Ảnh minh họa tạo bởi AI

Trong quá trình thẩm tra dự án Luật Dân số và Luật Phòng bệnh, Ủy ban Văn hóa và Xã hội (VHXH) của Quốc hội đã nêu rõ quan điểm cần có những chính sách đồng bộ, thiết thực để ứng phó với tình trạng mức sinh thấp đang diễn ra tại nhiều địa phương. Một trong những nội dung đáng chú ý là đề xuất xây dựng cơ chế hỗ trợ tài chính cho phụ nữ sinh đủ hai con, đặc biệt ưu tiên nhóm phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi, nhằm góp phần đạt được mức sinh thay thế bền vững.

Theo Ủy ban VHXH, thực tế cho thấy mức sinh thấp đang trở thành thách thức lớn với cơ cấu dân số, kéo theo những hệ lụy như già hóa nhanh, thiếu hụt lực lượng lao động và gia tăng gánh nặng an sinh. Do đó, việc thiết kế chính sách khuyến khích sinh đủ hai con không chỉ là vấn đề dân số, mà còn là chiến lược phát triển nguồn nhân lực cho tương lai.

Ủy ban đề nghị Chính phủ nghiên cứu cơ chế hỗ trợ tài chính trực tiếp cho phụ nữ sinh đủ hai con, trong đó nhóm phụ nữ sinh đủ hai con trước 35 tuổi có thể nhận mức hỗ trợ cao hơn để khuyến khích việc sinh con trong độ tuổi sinh sản tối ưu. Cùng với đó, cần làm rõ tiêu chí xác định “địa phương có mức sinh thấp” nhằm có chính sách phù hợp với đặc thù từng vùng, tránh tình trạng áp dụng cào bằng.

Ủy ban cũng gợi ý xem xét bổ sung chính sách ưu tiên tiếp cận nhà ở xã hội đối với gia đình sinh đủ hai con, đồng thời định kỳ công bố tình trạng mức sinh của các địa phương, giúp việc hoạch định chính sách trở nên minh bạch và dựa trên bằng chứng.

Nhiều ý kiến trong Ủy ban cho rằng, dự thảo Luật Dân số nên tiếp cận theo hướng phổ quát, bao trùm, không chỉ khuyến khích việc sinh con mà còn bảo đảm quyền lợi cho trẻ được sinh ra. Cụ thể, có thể mở rộng chính sách hỗ trợ học phí hoặc trợ cấp nuôi con nhỏ đến một độ tuổi nhất định, góp phần giảm gánh nặng tài chính cho các gia đình trẻ.

Bên cạnh đó, cần làm rõ quy định về mức hỗ trợ đối với các trường hợp sinh từ con thứ hai trở lên, đồng thời xem xét chính sách hỗ trợ khám thai định kỳ và chi phí sinh con cho phụ nữ chưa tham gia bảo hiểm y tế. Đây là bước đi quan trọng để chính sách dân số gắn liền với chính sách an sinh, tạo môi trường thuận lợi cho người dân yên tâm sinh và nuôi con.

Liên quan đến vấn đề mất cân bằng giới tính khi sinh một thách thức kéo dài nhiều năm, Ủy ban VHXH đề nghị chỉnh sửa Điều 15 của dự thảo luật theo hướng bao quát và thống nhất hơn với các hành vi bị nghiêm cấm, đồng thời yêu cầu Chính phủ định kỳ công bố danh sách các địa phương có mức mất cân bằng giới tính cao hoặc rất cao. Những biện pháp đã phát huy hiệu quả trong giai đoạn 2016–2025 cũng sẽ được rà soát, tiếp tục triển khai và điều chỉnh cho phù hợp với thực tiễn mới.

Đối với người cao tuổi, Ủy ban đề nghị bổ sung quy định về việc phát triển đa dạng các hình thức chăm sóc, khuyến khích khu vực tư nhân tham gia đầu tư các cơ sở chăm sóc người cao tuổi. Đồng thời, cần quy định rõ thẩm quyền thiết lập tổng đài điện thoại quốc gia thường trực để tiếp nhận, xử lý thông tin và tố giác hành vi xâm phạm quyền của người cao tuổi một bước tiến trong việc hoàn thiện cơ chế bảo vệ nhóm dân số yếu thế.

Trong thẩm tra Luật Phòng bệnh, Ủy ban VHXH nhấn mạnh sự cần thiết phải bổ sung quy định về phòng ngừa rối loạn sức khỏe tâm thần, đặc biệt là với học sinh, sinh viên và người bị sang chấn tâm lý sau thiên tai, thảm họa. Cơ quan thẩm tra đề nghị xác định rõ đối tượng có nguy cơ cao, cũng như nguồn kinh phí thực hiện để bảo đảm tính khả thi của chính sách.

Về nội dung dinh dưỡng trong phòng bệnh, Ủy ban cho rằng cần khẳng định nguyên tắc: “Dinh dưỡng trong phòng bệnh phải được thực hiện trong suốt vòng đời, theo từng lứa tuổi và từng đối tượng.” Tuy nhiên, việc áp dụng nên dừng ở mức khuyến cáo, không bắt buộc sử dụng sản phẩm dinh dưỡng cụ thể, nhằm bảo đảm quyền lựa chọn và phù hợp với điều kiện kinh tế của người dân.

Đối với phụ nữ mang thai và trẻ em bị suy dinh dưỡng cấp tính hoặc thấp còi, Ủy ban thống nhất rằng chính sách hỗ trợ cần áp dụng cho tất cả các đối tượng trên phạm vi toàn quốc, không phân biệt khu vực hay vùng miền. Mục tiêu là nâng mức sinh đi đôi với nâng cao chất lượng dân số, hướng đến một xã hội khỏe mạnh và công bằng hơn.

Nhìn tổng thể, các đề xuất của Ủy ban Văn hóa và Xã hội thể hiện cách tiếp cận toàn diện hơn trong chính sách dân số không chỉ dừng ở việc khuyến khích sinh con, mà còn chú trọng đến chất lượng cuộc sống, sức khỏe và quyền lợi của người dân trong từng giai đoạn của vòng đời.

Việc xem xét hỗ trợ tài chính cho phụ nữ sinh đủ hai con, kết hợp với chính sách dinh dưỡng, chăm sóc sức khỏe tâm thần và an sinh xã hội sẽ tạo nền tảng bền vững cho phát triển dân số Việt Nam trong bối cảnh già hóa nhanh và biến động nhân khẩu học sâu sắc. Đây không chỉ là vấn đề dân số, mà là chiến lược phát triển con người yếu tố cốt lõi cho tương lai đất nước.