Ngày 31/12/2019, một chủng virus hoàn toàn mới thuộc họ corona, được gọi tên là nCoV đã xuất hiện lần đầu tiên tại chợ hải sản Hoa Nam, thành phố Vũ Hán, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc. Virus nCoV nhanh chóng lây lan ra nhiều nước trên thế giới.

nCoV-by-Shutterstock

Chủng virus này có mã di truyền RNA, dễ dàng đột biến và tạo ra những biến chủng mới từ chủng ban đầu. Những biến chủng mới từ Anh và từ Nam Phi được cho là có khả năng lây truyền cao hơn 70% so các chủng đã biết. Chủng từ Rwanda ít gặp hơn và hiện chưa có nhiều thông tin về nó.

Tại Việt Nam đã ghi nhận 2.140 ca nhiễm nCoV. Trong đó, 1.528 người đã khỏi bệnh, 35 trường hợp tử vong. Tính đến hết ngày 12/2, Việt Nam có 573 người đang điều trị, gồm các bệnh nhân liên quan tới đợt dịch xuất phát từ Hải Dương, Quảng Ninh, sân bay Tân Sơn Nhất và các ca nhập cảnh.

Biến chủng từ Anh

Tháng 9/2020, biến chủng Anh được phát hiện lần đầu tại ở Kent, vùng Đông Nam nước Anh. Các nhà khoa học cho biết, biến thể của nCoV có khả năng lây truyền nhanh và mạnh hơn 70% so với các chủng trước đó, chưa có cơ sở cho thấy độc lực cao hơn, tại thời điểm nghiên cứu.

Sáng 2/1, trường hợp đầu tiên nhiễm biến chủng Anh tại Việt Nam là "bệnh nhân 1435".

Bệnh nhân là một phụ nữ 45 tuổi, quê Trà Vinh, nhập cảnh về từ Anh ngày 22/12/2020, cùng lúc nhiễm chủng nCoV biến thể Anh VOC 202012/01 và đột biến D614G, một biến chủng khác từ nCoV chủng gốc Vũ Hán. Bệnh nhân này đã được cách ly ngay khi vừa nhập cảnh nên được giới chức y tế khẳng định không có khả năng lây lan trong cộng đồng.

Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long cho biết, đợt dịch tại Hải Dương và Quảng Ninh xuất hiện vào cuối tháng 1/2021 đến nay mặc dù chưa rõ nguồn lây nhưng đều do biến chủng nCoV Anh.

Qua theo dõi diễn tiến bệnh của 165 bệnh nhân Covid-19 tại Bệnh viện dã chiến số 1 ở thành phố Chí Linh (Hải Dương), bác sĩ Nguyễn Trung Cấp, Phó giám đốc Bệnh viện Bệnh nhiệt đới Trung ương nhận định "có vẻ" biến thể Anh khiến tổn thương phổi sớm hơn so với giai đoạn trước.

Cán bộ y tế lấy mẫu xét nghiệm Covid-19 tại phường Lê Thanh Nghị (TP. Hải Dương)

Tại TP. Hồ Chí Minh, "bệnh nhân 1660", 28 tuổi, đến từ Hải Dương sau khi được giải trình tự gene ở Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới cũng cho kết quả nhiễm biến chủng Anh.

Tiến sĩ Lê Quốc Hùng, Trưởng khoa Bệnh Nhiệt đới, Bệnh viện Chợ Rẫy, các nghiên cứu mới, biến chủng Anh tăng độc lực khoảng 30%, khả năng lây nhiễm cao hơn 70% so với chủng cũ.

Biến chủng Nam Phi

Trường hợp đầu tiên nhiễm chủng Nam Phi tại Việt Nam là "bệnh nhân 1442", 25 tuổi, quốc tịch Nam Phi, nhiễm biến thể nCoV mới từ Nam Phi. Trường hợp này được Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương công bố vào sáng 31/1 sau khi giải trình tự gene. Bệnh nhân này cũng được cách ly ngay khi nhập cảnh.

Trên thế giới, biến thể Nam Phi (501.V2 hay B.1.351) được phát hiện lần đầu tiên ở khu vực Vịnh Nelson Mandela vào tháng 10/2020.

Một số nghiên cứu lại chỉ ra rằng biến thể này đã xuất hiện và lưu hành kể từ tháng 8/2020. Sau đó biến thể đã nhanh chóng lây lan khắp châu Phi và được tìm thấy ở ít nhất 24 quốc gia bên ngoài lục địa.

Theo đánh giá của các nhà khoa học trên thế giới biến thể nCoV tại Nam Phi đáng lo ngại hơn biến thể nCoV từ Anh do lây lan nhanh và có thể lẩn tránh vaccine.

Biến chủng Rwanda, châu Phi

Ngày 12/1, theo kết quả giải trình tự gene mẫu dịch mũi họng "bệnh nhân 1979" và hai bệnh nhân thuộc tổ bốc xếp ở sân bay Tân Sơn Nhất do Trung tâm Kiểm soát Bệnh tật TP HCM (HCDC) công bố: chủng virus các bệnh nhân này mắc phải thuộc chủng A.23.1 ở Rwanda, châu Phi.

HCDC khẳng định chủng này không phải biến chủng Anh đang gây dịch tại Hải Dương, Quảng Ninh; cũng không phải chủng Nam Phi. Qua phân tích, ba bộ gene của các bệnh nhân trên có sự tương đồng trên 99,95%. Như vậy, chùm lây nhiễm gồm "bệnh nhân 1979" và các bệnh nhân tổ bốc xếp nhiều khả năng là xuất phát từ một nguồn lây.

Chủng nCoV thuộc nhóm A.23.1 được phát hiện lần đầu tiên ở Rwanda, châu Phi vào tháng 10/2020. Ngoài Rwanda, A.23.1 chỉ mới được phát hiện ở một số ít nước khác trên thế giới, bao gồm Mỹ, các Tiểu Vương quốc Ả Rập Thống Nhất, Australia, Anh, Đan Mạch nhưng chưa cho thấy những dấu hiệu diễn biến bất thường ở các quốc gia này.

Đột biến thể G

Đợt dịch khởi phát vào cuối tháng 7/2020 tại Đà Nẵng cũng tương tự với các chủng đang lưu hành ở nhiều quốc gia cùng thời điểm.

Tại thời điểm đó, chủng nCoV đột biến lây lan rộng nhất trên thế giới có tên gọi D614G. Biến chủng này được cho là không mới, thường được gọi là thể G, xuất hiện lẻ tẻ trong các mẫu bệnh phẩm của người nhiễm nCoV từ khi dịch mới khởi phát ở Vũ Hán cho đến tận tháng 2/2020.

Khi xuất hiện tại Mỹ và các nước châu Âu, thể G tăng lên nhanh chóng.

Các phân tích giai đoạn cuối tháng 7/2020, chủng D614G tồn tại ở hơn 70% ca nhiễm được xác nhận trên toàn thế giới, gần 100% tại châu Âu. Đột biến này của nCoV lây lan mạnh, độc tính không đổi.