Khi con người già đi, những thay đổi dễ nhận thấy như tóc bạc hay suy giảm sức mạnh cơ bắp chỉ là bề nổi. Sâu bên trong, hệ thống miễn dịch cũng dần suy yếu. Một trong những nguyên nhân quan trọng nằm ở các tế bào gốc tạo máu, nguồn gốc của toàn bộ tế bào máu và tế bào miễn dịch. Theo thời gian, các tế bào này có thể tích tụ đột biến, làm gia tăng nguy cơ ung thư và nhiều rối loạn sức khỏe khác.

Nghiên cứu do các nhà khoa học tại Đại học Illinois Chicago (UIC, Mỹ) thực hiện và công bố trên tạp chí Blood đã làm sáng tỏ một cơ chế then chốt góp phần vào quá trình lão hóa này.

Nhóm nghiên cứu phát hiện nồng độ của một protein được gọi là “yếu tố tiểu cầu 4” (platelet factor 4) suy giảm theo tuổi tác, đóng vai trò quan trọng trong sự suy yếu của hệ máu và miễn dịch. Nhóm quan sát thấy, protein này khi được bổ sung vào các tế bào già đã có thể đảo ngược được một số dấu hiệu của lão hóa, cho thấy tiềm năng trong điều trị hoặc phòng ngừa các rối loạn liên quan đến tuổi tác.

Các tế bào gốc tạo máu cư trú trong tủy xương và được xem là “nguồn sống” của hệ miễn dịch. Theo bà Sandra Pinho, Phó Giáo sư Dược lý và Y học tái tạo tại Trường Y thuộc UIC, “Các tế bào gốc tạo máu của chúng ta cực kỳ hiếm. Chúng tôi gọi chúng là những “Chén thánh” của hệ thống miễn dịch”.

Ở người trẻ, các tế bào gốc này có khả năng cân bằng giữa hai dòng tế bào chính. Một là dòng tủy, bao gồm hồng cầu vận chuyển oxy và một số tế bào miễn dịch. Hai là dòng lympho, gồm các tế bào T và B – lực lượng nòng cốt trong việc bảo vệ cơ thể trước nhiễm trùng.

Tuy nhiên, khi tuổi tác tăng lên, tế bào gốc tạo máu có xu hướng thiên lệch sang dòng tủy và tạo ra ít tế bào lympho hơn, khiến hệ miễn dịch hoạt động kém hiệu quả. “Đó là một trong những lý do vì sao người lớn tuổi thường không được chọn làm người hiến tủy xương, bởi tế bào gốc của họ không còn đủ mạnh”, bà Pinho lý giải.

Bà Sandra Pinho, Phó Giáo sư Dược lý và Y học tái tạo tại Trường Y thuộc UIC

Thông qua các thí nghiệm trên chuột và phân tích mẫu tủy xương người, nhóm nghiên cứu nhận thấy yếu tố tiểu cầu 4 đóng vai trò như một “chất điều tiết” quan trọng. Ở cơ thể trẻ, protein này hoạt động như một tín hiệu nhắc nhở các tế bào gốc tạo máu, đặc biệt là những tế bào thiên về dòng tủy, không phân chia quá mức. Khi già đi, lượng yếu tố tiểu cầu 4 giảm xuống, khiến các tế bào gốc tăng sinh mạnh hơn và dễ mất kiểm soát.

“Khi các tế bào gốc phân chia thường xuyên hơn mức cần thiết mà không được điều tiết, chúng có thể tích tụ đột biến theo thời gian”, bà Pinho cho biết. Ở người, điều này có thể dẫn tới tình trạng viêm mạn tính, tăng nguy cơ ung thư máu và thậm chí góp phần vào các bệnh tim mạch.

Điều đáng chú ý là khi các nhà khoa học truyền yếu tố tiểu cầu 4 vào cơ thể chuột già mỗi ngày trong hơn một tháng, các dấu hiệu lão hóa ở tế bào gốc tạo máu gần như biến mất. Các tế bào máu và miễn dịch của chúng không chỉ trông “trẻ” hơn mà còn hoạt động hiệu quả hơn.

Kết quả tương tự cũng được ghi nhận khi protein này được bổ sung vào tế bào gốc của người cao tuổi trong điều kiện phòng thí nghiệm. “Nó đã trẻ hóa sự lão hóa của hệ thống máu”, bà Pinho nhấn mạnh.

Dù vậy, các nhà nghiên cứu cho rằng yếu tố tiểu cầu 4 không phải là “viên đạn bạc” có thể đảo ngược toàn bộ quá trình lão hóa hay kéo dài tuổi thọ chỉ bằng một liệu pháp đơn lẻ. Thay vào đó, protein này có thể trở thành một phần trong các chiến lược trẻ hóa tổng hợp, nhằm tác động tích cực tới các bệnh lý liên quan đến tuổi tác.

“Đây là bằng chứng rõ ràng cho thấy việc đảo ngược một số rối loạn liên quan đến tuổi già từ bên trong cơ thể là hoàn toàn khả thi”, bà Pinho khẳng định.