bào thực vật, Viện Sinh học (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) liên quan các nội dung về nguồn gốc nguyên liệu, quy trình sản xuất sản phẩm thảo dược mà một số công ty đang triển khai trên cơ sở kết quả nghiên cứu của TS Nguyễn Thị Thuý Hường và các cộng sự.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Thúy Hường ở vùng dược liệu Quảng Nam

P.V: Thưa Tiến sĩ, hiện nay trên thị trường xuất hiện nhiều vụ việc liên quan đến thực phẩm chức năng và thuốc giả, khiến người tiêu dùng ngày càng lo lắng. Tiến sĩ có thể chia sẻ cụ thể về cách mà nhóm nghiên cứu của mình kiểm soát và đảm bảo nguồn gốc dược liệu được sử dụng trong các sản phẩm thảo dược không?

T.S Nguyễn Thị Thúy Hường: Vâng, thực trạng thực phẩm chức năng và thuốc giả thực sự đáng lo ngại, không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng mà còn làm xói mòn niềm tin vào những sản phẩm có nguồn gốc từ thiên nhiên. Với vai trò là nhà nghiên cứu, điều chúng tôi đặc biệt chú trọng là tính xác thực của nguyên liệu đầu vào. Toàn bộ dược liệu được nhóm chúng tôi sử dụng đều được nghiên cứu bài bản đúng quy trình từ khâu điều tra, thu nhập đến phân tích định danh loài bằng chỉ thị phân tử và chỉ thị hình thái, phân tích hoạt chất, đủ tiêu chuẩn sẽ tiến hành phát triển vùng trồng.

Sản phẩm Sữa rửa mặt có nguồn gốc thảo dược

Nếu là nguồn dược liệu trong tự nhiên sẽ hướng dẫn, phổ biến kiến thức cho dân địa phương kiến thức vừa khai thác, vừa trồng vừa bảo vệ. Những thảo dược quý khả năng tái sinh trong tự nhiên thấp sẽ được áp dụng công nghệ sinh học để nhân giống hàng loạt trong phòng thí nghiệm của viện nghiên cứu, kết hợp với người dân, doanh nghiệp để trồng phát triển vùng dược liệu trồng, nhóm nghiên cứu chúng tôi đồng hành cùng người dân, doanh nghiệp trong quá trình chăm sóc và thu hoạch theo đúng quy trình. Đồng thời, mỗi lô nguyên liệu đều được kiểm nghiệm lý hóa và định tính định lượng hoạt chất đặc trưng tại phòng kiểm nghiệm đạt chuẩn trước khi đưa vào sản xuất.

P.V: Việc truy xuất nguồn gốc nguyên liệu là yếu tố then chốt trong đảm bảo chất lượng sản phẩm. Tiến sĩ có thể chia sẻ quy trình kiểm định, kiểm soát chất lượng dược liệu đầu vào tại cơ sở nghiên cứu và sản xuất của mình như thế nào?

T.S Nguyễn Thị Thúy Hường: Ở góc độ sinh học ứng dụng, việc kiểm định dược liệu không chỉ dừng lại ở khâu cảm quan hay hàm lượng hoạt chất.

Chúng tôi thiết lập một quy trình:

Kiểm định định danh loài học bằng phương pháp DNA barcoding (mã vạch DNA) nếu cần thiết, đặc biệt với các loài dễ nhầm lẫn như thạch tùng răng, lan kim tuyến, sâm đất…

Thu mẫu dược liệu tại Hải Dương

Tiếp nhận và đánh giá cảm quan: Dược liệu phải đạt các chỉ tiêu về màu sắc, mùi vị, độ ẩm theo dược điển.

Kiểm nghiệm định tính và định lượng hoạt chất: Sử dụng các phương pháp như sắc ký lớp mỏng (TLC), HPLC để xác định đúng thành phần hoạt chất đặc trưng.

Kiểm vi sinh và kim loại nặng: Đảm bảo không vượt giới hạn cho phép của Bộ Y tế.

