Sự kiện thu hút các chuyên gia, các nhà khoa học nữ đến từ các Viện nghiên cứu, các trường Đại học và đông đảo hội viên hội nữ trí thức Việt Nam tham dự, chia sẻ kiến thức và thảo luận về tầm quan trọng của dinh dưỡng đối với sức khỏe gia đình.

Toàn cảnh Tọa đàm "Dinh dưỡng chủ động - Cân bằng dinh dưỡng trong bữa ăn gia đình"

Dinh dưỡng và vai trò của 4 nhóm dinh dưỡng

TTND. PGS. TS. BS Lê Bạch Mai chia sẻ, dinh dưỡng là nhu cầu cơ bản và không thể thiếu của con người. Các chất dinh dưỡng được cung cấp thông qua ăn uống giúp con người tồn tại và phát triển. Sự thiếu hụt hay dư thừa chất dinh dưỡng, hoặc việc tiêu thụ thực phẩm không an toàn, đều có thể dẫn đến bệnh tật, thậm chí tử vong.

Vai trò của dinh dưỡng được thể hiện rõ ràng trên nhiều khía cạnh sức khỏe. Trước hết, dinh dưỡng là yếu tố điều trị chủ yếu đối với một số bệnh, đặc biệt là suy dinh dưỡng, thiếu vi chất và béo phì. Thứ hai, dinh dưỡng đóng vai trò hỗ trợ đắc lực trong quá trình điều trị, giúp nâng cao sức đề kháng và rút ngắn thời gian phục hồi, được coi là liệu pháp điều trị không dùng thuốc. Thứ ba, dinh dưỡng có tác dụng tích cực trong việc phòng ngừa bệnh tật, là nền tảng của sức khỏe thể chất, trí tuệ và tầm vóc.

Trong khuôn khổ tọa đàm, TTND. PGS. TS. BS Lê Bạch Mai, Nguyên Phó Viện trưởng Viện Dinh dưỡng Quốc gia, đã trình bày một cách hệ thống về "Dinh dưỡng chủ động - Cân bằng dinh dưỡng trong bữa ăn gia đình".

Tại tọa đàm, PGS. TS. BS Lê Bạch Mai đã tập trung phân tích sâu về các nhóm chất dinh dưỡng chính và cách cân bằng chúng trong bữa ăn gia đình.

Protein, được coi là cội nguồn của sự sống, đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng cấu trúc cơ thể, vận chuyển chất dinh dưỡng, điều hòa chuyển hóa, bảo vệ cơ thể và cung cấp năng lượng.

Tuy nhiên, việc tiêu thụ quá nhiều protein có thể gây gánh nặng cho thận, do đó cần đảm bảo lượng protein phù hợp, phối hợp giữa đạm động vật và đạm thực vật, với tỷ lệ khuyến nghị là 13% - 20% năng lượng khẩu phần, trong đó tỷ lệ Pdv/Pts là 30% - 50% (tỉ lệ protein động vật/protein thực vật)

Chất béo, là nguồn cung cấp năng lượng với đậm độ cao. Chất béo cũng đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp các axit béo chưa no cần thiết, cấu tạo tế bào đặc biệt là tế bào thần kinh. Chất béo cũng là dung môi hòa tan các vitamin tan trong chất béo và tạo hương vị cho món ăn.

Việc bổ sung đủ Omega 3 từ cá hồi, trứng và Omega 6 từ dầu thực vật, các loại hạt là rất cần thiết. Ngoài ra, việc bổ sung K2 có thể giúp giảm cholesterol xấu.

