Xu hướng tiêu dùng xanh – tiếng chuông cảnh báo cho doanh nghiệp

Hội thảo "Giải pháp xanh cho doanh nghiệp trong kỷ nguyên biến đổi khí hậu – Cơ hội và hành động" sự kiện do Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất Lượng Cao (HVNCLC) – Chương trình Chuẩn hội nhập tổ chức, với sự đồng hành của các đối tác chiến lược trong lĩnh vực chuyển đổi bền vững như Vũ Phong Energy Group, Duy Tân Recycling cùng các chuyên gia đến từ nhiều viện trường danh tiếng.

Hội thảo thu hút sự tham gia của đông đảo doanh nghiệp thuộc hệ sinh thái HVNCLC và hơn 40 phóng viên từ các cơ quan truyền thông trung ương, địa phương.

Mở đầu chương trình, bà Vũ Kim Hạnh – Chủ tịch Hội DN HVNCLC, Giám đốc Trung tâm BSA – chia sẻ những quan sát từ hội chợ ThaiFex mới đây tại Thái Lan, nơi 10 xu hướng tiêu dùng thực phẩm – đồ uống hàng đầu châu Á được công bố, trong đó 8/10 xu hướng tập trung vào yếu tố "tốt cho sức khỏe". Theo bà, sức khỏe không còn là mối quan tâm cá nhân mà đã mở rộng sang sức khỏe của cả hành tinh.

"Chuyển từ đạm động vật sang đạm thực vật, phát triển sản phẩm thân thiện môi trường, tiêu chuẩn xanh… là những xu hướng đang lên ngôi. Và điều quan trọng là người tiêu dùng không còn dễ bị thuyết phục bởi những lời quảng bá sáo rỗng. Họ đòi hỏi minh chứng cụ thể, thông qua tiêu chuẩn và chứng nhận rõ ràng", bà Hạnh nói.

Bà Vũ Kim Hạnh – Chủ tịch Hội Doanh nghiệp Hàng Việt Nam Chất Lượng Cao.

Theo bà, việc thiếu tiêu chuẩn hay không đáp ứng tiêu chí môi trường có thể khiến sản phẩm Việt bị gạt ra khỏi bàn đàm phán, đặc biệt ở những thị trường khó tính như châu Âu. Trong khi đó, Mỹ – thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam – cũng đang có dấu hiệu siết chặt tiêu chuẩn nhập khẩu. Chính vì vậy, HVNCLC và BSA đã quyết định tái khởi động chương trình chuyển đổi xanh để đồng hành cùng doanh nghiệp trong giai đoạn mới.

Tại hội thảo, ông Phạm Đăng An – Phó Tổng Giám đốc Vũ Phong Energy Group – cung cấp góc nhìn thực tiễn về lộ trình giảm phát thải và các chuẩn mực quốc tế mà doanh nghiệp cần lưu ý.

Theo ông, phát thải nhà kính được chia thành ba phạm vi: Phạm vi 1 là phát thải trực tiếp từ quá trình đốt nhiên liệu của máy móc cố định (máy phát điện), thiết bị di động (xe vận chuyển nội bộ) và rò rỉ khí từ hệ thống lạnh, điều hòa. Phạm vi 2 là phát thải gián tiếp từ năng lượng tiêu thụ như điện, hơi nước, khí nén. Cuối cùng phạm vi 3 phát thải từ toàn bộ chuỗi cung ứng, bao gồm hoạt động logistics của bên thứ ba, nguyên liệu đầu vào, hoạt động tái chế, nhượng quyền thương hiệu…

Ông An đặc biệt nhấn mạnh: "Từ ngày 1/1/2026, Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) của Liên minh châu Âu sẽ chính thức vận hành đầy đủ. Doanh nghiệp nếu không giảm phát thải sẽ phải đóng thuế carbon khi xuất khẩu sang thị trường này. Tức là toàn bộ chuỗi giá trị – từ sản xuất đến vận chuyển và tiêu dùng – đều sẽ bị soi xét về mức độ phát thải".

Ông cũng đưa ra các cam kết đầy tham vọng của các tập đoàn lớn như Unilever, Nestle, PepsiCo, H&M... khi đặt mục tiêu giảm 50–65% phát thải Phạm vi 1 và 2 vào năm 2030. Các "gã khổng lồ" công nghệ như Apple, Google, Microsoft còn cam kết đạt mức phát thải ròng bằng 0, cho thấy tiêu chuẩn ESG (Environmental, Social, and Governance) là một khung đánh giá nhằm đo lường tính bền vững và trách nhiệm đối với môi trường, xã hội của doanh nghiệp, không còn là xu hướng mà là điều kiện tiên quyết để tồn tại.