Chỉ khi dược liệu đạt đầy đủ tiêu chuẩn, chúng tôi mới tiến hành chiết xuất chọn lọc, bào chế bằng công nghệ nano và đưa vào các bước sản xuất tiếp theo.

Sản phẩm hỗ trợ giảm viêm loét dạ dày

P.V: Trong bối cảnh thị trường có nhiều loại nguyên liệu trôi nổi, không rõ nguồn gốc, làm sao để người tiêu dùng có thể phân biệt và yên tâm khi sử dụng các sản phẩm từ thảo dược do Tiến sĩ phát triển?

TS. Nguyễn Thị Thúy Hường: Chúng tôi hiểu rõ lo ngại của người tiêu dùng. Do đó, tôi luôn khuyến khích người tiêu dùng hãy trở thành người tiêu dùng thông thái. Với các sản phẩm từ nhóm nghiên cứu của chúng tôi, người dùng có thể yên tâm vì:

Công bố rõ ràng nguồn gốc dược liệu, vùng trồng và đơn vị sản xuất.

Chúng tôi công khai phiếu kiểm nghiệm của từng lô sản phẩm, do đơn vị độc lập thực hiện.

Tiến sĩ Nguyễn Thị Thúy Hường khảo sát vùng nguyên liệu Thạch tùng răng cưa tại Đà Lạt

Quan trọng hơn cả, chúng tôi không chỉ bán sản phẩm, mà còn phổ biến kiến thức khoa học về cây thuốc. Người tiêu dùng nên cẩn trọng với các sản phẩm thảo dược không rõ nhà sản xuất, không có bằng chứng khoa học hoặc chỉ quảng cáo quá mức so với nội dung đã đăng ký với cục Vệ sinh an toàn thực phẩm.

Người tiêu dùng nên ưu tiên lựa chọn các sản phẩm có minh chứng khoa học và pháp lý rõ ràng, tránh hàng trôi nổi trên thị trường, không nhãn mác hoặc không có truy xuất.

P.V: Tiến sĩ đánh giá như thế nào về vai trò của việc xây dựng vùng trồng dược liệu đạt chuẩn GACP-WHO trong việc đảm bảo chất lượng và minh bạch nguồn gốc sản phẩm? Hiện tại, các sản phẩm của Tiến sĩ có đang sử dụng nguồn dược liệu từ các vùng trồng đạt chuẩn này không?

TS. Nguyễn Thị Thúy Hường: Việc xây dựng vùng trồng đạt chuẩn GACP-WHO là xương sống của chất lượng bền vững. GACP không chỉ đảm bảo thành phần hoạt chất ổn định, mà còn giúp kiểm soát tồn dư thuốc bảo vệ thực vật, vi sinh, kim loại nặng ngay từ đầu.

Vùng Trà Hoa Vàng tại Ninh Bình

Hiện nay, các sản phẩm của chúng tôi đang sử dụng 100% dược liệu từ các vùng trồng trong tự nhiên trên cả nước, của người dân và doanh nghiệp, chúng tôi kiểm soát, đồng hành từ khâu giống, quá trình chăm sóc và thu hoạch, một số vùng trồng đạt chuẩn chuẩn GACP-WHO, cụ thể như vùng trồng nghệ xanh  tại Hoà Bình và trà hoa vàng tại Quảng Ninh, thạch tùng răng tại Đà Lạt, Sappa… Việc này giúp kiểm soát chất lượng ngay từ “gốc” thay vì phải xử lý hậu kiểm.

Sản phẩm hỗ trợ hoạt huyết

Với tư cách là người nghiên cứu khoa học, tôi đánh giá GACP-WHO không chỉ là một bộ tiêu chuẩn, mà là một “cơ chế kiểm soát sinh học tự nhiên”. Nó đảm bảo rằng từ đất trồng, nước tưới, giống cây đến quy trình thu hái – tất cả đều được kiểm soát một cách có hệ thống.