Chất bột đường (Carbohydrate) là một trong ba chất chất dinh dưỡng đa lượng thiết yếu, đóng vai trò không thể thay thế trong việc cung cấp năng lượng cho cơ thể. PGS.TS.BS Lê Bạch Mai đã chia sẻ kỹ về các loại đường đơn và đường đôi gồm Glucose, Fructose (đường hoa quả), Sucrose, Maltose, Lactose. Tình trạng không dung nạp Lactose là không có khả năng tiêu hóa đường. Đây cũng là một trong những nguyên nhân phổ biến làm xuất hiện tình trạng trẻ bị tiêu chảy khi uống sữa. Không dung nạp lactose không phải là bệnh mà được chẩn đoán là một trong những lý do phải hạn chế hoặc tránh sử dụng sữa. Vì thế, nên hạn chế sử dụng các loại thực phẩm năng lượng rỗng (bánh kẹo, nước ngọt có gas...) là những thực phẩm chỉ cung cấp các chất đa lượng sinh năng lượng mà không kèm theo các vi chất cần thiết với tỉ lệ thích hợp giúp chuyển hóa các chất dinh dưỡng đa lượng đó.

Vi chất dinh dưỡng (Vitamin và khoáng chất), là những chất mà cơ thể chỉ cần một lượng rất nhỏ, nhưng lại đóng vai trò không thể thiếu trong nhiều quá trình sinh học. Các vitamin (A,B,C,D,E,K...) và khoáng chất (Fe, Mn, Zn, Ca...) là thành phần của các enzyme tham gia chuyển hóa protein, lipid, glucid, hô hấp tế bào và mô, các chức phận của cơ và thần kinh. Chúng cần thiết cho sự hoạt động, quá trình phát triển của tổ chức và tạo máu; giúp duy trì cân bằng nội môi và áp lực thẩm thấu giữa khu vực trong và ngoài tế bào; tham gia và điều hòa chuyển hóa nước; tăng cường miễn dịch, chống oxy hóa bảo vệ cơ thể.

PGS.TS. BS Lê Bạch Mai chia sẻ về tình trạng thiếu sắt theo từng độ tuổi

Những năm gần đây, tình trạng dinh dưỡng trẻ em và người trưởng thành ở Việt Nam đã được cải thiện đáng kể. Tuy nhiên, vấn đề thiếu vi chất dinh dưỡng đặc biệt là thiếu kẽm, thiếu sắt, thiếu vitamin D, thiếu Vitamin A, thiếu Iot và khẩu phần canxi thấp vẫn tiếp tục là mối đe dọa tiềm ẩn đối với tình trạng dinh dưỡng và sức khỏe của cộng đồng.

Nguyên nhân gây thiếu vi chất dinh dưỡng chủ yếu là do khẩu phần ăn thiếu vi chất và nguyên nhân gián tiếp là do thực phẩm nghèo vi chất do không biết cách chăm sóc đầy đủ. Để phòng chống thiếu dinh dưỡng mọi người cần cải thiện bữa ăn, sử dụng thực phẩm được tăng cường chất dinh dưỡng và có thể chủ động bổ sung chất dinh dưỡng cho cơ thể.

Cân bằng dinh dưỡng trong bữa ăn gia đình

Ngoài việc phân tích về các chất dinh dưỡng đa lượng và vi lượng, tọa đàm cũng đề cập đến các vấn đề thực tiễn trong dinh dưỡng gia đình.

Một chế độ dinh dưỡng hợp lý cần đảm bảo đủ về số lượng, cân đối về chất lượng và đa dạng về chủng loại thực phẩm. Nhu cầu về chất dinh dưỡng của mỗi người, ở mỗi độ tuổi là rất khác nhau, nên cần chú ý để đảm bảo đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng cho từng thành viên trong gia đình. Ví dụ, bé trai từ 3-5 tuổi cần 1320Kcal/ ngày, bé gái từ 3 – 5 tuổi cần 1230Kcal/ ngày. Trẻ mầm non nên cho trẻ ăn 5 bữa/ ngày để đảm bảo đủ dinh dưỡng và giúp trẻ phát triển tối ưu. Nam giới từ 20 – 60 tuổi cần 2000 – 2500Kcal/ ngày, phụ nữ ở độ tuổi tương đương cần 1750 – 2000 Kcal/ngày. Người cao tuổi cần từ 1800 – 2000 Kcal/ ngày.