Doanh nghiệp nhỏ và vừa: Nhận thức có, hành động vẫn chậm

Tuy nhiên, thực tế đang cho thấy phần lớn doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam vẫn chưa sẵn sàng cho cuộc chuyển đổi này. Theo ông Võ Minh Quân – đại diện Ban Dự án HVNCLC – Chuẩn Hội nhập, cuộc khảo sát năm 2024 của Hội cho thấy 80% doanh nghiệp chưa có chiến lược ESG rõ ràng. Họ còn xem đây là “chi phí” thay vì một khoản “đầu tư dài hạn”.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp thiếu nhân sự chuyên trách cho các mảng ESG, khí hậu và môi trường. Hệ thống dữ liệu phát thải, năng lượng, chất thải – vốn rất quan trọng trong quá trình kiểm kê khí nhà kính – cũng chưa được xây dựng đồng bộ. "Doanh nghiệp sẽ bị động trước các rào cản kỹ thuật ngày một siết chặt của thị trường quốc tế nếu không thay đổi ngay từ bây giờ", ông Quân cảnh báo.

Thực tế, một ví dụ cụ thể đã được ông Trần Thanh Tâm – Phó Phòng KHCN & Quan hệ đối ngoại, ĐH Tài nguyên và Môi trường TP.HCM – chia sẻ: "Một doanh nghiệp sản xuất đồ gỗ tại Việt Nam vừa bị từ chối đơn hàng từ châu Âu vì không có báo cáo CBAM. Họ hoàn toàn bất ngờ và không kịp trở tay".

Các chuyên gia chia sẻ tại hội thảo.

 Hiểu rõ những rào cản từ phía doanh nghiệp, ông Nguyễn Tấn Kiến Phước – Giám đốc Công ty TNHH Dịch vụ Ứng dụng Hỗ trợ Doanh nghiệp – đã công bố chương trình “Kích hoạt chuyển đổi xanh” dự kiến triển khai từ năm 2025.

Chương trình có lộ trình 4 giai đoạn, kéo dài từ 6 đến 8 tháng, dành cho các doanh nghiệp sản xuất vừa và nhỏ: Đào tạo nền tảng: Doanh nghiệp được học các kiến thức cơ bản về tiêu chuẩn xanh, quản trị ESG.

Khảo sát nhà xưởng: Được tài trợ toàn bộ chi phí khảo sát thực tế, đánh giá khả năng chuyển đổi, đề xuất cải tiến.

Tư vấn chuyên sâu: Bao gồm xây dựng báo cáo kiểm kê khí nhà kính (ISO 14064-1), hướng dẫn áp dụng tiêu chuẩn HACCP, ISO 9001, ISO 22000, ISO 14001, ISO 50001…

Đánh giá và chứng nhận: Sau ba giai đoạn, doanh nghiệp đủ điều kiện sẽ được cấp chứng nhận tiêu chuẩn trong năm đầu tiên – hoàn toàn miễn phí.

"Chuyển đổi xanh không chỉ là thay vài cái bóng đèn hay trồng thêm cây trong nhà máy. Đó là một cuộc tái cấu trúc về tư duy, vận hành và quản trị", ông Phước nhấn mạnh. Ông cũng cho biết mục tiêu giai đoạn đầu là đồng hành với ít nhất 10 doanh nghiệp tiêu biểu, từ đó xây dựng các mô hình mẫu lan tỏa.

Diễn đàn đã khép lại bằng một thông điệp rõ ràng: Thế giới đang bước vào giai đoạn không khoan nhượng với vấn đề phát thải và biến đổi khí hậu. Những doanh nghiệp chậm chuyển đổi sẽ dần bị loại khỏi sân chơi toàn cầu. Ngược lại, những ai chủ động, sẵn sàng đầu tư cho ESG, đổi mới công nghệ, cải tiến vận hành… sẽ không chỉ tồn tại, mà còn dẫn đầu.

Từ bài học của các tập đoàn đa quốc gia, đến nỗ lực xây dựng lộ trình hỗ trợ trong nước, hội thảo đã khẳng định chuyển đổi xanh không còn là lựa chọn, mà là con đường tất yếu – con đường của phát triển bền vững.