Đạo luật mới sẽ yêu cầu Bộ Ngoại giao Mỹ đánh giá lại mỗi năm mức độ tự chủ của Hong Kong trước các động thái can thiệp của Trung Quốc vào đặc khu này. Kết quả đánh giá sẽ là căn cứ để Mỹ điều chỉnh các ưu đãi thương mại dành cho Hong Kong, theo Hãng tin Reuters. 

Theo lập luận của các thượng nghị sĩ Mỹ, không có lý do gì để tiếp tục ưu ái Hong Kong nếu đặc khu này ngày càng bị Bắc Kinh chi phối.

"Mỹ đã áp dụng các chính sách thương mại đặc biệt với Hong Kong trong suốt thời gian qua và chúng hoàn toàn khác với những gì áp dụng với Trung Quốc đại lục. 

Người biểu tình Hồng Kông hôm 17/11. Ảnh: AP.

Tuy nhiên, đã có nhiều nỗ lực can thiệp từ Bắc Kinh trong vài năm trở lại đây, làm suy yếu các quyền tự do và tự trị của Hong Kong", thượng nghị sĩ Marco Rubio - một trong những người đề xuất dự luật, nhấn mạnh sau phiên bỏ phiếu rạng sáng 20/11 (giờ Việt Nam).

Theo Reuters, Thượng viện Mỹ cũng thông qua một đạo luật mới cấm xuất khẩu các thiết bị và vũ khí có thể được sử dụng bởi chính quyền Hong Kong để trấn áp người biểu tình.

Các cuộc biểu tình tại Hong Kong đã làm tê liệt trung tâm tài chính toàn cầu này kể từ tháng 6. Nhiều chính trị gia tại Mỹ, Anh và châu Âu đã lên tiếng quan ngại trước tình hình, lên án các hành vi bạo lực của cảnh sát và kêu gọi tất cả các bên kiềm chế.

Trung Quốc đã liên tục chỉ trích Mỹ can thiệp vào công việc nội bộ của nước này. Hồi tháng trước, khi dự luật Nhân quyền và dân chủ Hong Kong được thông qua tại hạ viện, Bắc Kinh đã phản ứng mạnh, yêu cầu Washington thôi nhúng tay vào tình hình Hong Kong đồng thời cảnh báo sẽ trả đũa nếu nó chính thức thành luật.

Việc thông qua đạo luật có thể thổi bùng cuộc khẩu chiến giữa Mỹ và Trung Quốc. Hôm 19/11, Phó tổng thống Mỹ Mike Pence nói thẳng rằng Washington sẽ khó đạt được một thỏa thuận thương mại với Bắc Kinh nếu tình hình Hong Kong tiếp tục xấu hơn nữa, theo Hãng tin Bloomberg.

"Tổng thống Donald Trump đã nói rất rõ chuyện này rồi. Sẽ rất khó để chúng tôi hoàn tất thỏa thuận thương mại với Trung Quốc nếu các vấn đề về nhân quyền không được giải quyết hợp lý", ông Pence nhấn mạnh.

Đạo luật mới về Hong Kong sẽ chính thức có hiệu lực sau khi được Tổng thống Trump ký thông qua. 

Lãnh đạo phe đa số tại thượng viện, ông Mitch McConnell, hôm 18/11 đã kêu gọi ông Trump đích thân lên tiếng ủng hộ những người biểu tình, điều mà trước giờ nhà lãnh đạo Mỹ luôn né tránh.

Khả năng sẽ được thực thi

Hạ viện Mỹ tháng trước cũng đã thông qua văn bản dự luật Nhân quyền và Dân chủ Hong Kong. Như vậy, với sự thông qua của Thượng viện, giờ hai văn bản dự luật – một của Thượng viện mới được thông qua và một được Hạ viện thông qua hồi tháng trước – sẽ trình lên một ủy ban gồm một số thành viên từ cả hai viện để bàn bạc điều chỉnh thành một văn bản dự luật thống nhất. 

Lãnh đạo đa số đảng Cộng hòa tại Thượng viện Mitch McConnell (giữa) và các thượng nghị sĩ ủng hộ dự luật Nhân quyền và Dân chủ Hong Kong. Ảnh: AP

Sau đó văn bản dự luật đã được lưỡng viện thống nhất này sẽ được cả Hạ viện và Thượng viện bỏ phiếu thông qua lần nữa trước khi trình lên Tổng thống Donald Trump ký ban hành thành luật. Ông Trump sẽ có thời gian 10 ngày để quyết định ký ban hành luật hoặc phủ quyết dự luật.

Khả năng lưỡng viện thống nhất được một dự luật chung rất cao. Theo thông tin từ SCMP, 2 văn bản dự luật của Thượng viện và Hạ viện hiện tại có nhiều quy định tương đồng, trong đó có yêu cầu chính phủ Mỹ hàng năm phải ra báo cáo liệu Hong Kong có đủ quyền tự trị để chính phủ Mỹ tiếp tục duy trì địa vị thương mại đặc biệt của Hong Kong hay không. 

Với địa vị thương mại đặc biệt này, Hong Kong hưởng nhiều ưu đãi hơn trong thương mại với Mỹ so với Trung Quốc đại lục. Chẳng hạn, Hong Kong được loại khỏi các chính sách thuế quan mà Mỹ áp lên hàng Trung Quốc nhập khẩu từ năm ngoái đến nay. Báo cáo này phải có chữ ký của Ngoại trưởng Mỹ.

Hai văn bản dự luật của hai viện cũng kêu gọi trừng phạt mọi cá nhân và thực thể vi phạm sự tự do được bảo đảm trong Luật Cơ bản của Hong Kong, đề nghị Bộ Ngoại giao Mỹ không từ chối cấp thị thực cho những người bị bắt “vì động cơ chính trị” ở Hong Kong.

Văn bản dự luật của Thượng viện đề nghị chính phủ Mỹ ủng hộ thiết lập một phương án dân chủ thật sự để có thể có sự đề cử và bầu cử tự do, công bằng Đặc khu trưởng Hong Kong và toàn bộ thành viên Hội đồng Lập pháp Hong Kong vào năm 2020. Văn bản dự luật của Hạ viện không đưa ra thời gian cụ thể.

Văn bản dự luật của Thượng viện cũng kêu gọi chính phủ Mỹ hợp tác với các đồng minh như Anh, Úc, Nhật, Hàn Quốc “để thúc đẩy dân chủ và nhân quyền ở Hong Kong”.