Nguyên nhân gây nên khủng hoảng niềm tin người tiêu dùng?

Ngành thực phẩm TP.HCM đang phải đối mặt với một cuộc khủng hoảng nghiêm trọng chưa từng có – không chỉ đến từ áp lực sản xuất, tiêu chuẩn an toàn, mà còn xuất phát từ những luồng thông tin sai lệch, quảng cáo thiếu trung thực và sự trỗi dậy của thực phẩm giả, kém chất lượng. Những vấn đề này không chỉ làm suy giảm niềm tin của người tiêu dùng, mà còn đẩy nhiều doanh nghiệp chân chính vào thế phòng thủ, khó vực dậy được uy tín đã gây dựng bấy lâu.

Tại hội thảo “Truyền thông ngành thực phẩm TP.HCM: Nhận diện khủng hoảng và giải pháp phát triển bền vững” diễn ra ngày 4/6 tại Trung tâm Báo chí TP.HCM do Trung tâm Báo chí TP.HCM, Tạp chí Doanh Nhân Sài Gòn đã phối hợp cùng Hội Lương thực, Thực phẩm TP.HCM (FFA) và Hội Quảng cáo TP.HCM (HAA) tổ chức, các chuyên gia, nhà báo, cơ quan quản lý và doanh nghiệp đã cùng ngồi lại mổ xẻ thực trạng đáng báo động và thẳng thắn đưa ra nhiều kiến nghị, giải pháp nhằm tạo dựng một hệ sinh thái truyền thông minh bạch và có trách nhiệm.

Theo bà Lý Kim Chi – Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP.HCM (FFA), trong kỷ nguyên số, truyền thông – đặc biệt là mạng xã hội – đang đóng vai trò cực kỳ quan trọng, song cũng mang đến những hệ lụy không nhỏ nếu bị khai thác thiếu kiểm soát. “Đây là con dao hai lưỡi. Chỉ cần một tin đồn thất thiệt hay phát ngôn thiếu trách nhiệm từ KOL, KOC, doanh nghiệp có thể mất trắng hàng năm trời xây dựng thương hiệu,” bà Chi nhấn mạnh.

Bà Lý Kim Chi – Chủ tịch Hội Lương thực Thực phẩm TP.HCM.

Ví dụ điển hình là vụ “trứng gà giả” từng khiến thị trường chăn nuôi rúng động, hay vụ quảng cáo “kẹo rau” Kera – sản phẩm được người nổi tiếng tung hô như có thể thay thế một đĩa rau – đã khiến người tiêu dùng hoang mang cực độ. Những sự kiện này không chỉ phản ánh sự lỏng lẻo trong quản lý nội dung quảng cáo, mà còn chỉ ra nguy cơ niềm tin bị bào mòn từng ngày.

Ông Nguyễn Thanh Đảo – Chủ tịch Hội Quảng cáo TP.HCM cũng chia sẻ quan điểm tương tự, nhấn mạnh rằng khủng hoảng truyền thông hiện nay không còn là những trường hợp cá biệt, mà đang trở thành hiện tượng mang tính hệ thống. “Từ quảng cáo sai sự thật, nội dung thiếu kiểm chứng của người nổi tiếng, đến tin giả tràn lan trên mạng, tất cả đã tạo ra hiệu ứng domino, phá vỡ niềm tin và làm tổn thương sâu sắc đến uy tín doanh nghiệp và hình ảnh quốc gia,” ông Đảo khẳng định.

Ông Nguyễn Thanh Đảo – Chủ tịch Hội Quảng cáo TP.HCM.

Các chuyên gia tại hội thảo đã phân tích và chỉ ra ba “gót chân Achilles” trong việc kiểm soát truyền thông ngành thực phẩm: Thiếu kiểm soát nội dung truyền thông: KOL, KOC quảng bá sản phẩm mà không cần kiểm chứng về chất lượng, thành phần hay tác dụng thực tế. Trong khi đó, mạng xã hội tiếp tay bằng thuật toán lan truyền tin giật gân, sai lệch để tăng tương tác, tạo ra một môi trường thông tin hỗn loạn, nhiễu loạn và đầy rẫy những lời hứa phi lý.

Hệ thống pháp lý và giám sát chưa đồng bộ khi nhiều quy định chưa theo kịp tốc độ phát triển chóng mặt của truyền thông số. Thiếu sự phối hợp liên ngành, thiếu chế tài nghiêm khắc và công cụ kiểm soát hiệu quả khiến những hành vi sai phạm ngày càng táo bạo và tinh vi.

