Một nghiên cứu quốc tế mới đây do Giáo sư Justin Stebbing tại Đại học Anglia Ruskin (Anh) đồng tác giả đã cho thấy các mô hóa thạch từ loài động vật thời tiền sử này có thể mang đến những hiểu biết quý báu cho việc nghiên cứu ung thư.

Dấu vết bệnh lý từ hóa thạch

Qua quá trình phân tích một mẫu hóa thạch hiếm của Telmatosaurus transsylvanicus, loài khủng long ăn cỏ sống vào cuối kỷ Phấn trắng, được phát hiện tại vùng Hateg, Romania, nhóm nghiên cứu đã bất ngờ phát hiện một khối u nguyên bào men (ameloblastoma) nằm trong xương hàm của mẫu vật.

Đây là lần đầu tiên một dạng u lành tính như vậy được ghi nhận trong hóa thạch khủng long, mở ra câu hỏi rằng liệu các loài động vật tiền sử phải chăng cũng từng đối mặt với ung thư giống như con người hiện đại.

Bên cạnh đó, nhóm nghiên cứu cũng phát hiện các cấu trúc tương tự hồng cầu, một dấu hiệu cho thấy các mô mềm có thể đã tồn tại trong quá trình hóa thạch thường xuyên hơn so với giả định lâu nay.

Theo các nhà khoa học, những phát hiện này không chỉ đơn thuần là khảo cổ học, mà còn mang giá trị sinh học tiến hóa sâu sắc. Để có thể cân bằng giữa tăng trưởng và sinh sản, những sinh vật này đã có những “sự đánh đổi”, tập trung phát triển vào những chức năng như khả năng miễn dịch, sửa chữa mô tế bào và chống lại bệnh tật.

Với những loài có kích thước khổng lồ như khủng long, “chi phí” sinh học để duy trì cơ chế kháng ung thư có thể đã ảnh hưởng đến cách chúng phát triển và sinh tồn. Theo các nhà khoa học, ung thư không chỉ là một sự cố ngẫu nhiên, mà là thứ được định hình bởi áp lực tiến hóa qua hàng triệu năm.

Protein cổ đại và manh mối về ung thư

Các kỹ thuật mới gần đây trong nghiên cứu protein cổ đại (paleoproteomics) tập trung vào việc xác định và phân tích các dấu vết của các phân tử bị phân hủy theo thời gian.

“Protein, đặc biệt là những protein được tìm thấy trong các mô bị vôi hóa như xương, ổn định hơn DNA và ít bị phân hủy và nhiễm bẩn hơn”, giáo sư Stebbing cho biết. “Điều này khiến chúng trở thành ứng cử viên lý tưởng để nghiên cứu các căn bệnh thời cổ đại, bao gồm cả ung thư, trong các mẫu vật cổ sinh vật học”.

Bằng các công nghệ hiện đại như kính hiển vi điện tử quét và khối phổ, nhóm nghiên cứu hy vọng có thể tìm thấy dấu vết của các protein liên quan đến bệnh, bao gồm cả đột biến gen như BRAF V600E, vốn xuất hiện ở một số dạng ung thư hiện đại.

Ung thư đã xuất hiện trong hồ sơ hóa thạch thường xuyên hơn nhiều người tưởng khi không ít bằng chứng đã cho thấy khối u xuất hiện ở nhiều loài khủng long khác nhau. Một số chuyên gia tin rằng các loài khủng long cổ đại có thể đã phát triển những cơ chế sinh học để kiểm soát hoặc chống lại căn bệnh này.

“Với kích thước cơ thể lớn và tuổi thọ cao, khủng long là mô hình tự nhiên tuyệt vời để nghiên cứu sự phát triển và đề kháng ung thư qua hàng triệu năm”, giáo sư Stebbing nhấn mạnh.

Tuy nhiên, giá trị khoa học chỉ có thể phát huy nếu hóa thạch được bảo quản đúng cách. Những yếu tố như độ ẩm, nhiệt độ và không khí có thể nhanh chóng phá hủy các dấu tích sinh học quan trọng trong mô mềm.

Do đó, các nhà nghiên cứu kêu gọi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bảo tàng, viện nghiên cứu và tổ chức bảo tồn để lưu trữ hóa thạch trong điều kiện tiêu chuẩn nhằm phục vụ các nghiên cứu phân tử trong tương lai.

Việc so sánh sinh học khủng long với các loài hiện đại có thể giúp các nhà khoa học lý giải vì sao một số loài dễ mắc ung thư hơn, trong khi những loài khác có khả năng đề kháng cao. Những hiểu biết này có thể mở đường cho các chiến lược phòng ngừa và điều trị ung thư mới ở người.

“Nghiên cứu của chúng tôi chứng minh rằng những hóa thạch cổ xưa có thể chứa đựng lời giải cho các căn bệnh hiện đại”, giáo sư Stebbing nói. “Nhưng điều đó chỉ có thể đạt được nếu chúng ta bảo tồn các mẫu vật một cách có hệ thống và khoa học”.

Nghiên cứu đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc kết nối cổ sinh vật học với y học hiện đại, nơi những hóa thạch hàng triệu năm tuổi có thể mang lại hy vọng cho điều trị ung thư trong tương lai.