Hóa thạch được bảo quản khá tốt

Theo nghiên cứu được đăng tải trên tạp chí Nature, sinh vật nhỏ bé này có ngoại hình giống thằn lằn và hiện giữ kỷ lục là loài bò sát vảy (lepidosaur) cổ xưa nhất từng được biết đến. Trước đó, danh hiệu này thuộc về Wirtembergia, xuất hiện muộn hơn từ 3 đến 7 triệu năm.

Bò sát vảy là nhóm động vật bao gồm thằn lằn, rắn và bộ Rhynchocephalia – hiện chỉ còn một đại diện duy nhất sống sót là loài bò sát tuatara của New Zealand, thường được gọi là “hóa thạch sống” vì hình dáng ít thay đổi so với tổ tiên thời Mesozoi.

Hóa thạch mới được xếp vào bộ Rhynchocephalia dựa trên phân tích chi tiết hộp sọ và bộ xương gần như nguyên vẹn. Loài này được đặt tên Agriodontosaurus helsbypetrae, nghĩa là thằn lằn răng dữ của hệ tầng Helsby, loại đá sa thạch thời kỷ Trias giữa, tìm thấy tại một bãi biển ở Devon, Anh.

Giáo sư Michael Benton, nhà cổ sinh vật học từ Đại học Bristol, cho biết: “Loài vật này có những chiếc răng tam giác lớn, nhiều khả năng dùng để cắn và xé lớp biểu bì cứng của côn trùng, tương tự như cách tuatara săn mồi ngày nay”.

Điều bất ngờ là nhiều đặc điểm của loài này không giống với dự đoán ban đầu. Sử dụng công nghệ cắt lớp vi tính synchrotron tiên tiến để soi rõ những chi tiết nhỏ nhất, nhóm nghiên cứu phát hiện vòm miệng của Agriodontosaurus lại không có răng, hộp sọ không có dấu hiệu của khớp nối như mong đợi ở những loài bò sát vảy, trong khi răng lại lớn hơn hẳn so với dự đoán.

Hình ảnh phác họa của loài Agriodontosaurus

“Hóa thạch này gần như không giống bất kỳ loài nào từng biết đến. Nó buộc chúng ta phải suy nghĩ lại về quá trình tiến hóa của thằn lằn, rắn và tuatara”, nhà cổ sinh vật học Dan Marke, đồng tác giả nghiên cứu, nhận định.

Phát hiện này không chỉ cung cấp thông tin quý giá về hộp sọ tổ tiên của nhóm bò sát vảy, mà còn nhấn mạnh rằng tuatara, dù thường được xem như “hóa thạch sống”, nhưng thực chất chỉ là tàn dư còn sót lại của một bộ bò sát cổ đại từng vô cùng đa dạng.