Hai nhà thần kinh học người Israel mới đây vừa giới thiệu một xét nghiệm máu đột phá, hứa hẹn giúp bệnh nhân trầm cảm nặng (MDD) xác định loại thuốc phù hợp nhanh hơn gấp nhiều lần so với phương pháp truyền thống.

Trầm cảm là một trong những rối loạn tâm thần phổ biến nhất, ảnh hưởng đến hơn 330 triệu người trên toàn thế giới. Hiện nay, phương pháp điều trị chủ yếu dựa trên quá trình “thử và sai” kéo dài khiến nhiều bệnh nhân mất từ 12 đến 18 tháng, thậm chí nhiều năm, mới tìm ra phác đồ hiệu quả.

Tại Israel, sau gần 2 năm xung đột liên tiếp, nhu cầu điều trị sức khỏe tâm thần hiệu quả ngày càng trở nên cấp thiết.

Xét nghiệm máu mới mang tên BrightKaire, được phát triển bởi tiến sĩ Talia Cohen Solal và tiến sĩ Daphna Laifenfeld, hai nhà sáng lập startup y tế NeuroKaire, được coi là bước tiến quan trọng hướng tới điều trị cá nhân hóa trong lĩnh vực tâm thần học.

Công nghệ này sử dụng tế bào gốc từ máu bệnh nhân để tạo ra các tế bào thần kinh ở vùng não trán – khu vực liên quan mật thiết đến các rối loạn tâm thần. Sau đó, các tế bào được kiểm tra phản ứng với 70 loại thuốc chống trầm cảm khác nhau. Dữ liệu thu được sẽ giúp bác sĩ xác định phương án điều trị tối ưu cho từng người.

Theo tiến sĩ Cohen Solal, hiện chỉ khoảng 1/3 bệnh nhân có dấu hiệu cải thiện khi dùng thuốc chống trầm cảm lần đầu. Phần lớn còn lại phải thay đổi thuốc hoặc liều lượng nhiều lần, gây mệt mỏi và kéo dài thời gian điều trị. “Chúng tôi đã rút ngắn quá trình này từ 12–18 tháng xuống chỉ còn khoảng 2 tháng”, bà cho biết.

BrightKaire còn tích hợp trí tuệ nhân tạo để phân tích dữ liệu di truyền, tiền sử bệnh và hình ảnh thần kinh dưới kính hiển vi, từ đó đưa ra báo cáo chi tiết về hiệu quả điều trị cũng như nguy cơ tác dụng phụ của từng loại thuốc.

“Trầm cảm là sự suy giảm kết nối trong não, thường thể hiện qua tình trạng mất động lực. Với nền tảng ‘bộ não trong đĩa petri’, chúng tôi có thể trực tiếp quan sát phản ứng của các tế bào thần kinh với thuốc và biến kết quả đó thành số liệu định lượng”, tiến sĩ Cohen Solal giải thích.

Tiến sĩ Talia Cohen Solal (phải) và Tiến sĩ Daphna Laifenfeld, đồng sáng lập công ty khởi nghiệp công nghệ y tế NeuroKaire

Xét nghiệm BrightKaire vừa nhận được giấy phép phát triển trong phòng thí nghiệm (LDT) từ Trung tâm Medicare & Medicaid (Mỹ), trở thành xét nghiệm lâm sàng đầu tiên dựa trên tế bào thần kinh phát triển từ máu. Hiện đã có khoảng 100 bác sĩ tâm thần áp dụng xét nghiệm này để hỗ trợ kê đơn.

Tuy vậy, giáo sư Mark Weiser – Trưởng khoa Tâm thần tại Trung tâm Y tế Sheba (Israel) – nhấn mạnh rằng công nghệ này vẫn cần được xác minh thêm qua các thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn trước khi có thể triển khai rộng rãi.