Cuộc chiến chống hàng giả tại Việt Nam chưa bao giờ hết nóng. Hết vụ thuốc điều trị bị làm giả, đến các lô thực phẩm chức năng nghi không rõ nguồn gốc bị bỏ trôi nổi ven đại lộ. Cơ quan chức năng liên tục truy vết, báo chí vào cuộc, doanh nghiệp kêu cứu. Nhưng giữa dòng sự kiện đó, có một “mắt xích âm thầm” đang bị bỏ quên và rất có thể, chính nơi ấy là khởi điểm cho hình hài của một sản phẩm giả: các cơ sở in bao bì.

Không ít người khi cầm trên tay một hộp thuốc, chai dầu gội hay túi cà phê in ấn sắc nét, tem nhãn đầy đủ, đã mặc nhiên tin rằng đó là sản phẩm chính hãng. Nhưng thực tế không phải vậy. Một phần lớn hàng giả hiện nay sử dụng bao bì được in bằng công nghệ thật thậm chí in tại các cơ sở in chính thống.

Chỉ cần có file thiết kế và tiền, một bao bì giống thật đến 99% có thể được sản xuất dễ dàng, thậm chí chỉ trong vài ngày. Từ đó, hàng giả đội lốt hàng thật, đánh lừa người tiêu dùng và cả lực lượng chức năng. Và vì sao chúng có thể “ngon lành” đến vậy? Vì một câu trả lời đơn giản đến đáng sợ: Pháp luật hiện hành chưa quy định rõ trách nhiệm của nhà in trong việc xác minh quyền sở hữu nhãn hiệu trước khi in bao bì, tạo ra một khoảng trống pháp lý đáng lưu ý.

Lô thực phẩm chức năng, thuốc bảo vệ sức khỏe bị các đối tượng vứt bỏ không thua gì rác.

Hiện nay, rất nhiều cơ sở in nhỏ lẻ sẵn sàng in bao bì sản phẩm cho bất kỳ ai không cần biết khách hàng là ai, có đại diện pháp lý hay không, có được quyền sử dụng thương hiệu đó hay không. Không giấy giới thiệu, không xác minh, không kiểm tra. Giao file, chốt đơn và in. Đơn giản và lạnh lùng như thế.

Chính điều đó tạo ra một “nền công nghiệp bao bì giả hợp pháp”: bản in thì thật, chất lượng in thật, nhưng mục đích sử dụng lại bất hợp pháp.Và điều nguy hiểm hơn: người tiêu dùng không thể phân biệt bằng mắt thường.

Thị trường in ấn chia làm hai thái cực rõ rệt: Các nhà in lớn, có thương hiệu, có đăng ký kinh doanh chính thức và hoạt động lâu năm, thường rất cẩn trọng khi nhận in bao bì thương hiệu. Họ yêu cầu giấy giới thiệu, hợp đồng ủy quyền, hoặc xác nhận của bên sở hữu nhãn hiệu. Đây không chỉ là lớp phòng vệ đạo đức, mà còn là cơ chế giúp họ tự bảo vệ mình trước nguy cơ bị quy trách nhiệm nếu khách hàng vi phạm các vấn đề liên quan đến pháp luật.

Nhìn bằng mắt thường không ai nghĩ đây là sản phẩm giả được các đối tượng phi tang trái phép ở huyện Bình Chánh

Ngược lại, các cơ sở in nhỏ lẻ, hoạt động bán chuyên hoặc “chạy chợ”, lại là điểm nóng.Vì lợi nhuận, họ in bất chấp. Không hỏi nguồn gốc, không xác minh khách hàng, không quan tâm sản phẩm sẽ đi đâu miễn thanh toán đủ là in. Nhiều vụ in bao bì giả được phát hiện bắt nguồn từ những xưởng in kiểu này.

Theo các luật hiện hành, hành vi sản xuất, buôn bán hàng giả có thể bị xử lý hình sự. Nhưng không có điều khoản cụ thể nào quy định rõ vai trò, trách nhiệm pháp lý của nhà in trong chuỗi sản xuất hàng giả. Điều đó khiến nhiều cơ sở in có thể “thoát trách nhiệm” bằng lý do: “Tôi không biết khách làm hàng giả.”

Trong nhiều vụ việc xử lý hàng giả tại Việt Nam, cơ quan chức năng thường chỉ dừng lại ở việc xử phạt hành chính hoặc hình sự đối với người sản xuất, buôn bán hàng giả, mà chưa truy đến cùng nguồn gốc của bao bì giả và những đơn vị in ấn đã tạo ra chúng.

