Các nhà khảo cổ Israel vừa công bố phát hiện quan trọng về đoạn nền móng dài nhất của bức tường cổ từng bao quanh Jerusalem hơn 2.100 năm trước.

Đoạn tường thuộc thời vương triều Hasmonean, thời kỳ gắn liền với câu chuyện lễ hội ánh sáng Hanukkah của người Do Thái. Công trình có chiều dài gần 50m, rộng khoảng 5m và được cho là phần móng của hệ thống tường thành quy mô lớn, bao bọc toàn bộ Jerusalem cổ với khoảng 60 tháp canh cao hơn 10m. Theo các dữ liệu lịch sử, tường Hasmonean thậm chí còn cao hơn cả các bức tường hiện nay của khu Thành cổ Jerusalem, vốn được xây chủ yếu dưới thời Ottoman.

Một chi tiết đặc biệt gây chú ý nằm ở các khối tường phía trên phần móng, cho thấy dấu hiệu bị tháo dỡ có chủ đích và đồng đều, thay vì bị phá hủy do thời gian hoặc chiến sự.

Theo tiến sĩ Amit Re’em, một trong những nhà khảo cổ dẫn đầu dự án thuộc Cơ quan Cổ vật Israel, bằng chứng này có thể liên quan đến thỏa thuận đình chiến năm 132–133 trước Công nguyên giữa vua Do Thái John Hyrcanus I và vua Seleucid Antiochus VII thời kỳ Hy Lạp hóa, hậu duệ của Antiochus IV trong câu chuyện Hanukkah.

Theo ghi chép cổ của sử gia Josephus, để kết thúc cuộc vây hãm Jerusalem, vua Hyrcanus đã đồng ý phá bỏ tường thành Hasmonean và nộp 3.000 nén bạc cùng 500 con tin. Tiến sĩ Re’em nhận định đoàn khảo cổ đã tìm thấy bằng chứng cho việc dỡ bỏ tường thành theo thỏa thuận đình chiến này.

Tuy nhiên, không phải tất cả các chuyên gia đều đồng tình. Một số học giả cho rằng đoạn tường có thể đã bị tháo dỡ để làm nền cho cung điện của Herod Đại đế, người được Đế chế La Mã bổ nhiệm cai trị Judaea từ năm 37 đến 4 trước Công nguyên.

Trong khi đó, Giáo sư Orit Peleg-Barkat (Đại học Hebrew) cho rằng không có khả năng Jerusalem bị bỏ trống phòng thủ hơn một thế kỷ, đặt ra nghi vấn về tính chính xác của giả thuyết đình chiến.

Đoạn tường được phát hiện dưới khu nhà Kishleh, công trình xây dựng từ năm 1830 từng là doanh trại và sau này là nhà tù dưới thời Ottoman và Anh. Nhiều dấu tích lịch sử như song sắt hay các hình vẽ graffiti bằng tiếng Anh, Hebrew và Ả Rập vẫn còn hiện trên các bức tường.

Sau khi được chuyển giao cho Bảo tàng Tháp David, khu vực này được khai quật từ năm 1999 nhưng phải tạm dừng do cuộc nổi dậy Intifada lần hai. Công tác khai quật chỉ được nối lại trong 2 năm gần đây.

Trong tương lai, Bảo tàng Tháp David dự kiến lắp đặt sàn kính nổi phía trên phế tích và biến không gian này thành một phần của Khu trưng bày Khảo cổ – Nghệ thuật – Sáng tạo Schulich. Quá trình cải tạo dự kiến kéo dài ít nhất 2 năm.