Chế độ dinh dưỡng cần cân đối về chất dinh dưỡng, cân đối về từng chất và giữa các chất với nhau. Cân đối các Nhóm dinh dưỡng: Đạm (Đạm động vật & Đạm thực vật), Béo (Chất béo động vật & Chất béo thực vật), Đường Bột qua ăn uống hằng ngày.

Chế độ dinh dưỡng hợp lý cần cân bằng 4 yếu tố: Chất bột đường, chất đạm, chất béo, vitamin và khoáng chất

Đồng thời, chế độ dinh dưỡng cần đa dạng về thực phẩm, đủ về số nhóm thực phẩm (đảm bảo đủ 5 trong số 8 nhóm thực phẩm, trong đó chất béo là bắt buộ). Đủ về số lượng thực phẩm (ít nhất 15 loại thực phẩm trong một bữa ăn).

Một số thực phẩm chuyên gia khuyến cáo nên bổ sung: Thực phẩm giàu chất xơ, ngũ cốc nguyên hạt, gạo lứtt, bánh mì đen, yến mạch. Tăng cường rau xanh: xúp lơ, rau bina, cải xoăn, rau diếp, dưa chuột, cải bó xôi... Trái cây ít ngọt: ổi, bưởi, thanh long, táo... Cá nạc, thịt nạc, lườn gà, đậu hũ, đậu đỗ. Sữa không đường, tách béo và quả hạch, hạt, dầu ô liu. Bổ sung thực phẩm nhiều màu sắc...

“Không có thực phẩm tốt nhất, cũng không có thực phẩm xấu, chỉ có bữa ăn tốt. Đó là bữa ăn đa dạng” – PGS.TS.BS Lê Bạch Mai khẳng định.

Giải đáp câu hỏi của GS.TS Lê Mai Hương, Phó Chủ tịch Hội Nữ trí thức Việt Nam về tình trạng hồng cầu nhỏ và người bệnh sỏi thận nên uống canxi theo dạng nào, PGS.TS.BS Lê Bạch Mai chia sẻ người bệnh sỏi thận có thể uống canxi hoặc có thể không. Nếu không uống canxi, người bệnh sỏi thận có thể uống sữa tăng canxi, khoảng 600ml/ ngày. Nếu người bệnh vừa sỏi thận, vừa quá cân, nên uống sữa tăng canxi, tách béo, không đường, và cắt giảm bớt một số nhóm thực phẩm khác. Nếu uống canxi, có thể uống canxi hữu cơ để đỡ lắng đọng, nên uống vào buổi sáng, bổ sung vitamin D và K2 để hỗ trợ hấp thu Canxi tốt hơn.

Với vấn đề hồng cầu nhỏ, cần tìm hiểu người bệnh có bị bệnh thalassemia, nếu không bị bệnh, thì có thể do chế độ ăn thiếu sắt gây ra tình trạng thiếu máu do thiếu sắt. Nên bổ sung 50mg sắt nguyên tố/ngày và axit folic trong khoảng 1 tháng, sau 1 tháng nên xét nghiệm lại.

GS.TS Lê Mai Hương, Phó Chủ tịch Hội Nữ trí thức Việt Nam đặt câu hỏi về tình trạng hồng cầu nhỏ và người bệnh sỏi thận có nên uống canxi không?

Bên cạnh đó, tránh giảm cân bằng cách nhịn ăn gián đoạn, ưu tiên bữa sáng, đặc biệt bữa trưa và giảm lượng thức ăn vào bữa tối, đồng thời tuân thủ trình tự ăn uống khoa học (ăn rau, ăn món chính, ăn cơm). Đối với người béo, việc uống 150-180ml nước trước bữa ăn có thể giúp kiểm soát lượng thức ăn...

Tọa đàm "Dinh dưỡng chủ động - Cân bằng dinh dưỡng trong bữa ăn gia đình" đã cung cấp nhiều kiến thức hữu ích về dinh dưỡng, góp phần nâng cao nhận thức và thực hành dinh dưỡng lành mạnh trong cộng đồng.