Một nghiên cứu đột phá vừa được công bố trên tạp chí Nature Medicine cho thấy các bác sĩ có thể phát hiện và tiêu diệt những tế bào ung thư vú “ngủ đông” bằng các loại thuốc hiện có, giúp giảm đáng kể nguy cơ bệnh tái phát.

Nghiên cứu do các chuyên gia tại Trung tâm Ung thư Abramson và Trường Y Perelman thuộc Đại học Pennsylvania thực hiện, được chính phủ Mỹ tài trợ. Đây là bằng chứng lâm sàng đầu tiên chứng minh khả năng phát hiện và điều trị hiệu quả các tế bào khối u ngủ đông, những “kẻ ẩn nấp” không thể nhìn thấy trên các xét nghiệm hình ảnh thông thường.

Ung thư vú là loại ung thư phổ biến nhất ở phụ nữ. Dù tỷ lệ sống sót ngày càng tăng nhờ các phương pháp sàng lọc và điều trị sớm, khoảng 30% bệnh nhân vẫn tái phát sau nhiều năm. Một số thể ung thư như HER2+ hoặc ung thư vú bộ ba âm tính thường tái phát nhanh chóng, trong khi các trường hợp dương tính với thụ thể estrogen (ER+) có thể tái phát sau hàng chục năm. Cho đến nay, y học chưa có cách xác định người mang tế bào ngủ đông hay phương pháp điều trị dự phòng hiệu quả.

Trong thử nghiệm ngẫu nhiên giai đoạn II mang tên CLEVER, 51 bệnh nhân đã hoàn tất điều trị ung thư vú trong vòng 5 năm và có kết quả xét nghiệm sạch bệnh được sàng lọc tủy xương để tìm tế bào ngủ đông. Những người dương tính được chia nhóm điều trị bằng một hoặc cả hai loại thuốc đã được FDA phê duyệt, vốn dùng cho các bệnh khác.

Kết quả cho thấy 80% bệnh nhân tham gia được loại bỏ hoàn toàn tế bào khối u ngủ đông. Sau 3 năm, tỷ lệ sống sót mà không tái phát bệnh đã vượt quá 90% đối với những bệnh nhân chỉ dùng một loại thuốc, và đạt 100% đối với những người được áp dụng liệu pháp kết hợp 2 loại thuốc.Sau gần 3 - 5 năm theo dõi, chỉ có hai bệnh nhân tái phát.

“Chúng tôi muốn mang lại cho bệnh nhân sự lựa chọn tốt hơn thay vì chỉ “chờ đợi và lo lắng” sau điều trị”, Giáo sư Angela DeMichele, trưởng nhóm nghiên cứu, chia sẻ. “Kết quả này cho thấy hướng đi đúng đắn trong việc ngăn chặn ung thư từ giai đoạn tiềm ẩn”.

Theo Giáo sư Lewis Chodosh, đồng tác giả nghiên cứu, tế bào ngủ đông, hay còn gọi là bệnh tồn dư tối thiểu (MRD), có thể ẩn náu trong cơ thể nhiều năm mà không bị phát hiện. Một khi “thức giấc”, chúng có thể dẫn tới di căn và khiến bệnh trở nên khó kiểm soát.

Đặc biệt, nhóm nghiên cứu nhận thấy một số loại thuốc vốn không hiệu quả với ung thư đang phát triển mạnh lại có thể tiêu diệt tế bào ngủ đông. Hai loại thuốc nhắm vào cơ chế tự thực (autophagy) và tín hiệu mTOR đã chứng minh khả năng kéo dài thời gian sống sót mà không tái phát ở cả chuột và người.

Dựa trên kết quả khả quan từ CLEVER, các nhà khoa học đang triển khai hai thử nghiệm lâm sàng quy mô lớn hơn là ABBY và PALAVY tại nhiều trung tâm ung thư ở Mỹ để xác nhận và mở rộng phát hiện này.

“Đây là cơ hội để thay đổi cách chúng ta điều trị ung thư vú,” Chodosh nói. “Nếu loại bỏ được tế bào ngủ đông trước khi chúng thức dậy, chúng ta có thể ngăn bệnh tái phát và cứu sống nhiều người hơn”.