Điều này không chỉ giúp ổn định hàm lượng hoạt chất mà còn đảm bảo an toàn sinh học, tránh nhiễm độc từ môi trường.

P.V: Có thông tin cho rằng nhiều doanh nghiệp sử dụng dược liệu nhập khẩu giá rẻ, không rõ tiêu chuẩn để cắt giảm chi phí. Vậy Tiến sĩ có thể chia sẻ rõ hơn về tiêu chí lựa chọn và hợp tác với các đơn vị cung cấp dược liệu của mình?

TS. Nguyễn Thị Thúy Hường:Tôi luôn cho rằng chi phí thấp mà đánh đổi chất lượng là cách phá sản nhanh nhất về đạo đức nghiên cứu. Do vậy, tiêu chí hợp tác của chúng tôi rất rõ ràng:

Chỉ làm việc với những đơn vị có năng lực kiểm soát chất lượng đầu nguồn, có báo cáo kiểm nghiệm và hồ sơ lô hàng.

Ưu tiên dược liệu trồng nội địa, có sự đồng hành của nhà khoa học, để vừa kiểm soát dễ hơn, vừa thúc đẩy sinh kế cho người dân trồng cây thuốc.

 Các đơn vị cung cấp cũng phải cam kết cung cấp mẫu kiểm tra ngẫu nhiên theo từng lô. Nếu phát hiện bất thường, chúng tôi sẽ chấm dứt hợp tác ngay lập tức.

Sản phẩm Dung dịch vệ sinh

P.V: Bên cạnh yếu tố nguồn gốc nguyên liệu, quy trình sản xuất cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra sản phẩm đạt chuẩn. Tiến sĩ có thể nói rõ hơn về các tiêu chuẩn sản xuất mà đơn vị của Tiến sĩ  đang áp dụng để bảo đảm chất lượng cuối cùng đến tay người tiêu dùng?

TS. Nguyễn Thị Thúy Hường: Chúng tôi hiểu rằng nghiên cứu tốt mà sản xuất kém thì kết quả vẫn là không đạt. Do vậy, toàn bộ quy trình sản xuất được thực hiện tại nhà máy đạt GMP và ISO 22000. Ngoài ra, chúng tôi còn kiểm soát chặt chẽ các yếu tố sau:

-Quy trình chiết xuất hoạt chất được chuẩn hóa, tránh dùng dung môi nguy hại, đảm bảo ổn định sinh học của dược chất.

TS Nguyễn Thị Thúy Hường ở vùng dược liệu

-Sản phẩm cuối cùng phải vượt qua các bài kiểm nghiệm sinh học định kỳ, ví dụ như đánh giá tác dụng chống oxy hóa, chống viêm in vitro (trong ống nghiệm), giúp bảo đảm tính hiệu quả sinh học chứ không chỉ an toàn.

Chúng tôi coi mỗi sản phẩm là một “thực thể sống”, mỗi sản phẩm không những là trí tuệ của nhà khoa học mà còn là đạo đức của doanh nghiệp nên không thể bỏ qua bất kỳ bước nào – từ nguyên liệu đến tay người tiêu dùng.

Vùng trồng Giảo Cổ Lam tại Cẩm Phả, Quảng Ninh

Mỗi sản phẩm trước khi ra thị trường đều phải trải qua kiểm định thành phẩm: vi sinh, kim loại nặng, hàm lượng hoạt chất, đảm bảo không chỉ an toàn mà còn hiệu quả hỗ trợ tăng cường sức khoẻ cho cộng đồng.

Sản phẩm do Công ty TNHH Thảo dược Hồ Hùng sản xuất trên cơ sở các kết quả nghiên cứu của tiến sĩ Nguyễn Thị Thúy Hường và các cộng sự được người tiêu dùng phản hồi tốt.

P.V: Trân trọng cảm ơn tiến sĩ về cuộc trao đổi