Trong kỷ nguyên số, khi công nghệ len lỏi vào từng giao dịch đời sống, ngân hàng số và các ứng dụng thanh toán đã trở thành công cụ không thể thiếu. Chỉ với một chiếc điện thoại thông minh, người dùng – đặc biệt là phụ nữ hiện đại, những người ngày càng chủ động quản lý tài chính cá nhân và kinh doanh – có thể chuyển tiền, thanh toán, đầu tư mọi lúc, mọi nơi.

Thế nhưng, song hành với sự tiện lợi ấy là một mặt trái đáng lo ngại: tội phạm lừa đảo trên không gian mạng đang gia tăng với tốc độ chóng mặt, ngày càng tinh vi và khó nhận diện. Không chỉ tấn công vào hệ thống kỹ thuật, các đối tượng lừa đảo còn đánh thẳng vào tâm lý, sự cả tin và thiếu kỹ năng an toàn số của người dùng. Hàng nghìn tỷ đồng đã “bốc hơi”, biến lừa đảo qua ngân hàng số trở thành một thách thức an ninh phi truyền thống, đòi hỏi mỗi cá nhân phải chủ động trang bị cho mình một “lá chắn” về kiến thức và kỹ năng.

Nhận diện rõ thực trạng đáng báo động này, ngày 18/12 tại TP.HCM, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia phối hợp cùng Tạp chí An ninh mạng Việt Nam tổ chức hội thảo “Báo chí với công tác nhận diện và phòng, chống lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số”. Hội thảo không chỉ phân tích các rủi ro hiện hữu mà còn nhấn mạnh vai trò then chốt của báo chí trong việc chuyển hóa cảnh báo kỹ thuật thành những thông tin dễ hiểu, thiết thực, giúp người dân – đặc biệt là phụ nữ – chủ động tự bảo vệ mình.

Hội thảo “Báo chí với công tác nhận diện và phòng, chống lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số”

Những con số được công bố tại hội thảo cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn nạn lừa đảo qua ngân hàng số. Theo Vụ Thanh toán (Ngân hàng Nhà nước), từ đầu năm 2025 đến nay, hệ thống SIMO đã phát hiện khoảng 592.000 tài khoản thanh toán và ví điện tử có dấu hiệu nghi ngờ gian lận. Nhờ cảnh báo kịp thời, hơn 2.570 tỷ đồng đã được ngăn chặn khỏi nguy cơ bị chiếm đoạt.

Trong khi đó, thống kê của Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (A05 – Bộ Công an) cho thấy, chỉ trong 8 tháng đầu năm 2025, cả nước ghi nhận hơn 1.500 vụ lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên không gian mạng, với tổng thiệt hại ước tính trên 1.660 tỷ đồng. Phần lớn các vụ việc đều liên quan trực tiếp đến giao dịch tài chính và ứng dụng ngân hàng số.

Phát biểu tại hội thảo, Thiếu tướng Lê Minh Mạnh – Chi hội trưởng Chi hội phía Nam, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia – chỉ rõ: tội phạm hiện nay không còn tấn công trực diện vào hệ thống lõi của ngân hàng vốn được bảo vệ nhiều lớp, mà tập trung khai thác “mắt xích yếu nhất” là người dùng. Các đối tượng xây dựng những kịch bản lừa đảo có tổ chức, thậm chí xuyên biên giới, kết hợp công nghệ AI, deepfake để giả mạo giọng nói, hình ảnh, sinh trắc học, đồng thời thao túng tâm lý nạn nhân.

“Lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số đã trở thành thách thức an ninh phi truyền thống, tác động trực tiếp đến an ninh tài chính, trật tự xã hội và niềm tin số quốc gia”, Thiếu tướng Lê Minh Mạnh nhấn mạnh.

Thiếu tướng Lê Minh Mạnh - Chi hội trưởng Chi hội Phía Nam, Hiệp hội An ninh mạng Quốc gia

Từ góc độ kinh tế – công nghệ, Tiến sĩ Đinh Thế Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tin học và Kinh tế ứng dụng, chỉ ra một thực tế đáng suy ngẫm: các ngân hàng rất giỏi tiếp thị sản phẩm, nhưng lại chưa thực sự hiệu quả trong truyền thông về an toàn bảo mật. Theo ông, việc cảnh báo rủi ro nếu không được truyền tải đúng cách sẽ khó tiếp cận người dùng.

Giải pháp, theo Tiến sĩ Hiển, là sự phối hợp chặt chẽ với báo chí – lực lượng có kỹ năng chuyển tải thông tin phức tạp thành nội dung gần gũi, dễ hiểu. Thay vì những khuyến cáo khô cứng, báo chí có thể kể lại các tình huống thực tế, phân tích chiêu trò lừa đảo, giúp người dân hình dung rõ rủi ro và cách phòng tránh.

Các chuyên gia tại hội thảo cũng cảnh báo những thủ đoạn phổ biến hiện nay như: giả mạo website và ứng dụng ngân hàng (phishing), tin nhắn chứa liên kết độc hại (smishing), cuộc gọi giả danh cơ quan chức năng (vishing), hay nguy hiểm hơn là lừa đảo bằng AI, deepfake giả giọng người thân, cấp trên để yêu cầu chuyển tiền.

Để đối phó hiệu quả với lừa đảo ngân hàng số, các đại biểu thống nhất cần một chiến lược tổng thể, trong đó khung pháp lý, giáo dục cộng đồng và vai trò báo chí là những trụ cột không thể thiếu.

Luật sư Lê Ngô Trung (Đoàn Luật sư TP.HCM) chia sẻ tại hội thảo.

Luật sư Lê Ngô Trung (Đoàn Luật sư TP.HCM) cho biết, Luật An ninh mạng 2025 đã nhấn mạnh mạnh mẽ yếu tố phòng ngừa, phổ biến kiến thức an toàn số cho người dân, khuyến khích hợp tác công – tư và đầu tư phát triển nguồn nhân lực, công nghệ an ninh mạng. Tuy nhiên, để luật thực sự đi vào đời sống, truyền thông đóng vai trò quyết định.

Nhà báo Nguyễn Tất Hồng Dương, Tổng Biên tập Tạp chí An ninh mạng Việt Nam, khẳng định: khi người dân được trang bị đầy đủ thông tin, khi báo chí làm tốt vai trò định hướng, ngân hàng số mới thực sự trở thành động lực phát triển, thay vì là “điểm yếu” để tội phạm lợi dụng.

Với lợi thế tiếp cận đông đảo độc giả nữ, báo chí – đặc biệt là các ấn phẩm dành cho phụ nữ – có thể trở thành “phòng tuyến mềm” quan trọng, biến những cảnh báo kỹ thuật thành kiến thức phòng thân thiết thực, giúp chị em chủ động bảo vệ tài sản và sự an tâm của mình.

Trong bối cảnh lừa đảo qua ứng dụng ngân hàng số ngày càng tinh vi và quy mô lớn, việc nâng cao nhận thức của người dùng không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu cấp thiết. Hội thảo đã cho thấy, chỉ khi có sự phối hợp đồng bộ giữa cơ quan quản lý, ngân hàng, lực lượng chức năng và báo chí, một “lá chắn nhận thức” vững chắc mới được hình thành.

Bằng việc chuyển hóa thông tin chuyên môn thành nội dung dễ hiểu, gần gũi, báo chí có thể góp phần bảo vệ độc giả trước “bão” lừa đảo, để ngân hàng số thực sự trở thành nền tảng an toàn, hiệu quả, mang lại sự an tâm cho cuộc sống hiện đại của phụ nữ Việt Nam.