Đó là kết luận của một nghiên cứu quy mô lớn vừa được công bố trên Journal of World Prehistory, do Giáo sư Yosef Garfinkel và nhà nghiên cứu Sarah Krulwich thuộc Đại học Do Thái Jerusalem thực hiện.

Trong quá trình phân tích hàng trăm mảnh gốm thuộc văn hóa Halaf, phân bố ở miền Bắc Lưỡng Hà và khu vực Levant phía Bắc, có niên đại khoảng 6200–5500 trước Công nguyên, nhóm tác giả đã tập trung vào những hình ảnh hoa, bụi cây, cành và cây cối được trang trí trên đồ gốm.

Nghiên cứu cho thấy, các họa tiết này sở hữu mức độ đối xứng, lặp lại và tổ chức hình học rất cao. Theo mô tả của nhóm nghiên cứu, điều này đã phản ánh “một sự nắm bắt tinh vi về việc phân chia không gian, từ rất lâu trước khi các con số được viết ra”.

"Những hoa văn này cho thấy tư duy toán học đã xuất hiện từ rất lâu trước khi có chữ viết", bà Sarah Krulwich nhận định. "Con người đã hình dung ra các khái niệm về sự phân chia, dãy số và sự cân bằng thông qua nghệ thuật".

Theo hai nhà nghiên cứu, việc trang trí họa tiết thực vật phản ánh hiểu biết sâu sắc về đối xứng hình học, cũng như khả năng chia hình tròn thành các đơn vị cân xứng như 4, 8, 16 hoặc 32 phần. Những con số này, theo chuyên gia, đã cho thấy sự lựa chọn này không hề mang tính ngẫu nhiên mà là có chủ đích.

Trước giai đoạn này, nghệ thuật tiền sử chủ yếu tập trung vào hình ảnh con người và động vật. Gốm Halaf đánh dấu lần đầu tiên thế giới thực vật được đưa vào biểu đạt nghệ thuật một cách có hệ thống và đạt trình độ thẩm mỹ cao.

Nhóm nghiên cứu đã ghi nhận các họa tiết thực vật tại 29 địa điểm khảo cổ khác nhau, với phong cách trải dài từ tả thực đến trừu tượng, cho thấy đây là những lựa chọn nghệ thuật được cân nhắc kỹ lưỡng.

Báo cáo nghiên cứu nêu rõ, tại mỗi địa điểm khảo cổ chỉ có một số ít mảnh gốm mang họa tiết thực vật, vì vậy chúng thường không thu hút nhiều sự chú ý. Tuy nhiên, khi tổng hợp dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, tầm quan trọng và sự phổ biến của những họa tiết này mới thực sự bộc lộ.

Các tác giả nhấn mạnh rằng đây có thể là một trong những lần sử dụng họa tiết thực vật sớm nhất và rộng rãi nhất trên thế giới, đồng thời là sớm nhất tại khu vực Cận Đông. Những chiếc bình Halaf đại diện cho khoảnh khắc đầu tiên trong lịch sử khi con người coi thế giới thực vật là một chủ đề xứng đáng với sự quan tâm nghệ thuật.

Sự thay đổi này phản ánh bước chuyển trong nhận thức của cộng đồng người tiền sử, gắn liền với đời sống làng xã định cư, cùng sự gia tăng ý thức về đối xứng và thẩm mỹ. Các họa tiết trên đồ gốm rất đa dạng, từ hình ảnh những cây nhỏ với hai lá và một bông hoa, các bông hoa bốn cánh, cho đến những hình vẽ tỉ mỉ của hoa lớn mang bố cục đối xứng đặc trưng, hay hình ảnh cây với các cành mọc ngang đối xứng từ thân chính.

Theo nghiên cứu, sự phong phú của các loài thực vật xuất hiện trên đồ gốm cho thấy con người thời kỳ này đã có nhận thức toàn diện về thế giới cây cối, từ kích thước, hình dạng đến từng bộ phận như cành và hoa. Những họa tiết này dường như được lựa chọn không chỉ vì vẻ đẹp, mà còn vì tính đối xứng mang lại cảm giác hài hòa.

Giáo sư Yosef Garfinkel cho rằng khả năng chia không gian một cách đồng đều, được phản ánh qua các hoa văn này, rất có thể bắt nguồn từ những nhu cầu thực tiễn trong đời sống hằng ngày, như chia sẻ mùa màng hoặc phân bổ đất đai trong cộng đồng.

Đáng chú ý, nghiên cứu không ghi nhận hình ảnh các loại cây lương thực trên đồ gốm Halaf, cho thấy mục đích của các họa tiết mang tính thẩm mỹ nhiều hơn là phục vụ nông nghiệp hay nghi lễ.

Theo các tác giả, hoa thường gợi lên những phản ứng cảm xúc tích cực, điều này có thể lý giải vì sao chúng trở thành nguồn cảm hứng nổi bật trong nghệ thuật gốm của người Halaf thời tiền sử.