Vậy, câu hỏi đặt ra là: nếu không có bao bì, liệu hàng giả có thể trà trộn tinh vi đến vậy không? Vì thế, đã đến lúc phải xem nhà in là một mắt xích quan trọng, có thể tiếp tay hoặc có thể chặn đứng hàng giả, tùy vào cách họ làm nghề.

Các công dụng, thành phần không thua kém gì hàng thật.

Không chỉ là vấn đề kinh tế hay vi phạm sở hữu trí tuệ, hàng giả còn là mối đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và an toàn của cộng đồng, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em. Những loại mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, thực phẩm chức năng giả, thuốc điều trị không kiểm định... thường nhắm vào nhóm đối tượng yếu thế và ít có điều kiện kiểm tra, đối chứng sản phẩm.

Phụ nữ với vai trò người tiêu dùng chính và người chăm sóc sức khỏe cho cả gia đình thường là đối tượng đầu tiên tiếp cận và tin tưởng vào sản phẩm. Nhưng cũng chính vì vậy, họ dễ trở thành nạn nhân của những sản phẩm có vỏ ngoài đánh lừa, nhưng bên trong tiềm ẩn rủi ro.. Trẻ em đối tượng nhạy cảm về thể chất lại càng dễ bị tổn thương khi sử dụng thực phẩm, sữa bột, thuốc hoặc đồ dùng học tập kém chất lượng được nguỵ trang bằng bao bì giống hệt hàng thật.

Vấn đề không chỉ nằm ở gian thương sản xuất hàng giả, mà còn ở toàn bộ chuỗi mắt xích tiếp tay trong đó khâu in bao bì giả chính là bước đầu tiên “trao bộ mặt thật” cho cái giả mạo. Vỏ bao bì in ấn sắc nét có thể tạo cảm giác tin cậy cho người tiêu dùng, dù bên trong là hàng hóa kém chất lượng. Sự nhầm lẫn ấy không chỉ đánh lừa thị giác, mà còn đe dọa đến sức khỏe và lòng tin xã hội.

Để bịt lỗ hổng này, cần một loạt hành động pháp lý và chính sách cụ thể, không thể trì hoãn:

• Ban hành quy định pháp luật bắt buộc các đơn vị in chỉ được nhận in bao bì thương hiệu khi có giấy tờ xác minh hợp lệ từ chủ sở hữu nhãn hiệu.
• Xây dựng hệ thống quản lý quốc gia mẫu bao bì nơi mỗi thiết kế thương hiệu đều được mã hóa, lưu trữ, và cấp quyền in.
• Xem xét xử lý hình sự hoặc hành chính nặng với nhà in nếu in bao bì giả mà không xác minh nguồn gốc, tương tự như xử lý đồng phạm.
• Khuyến khích hiệp hội ngành in lập bộ quy tắc đạo đức nghề nghiệp: “Không in hàng không rõ nguồn gốc.”
• Tăng cường phối hợp giữa lực lượng quản lý thị trường, công an kinh tế và doanh nghiệp để rà soát hệ thống in ấn, đặc biệt là các xưởng in nhỏ tại vùng ven.

Nhiều loại bao bì nhìn giống thật đến 99%.

Một sản phẩm giả được sinh ra không phải ở nhà máy hóa chất, không phải ở lò dán tem giả. Nó bắt đầu từ một bản in. Một bản in thật, in bởi con người thật, nhưng dẫn đến cái chết thật, tổn thất thật, và mất niềm tin thật của người tiêu dùng.

Cuộc chiến chống hàng giả sẽ không thể thắng nếu chúng ta vẫn làm ngơ trước vùng xám của ngành in bao bì. Và nếu ngành in không tự làm sạch mình, sẽ có ngày toàn bộ uy tín một ngành nghề bị đánh đổi vì vài bản in vô trách nhiệm.

Hãy soi sáng vùng tối đó trước khi nó trở thành bóng đen làm mờ mọi nỗ lực chống hàng giả.

Bài viết phản ánh góc nhìn cá nhân của tác giả, được xây dựng trên cơ sở quan sát thực tiễn ngành in và khung pháp luật hiện hành. Các phân tích trong bài mang tính gợi mở, nhằm đóng góp một hướng tiếp cận mới cho vấn đề chống hàng giả, và không đại diện cho quan điểm của bất kỳ tổ chức hay cơ quan nào, kể cả tòa soạn.