Mới đây, một nghiên cứu có sự tham gia của các nhà khoa học Việt Nam đã phát hiện ra 6 loại virus corona đã biết trên động vật hoang dã (ĐVHD) ở tại 70 địa bàn trên cả nước.

Nghiên cứu này đã được đăng tải trên trang bioRxiv và do một nhóm các nhà khoa học thuộc tổ chức WCS, Cục Thú y thuộc Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, EcoHealth Alliance và Viện Một sức khỏe thuộc Đại học California, Davis thực hiện.

Theo các nhà nghiên cứu, tại các mắt xích của chuỗi cung ứng, ĐVHD thường bị căng thẳng và nuôi nhốt trong điều kiện chất hẹp cùng các loại động vật du nhập ở nhiều nơi khác nhau. Đây có thể là môi trường làm lây lan virus giữa chúng. 

Các tác giả đã đưa ra cảnh báo về nguy cơ bùng phát lây lan virus từ động vật sang người trong quá trình buôn bán ĐVHD. Đồng thời cho rằng, do tình trạng căng thẳng và đói khát làm suy giảm chức năng miễn dịch của các loài động vật, từ đó lây lan virus. Các loài gặm nhấm cũng có nguy cơ lây lan virus corona tới những loài ĐVHD khác (cầy, tê tê) ở những nơi có số lượng lớn động vật bị thu gom, vận chuyển và nuôi nhốt.

Nghiên cứu này có sự tham gia và đóng góp công sức rất lớn của các đối tác tại Việt Nam, từ lấy mẫu tại thực địa cho tới xét nghiệm trong phòng thí nghiệm và áp dụng các phương pháp khoa học quan trọng để hiểu và xác định được các mối đe dọa về bệnh dịch lây truyền từ động vật sang người.

Hiện vẫn chưa có bằng chứng cho thấy các virus này là mối đe dọa với sức khỏe con người, nhưng nghiên cứu sẽ giúp nâng cao năng lực giám sát theo hướng tiếp cận mới nhằm phát hiện ra các virus mới nổi hoặc virus chưa từng được biết tới ở người, ĐVHD và động vật nuôi.

Trên các mẫu nghiên cứu ở 70 địa bàn ở Việt Nam, loài chuột đồng có tỷ lệ dương tính với virus corona khá cao, đặc biệt là tăng lên một cách đáng kể dọc theo chuỗi cung ứng từ thương lái (21%), tới các khu chợ (32%) và nhà hàng (56%). Trong khi đây là loài vật được chế biến thành thực phẩm cho con người. 

Tại 2/3 số trang trại ĐVHD và 6% số động vật gặm nhấm được nuôi ở trang trại ở các điểm tham gia vào nghiên cứu cũng cho kết quả virus corona dương tính.

Ở mẫu phân của các loài gặm nhấm tại các trang trai nuôi ĐVHD cũng có chủng virus corona trên dơi, chim. Điều này cho thấy chúng có sự chia sẻ môi trường sống và/hoặc lây lan virus với nhau. Từ mẫu của các loài động vật gặm nhấm được lấy từ môi trường sống tự nhiên cho kết quả virus corona ở khoảng 0–2 %.

Theo bà Amanda Fine, Giám đốc Chương trình Sức khỏe động vật hoang dã châu Á của WCS, đồng tác giả của ngiên cứu, các chuỗi cung ứng ĐVHD và điều kiện tại các mắt xích của chuỗi cung ứng làm gia tăng đáng kể mức độ xuất hiện của virus corona. Đặc biệt còn ghi nhận được sự phơi nhiễm với virus corona từ dơi và chim trên các loài gặm nhấm được nuôi tại các trang trại.

“Tỷ lệ xuất hiện và mức độ đa dạng của virus corona, bên cạnh việc nuôi nhốt chung nhiều loài động vật mà chúng tôi quan sát được trong hoạt động buôn bán ĐVHD đang tạo ra cơ hội cho các chủng virus corona kết hợp và lan rộng”, bà Amanda Fine nói.

Thông qua nghiên cứu, các tác giả đưa ra cảnh báo về hoạt động buôn bán ĐVHD đang khiến con người tiếp xúc gần với những động vật có khả năng phát tán virus corona và tăng nguy cơ lây truyền virus trong loài và giữa các loài với nhau, tăng khả năng kết hợp của các chủng virus corona với nhau.

Trong chuỗi từ trang trại đến nhà hàng tạo ra nhiều nguy cơ bùng phát dịch, vì vậy các chuyên gia khuyến cáo một số biện pháp phòng ngừa cụ thể như hạn chế hoạt động giết mổ, gây nuôi thương mại, vận chuyển, mua bán, tàng trữ, chế biến và tiêu thụ ĐVHD.

Bà Hoàng Bích Thủy, Giám đốc Chương trình WCS Việt Nam, một trong những tác giả của nghiên cứu cho biết, kể từ xuất hiện dịch Covid-19, Chính phủ Việt Nam đã có những chỉ đạo rất quyết liệt để thực thi các quy định việc buôn bán ĐVHD. Thủ tướng Chính phủ cũng đã có Công văn số 1744/VPCP-KGVX ngày 6/3/2020 chỉ đạo xem xét việc cấm buôn bán và tiêu thụ ĐVHD.

Bà Thủy nhận định, nghiên cứu này sẽ cung cấp các thông tin cơ sở quan trọng, đồng thời đề xuất các lĩnh vực cần tập trung nghiên cứu trong thời gian tới. Từ đây, cung cấp thêm các bằng chứng hỗ trợ xây dựng các chính sách mới và/hoặc sửa đổi khung pháp lý ở Việt Nam. Mục đích chung là ngăn ngừa các đại dịch có thể xảy ra trong tương lai bằng cách giảm thiểu các nguy cơ lây truyền dịch bệnh từ động vật sang người tại các mắt xích chính trong chuỗi cung ứng ĐVHD.

“Các biện pháp can thiệp nếu muốn thành công phải hướng tới mục tiêu là làm giảm thiểu đáng kể số lượng và mức độ đa dạng của các loài động vật bị buôn bán, cũng như số người tham gia vào hoạt động buôn bán ĐVHD”, bà Thủy nói.