Nước ngọt có đường từ lâu đã bị cảnh báo là tác nhân góp phần gây béo phì, tiểu đường, bệnh tim mạch và thậm chí một số loại ung thư. Một nghiên cứu quốc tế đăng trên JAMA Psychiatry mới đây đã tiếp tục chỉ ra rằng loại đồ uống này còn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, đặc biệt là làm tăng nguy cơ trầm cảm ở phụ nữ.

Nghiên cứu được thực hiện tại Đức, dựa trên dữ liệu của 932 người trưởng thành từ 18 đến 65 tuổi trong dự án Marburg–Münster Affected Cohort Study (MACS) giai đoạn 2014–2018. Trong số này, 405 người được chẩn đoán mắc trầm cảm nặng, còn lại là nhóm đối chứng khỏe mạnh. Người tham gia được khảo sát về lượng nước ngọt họ tiêu thụ, đồng thời các nhà khoa học tiến hành đánh giá tình trạng tâm thần và hệ vi sinh vật đường ruột.

Kết quả cho thấy, những phụ nữ thường xuyên uống nước ngọt có đường có khả năng mắc trầm cảm cao hơn khoảng 17% so với nhóm tiêu thụ ít hơn. Đặc biệt, mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng cũng tăng lên theo lượng nước ngọt tiêu thụ. Ngược lại, ở nam giới, mối liên hệ này không rõ rệt.

Một điểm đáng chú ý trong nghiên cứu là sự hiện diện của vi khuẩn Eggerthella, loại vi khuẩn đã được nhiều nghiên cứu trước đây ghi nhận phổ biến hơn ở những người mắc trầm cảm. Ở những phụ nữ uống nhiều nước ngọt, mật độ Eggerthella có trong ruột cao hơn hẳn, cho thấy hệ vi sinh vật đường ruột có thể là “cầu nối” giữa thói quen ăn uống và sức khỏe tâm thần.

Tiến sĩ Sharmili Edwin Thanarajah, Bệnh viện Đại học Frankfurt và Viện Max Planck Nghiên cứu Chuyển hóa Cologne, cho biết: “Dữ liệu của chúng tôi cho thấy mối quan hệ giữa nước ngọt và triệu chứng trầm cảm có thể phát sinh thông qua ảnh hưởng của hệ vi sinh vật đường ruột”.

Theo các nhà nghiên cứu, ngoài lượng đường cao từ glucose và fructose, nước ngọt còn chứa chất bảo quản, hương liệu và phụ gia. Sự kết hợp này có thể làm mất cân bằng vi sinh vật trong ruột, thúc đẩy sự phát triển của các vi khuẩn gây viêm và đồng thời làm giảm các vi khuẩn có lợi vốn tạo ra axit béo chuỗi ngắn – những hợp chất giúp bảo vệ niêm mạc ruột và điều hòa hệ miễn dịch. Ở động vật, những thay đổi này đã được chứng minh có thể dẫn đến viêm thần kinh và hành vi trầm cảm. Dữ liệu trên người trong nghiên cứu hiện nay phù hợp với cơ chế này.

Một khía cạnh khác được ghi nhận là sự khác biệt giới tính. Ở nam giới thường xuyên uống nước ngọt, các nhà khoa học không thấy sự gia tăng vi khuẩn Eggerthella hay mối liên hệ rõ ràng với trầm cảm. Nguyên nhân chưa được làm rõ, nhưng sự khác biệt về hormone và phản ứng miễn dịch giữa nam và nữ được cho là những yếu tố có thể góp phần tạo ra kết quả này.

Tuy nhiên, các tác giả lưu ý đây là nghiên cứu quan sát, chưa thể chứng minh trực tiếp nước ngọt là nguyên nhân gây trầm cảm. Cũng có khả năng những người có tâm trạng tồi tệ tìm đến nước ngọt nhiều hơn. Dù vậy, sự nhất quán của dữ liệu về triệu chứng, vi khuẩn đường ruột và sự khác biệt giới tính khiến mối liên hệ này trở nên đáng để quan tâm.

Theo các chuyên gia, nếu vi sinh vật đường ruột thực sự đóng vai trò trung gian, chế độ ăn uống có thể trở thành một phần của giải pháp. Giảm tiêu thụ nước ngọt được coi là bước đi quan trọng đầu tiên để hạn chế những tác động tiêu cực đến hệ vi sinh vật và sức khỏe tinh thần.

 “Kết quả nghiên cứu mở ra quan điểm mới trong phòng ngừa và điều trị trầm cảm. Các cách tiếp cận dựa trên hệ vi sinh vật như liệu pháp dinh dưỡng hoặc probiotic có thể giúp giảm triệu chứng hiệu quả trong tương lai”, bà Rachel Lippert, Viện Dinh dưỡng Con người Đức (DIfE), nhận định.

Một lon nước ngọt không khiến ai lập tức rơi vào trầm cảm, nhưng thói quen tiêu thụ thường xuyên có thể kéo theo những thay đổi bất lợi trong đường ruột, từ đó ảnh hưởng đến não bộ.

Như tiến sĩ Edwin nhấn mạnh, ngay cả những điều chỉnh nhỏ trong thói quen tiêu dùng cũng có thể tạo ra tác động lớn, nhất là khi nước ngọt vẫn được sử dụng phổ biến trên toàn cầu.

Đối với những người đang điều trị trầm cảm, việc thay đổi chế độ ăn cần được trao đổi với bác sĩ, nhưng với phần lớn mọi người, việc giảm nước ngọt và thay thế bằng những lựa chọn lành mạnh hơn có thể là bước khởi đầu thông minh để bảo vệ cả sức khỏe thể chất lẫn tinh thần.