Doanh nghiệp còn bị động và thiếu chiến lược ứng phó. Cụ thể thay vì chủ động xây dựng hệ thống truyền thông dự phòng, nhiều doanh nghiệp vẫn chậm phản ứng khi khủng hoảng xảy ra. Sự thiếu minh bạch trong cung cấp thông tin càng khiến dư luận dễ bị dẫn dắt theo chiều hướng tiêu cực.

Truyền thông cần minh bạch, báo chí phải giữ vai trò định hướng

Trước thực trạng đó, các đại biểu tại hội thảo đã thống nhất rằng ngành thực phẩm TP.HCM – nơi quy tụ hơn 1.000 doanh nghiệp sản xuất và chế biến thực phẩm, đóng góp lớn vào GRDP Thành phố – không thể phát triển bền vững nếu thiếu một hệ sinh thái truyền thông trung thực và nhân văn.

Ông Trần Trọng Dũng – Phó Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, thẳng thắn nêu lên mối lo ngại về tình trạng “báo hóa mạng xã hội”, hay còn gọi là “truyền thông bẩn”, đang trở nên phổ biến. Ông cho rằng, các cơ quan báo chí chính thống phải khẳng định vai trò “ngọn hải đăng”, chủ động kiểm chứng, định hướng dư luận và đồng hành cùng doanh nghiệp chân chính.

Rất nhiều chuyên gia và doanh nghiệp tham gia sự kiện.

“Truyền thông không chỉ để đưa tin, mà còn là công cụ tạo dựng niềm tin, góp phần bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và thúc đẩy doanh nghiệp phát triển. Trong bối cảnh tin giả, quảng cáo gian dối tràn lan, người làm báo càng phải giữ vững đạo đức nghề nghiệp, kiểm chứng thông tin kỹ lưỡng và truyền tải nội dung một cách công tâm,” ông Dũng nói.

Ông cũng nhấn mạnh: “Không chỉ phản biện, báo chí cần đồng hành và hỗ trợ doanh nghiệp tốt, lan tỏa những mô hình sản xuất an toàn, các sản phẩm chất lượng cao và xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng, nhân văn.”

Ở góc độ quản lý nhà nước, bà Phạm Khánh Phong Lan – Giám đốc Sở An toàn Thực phẩm TP.HCM – khẳng định rằng truyền thông là “một phần không thể thiếu” trong công tác đảm bảo an toàn thực phẩm.

“Người dân vừa là đối tượng tiếp nhận thông tin, nhưng cũng dễ bị dẫn dắt bởi tin giả. Một bài viết đúng, đủ, kịp thời có thể thay đổi cục diện quản lý, giúp kiểm soát thị trường hiệu quả hơn,” bà Lan chia sẻ.

Bà cũng nhấn mạnh nguyên tắc “chống và xây” trong truyền thông ngành thực phẩm: phản ánh đúng sai phạm để ngăn chặn tiêu cực, đồng thời cổ vũ, ghi nhận những nỗ lực cải tiến, nâng cao chất lượng từ doanh nghiệp.

Tuy nhiên, công tác thanh tra, kiểm tra hiện nay vẫn gặp nhiều khó khăn do rào cản pháp lý và thiếu công cụ thực thi hiệu quả. Bà Lan cho biết, Sở An toàn Thực phẩm đang kiến nghị sửa đổi Luật Thanh tra, bổ sung quy định để tăng tính chủ động và hiệu quả trong kiểm soát chất lượng thực phẩm tại nguồn.

Hội thảo là cơ hội để các bên liên quan thẳng thắn nhìn nhận lại những “vết nứt” trong hệ sinh thái truyền thông ngành thực phẩm – từ cơ quan quản lý, báo chí, doanh nghiệp đến người tiêu dùng. Đồng thời, đưa ra cam kết hành động cụ thể, thiết thực.

TP.HCM, với vị thế là trung tâm chế biến, tiêu thụ và xuất khẩu thực phẩm lớn nhất cả nước, đang đứng trước cơ hội lớn để tái định hình ngành thực phẩm theo hướng bền vững hơn. Tuy nhiên, điều này sẽ không thể thành hiện thực nếu niềm tin tiếp tục bị bào mòn từng ngày bởi những luồng thông tin độc hại, những lời quảng cáo dối trá và sự thiếu trách nhiệm trong truyền thông.