Những ngày qua, dự án Nhà Chống Lũ đang được quan tâm bởi tính hiệu quả cũng như sự an toàn, không gây ảnh hưởng đến tính mạng hay tài sản. Đây là dự án cộng đồng, trong đó nguyên tắc chung tay: Người thụ hưởng luôn phải đóng góp 50% vốn đối ứng và công sức của mình vào để xây dựng nhà an toàn cho chính mình.

Lý giải về vấn đề không làm dự án từ thiện, Jang Kều, người sáng lập dự án tâm sự với Pháp Luật và Bạn Đọc: “Với hầu hết người dân, dù có khó khăn thế nào họ cũng đều muốn gắn bó với quê hương, với căn nhà của mình. Đó là lý do Nhà Chống Lũ luôn muốn hỗ trợ để người dân cải tạo, sửa chữa hoặc xây lại căn nhà bị sập trên chính trên mảnh đất quê hương mà họ gắn bó. 

Người dân luôn phải đóng góp 50% tiền đối ứng và công sức, tự thi công và cơi nới ngôi nhà của mình, còn đội ngũ Nhà Chống Lũ sẽ gợi ý phần “lõi” đảm bảo về kỹ thuật và an toàn trước thiên tai. Đó là nguyên tắc bất di bất dịch của chúng tôi. 

Chúng tôi quan niệm nếu bỏ thật nhiều tài chính và công sức vào việc sửa nhà cho chính mình, người dân sẽ biết giữ gìn, quý trọng hơn căn nhà đó. Còn với tư cách người hỗ trợ, chúng tôi không chỉ có thể đóng góp đơn thuần về tài chính, mà còn cả thời gian, năng lực chuyên môn một cách đúng đắn và hiệu quả”.

Jang Kều - người phụ nữ đứng sau dự án Nhà Chống Lũ.

Dự án Nhà Chống Lũ sẽ làm thay đổi nhận thức, người dân sẽ không còn chờ đợi cứu trợ hàng năm, bởi đây là nơi ở an toàn và có thể chủ động chuẩn bị trước tình hình như mua lương thực, sắp xếp đồ đạc, gia súc gia cầm để tránh lũ. Người dân cũng có những thay đổi về những hành xử có hại cho thiên nhiên, tập trung đầu tư cho tương lai học hành của con, hỗ trợ những người khác thay đổi… 

Jang Kều chia sẻ cô đã gặp khá nhiều trường hợp nghèo khó, nhưng dự án vẫn giữ nguyên tôn chỉ là chỉ hỗ trợ một nửa. Suốt 5 năm, chưa bao giờ có ngoại lệ và cũng sẽ không bao giờ có. “Nếu muốn đi xa thì phải kiên định và rõ ràng về tiêu chí. Chúng tôi không làm từ thiện mà chỉ hỗ trợ cộng đồng và không “nới”, “giãn” cho trường hợp đặc biệt nào, vì sẽ luôn tồn tại những trường hợp đặc biệt khác. 

Ai cũng không có tiền, ai cũng nghèo, nhưng đội ngũ Nhà Chống Lũ sẽ chia sẻ và tìm mọi cách sáng tạo nhất, đặt chân mình vào giày của họ xem họ có nguồn gì, cách gì để có thể tạo ra tiền mà góp vào dựng nhà cho chính mình. Ví dụ trường hợp một gia đình mà nhà báo Lương Hùng, cộng sự của chúng tôi khảo sát. Nhà đó không có tiền, không có tí tài sản nào, chỉ biết... xúc cát.

Nếu bỏ tiền xây nhà cho họ ngay thì sai nguyên tắc. Anh Hùng đưa cho nhà đấy 200 nghìn để mua máy đóng gạch, để từ cát, họ làm ra thành phẩm, rồi hẹn khi làm ra đủ bao nhiêu đó gạch sẽ quay lại. Hoặc như người đồng bào ở Nam Trà My, tiền thì không có nhưng họ có thể lên rừng lấy lồ ô về bán, hoặc gom nhau lại thành nhóm, đổi công xây nhà cho nhau…”.

Jang Kều cũng dẫn chứng về một bà cụ ở trong căn nhà siêu vẹo, chỉ trực đổ và đã xanh rêu vì nước. Tất cả gia sản của bà là 10 nghìn đồng và một cái quan tài. Trong một trận lũ lớn, người chồng của bà đã ra đi để bà lại một mình. Tiền phúng viếng ông, lợi tức hoa màu, tiền mọi người cho, bà dồn hết vào để mua cho mình một cái quan tài để sẵn, nhỡ có chết thì vẫn hơn ông là có quan tài để chôn. 

“Trong khoảnh khắc đó, tôi nhận ra rằng ai cũng có rất nhiều nỗi đau khổ, nhưng chúng ta còn muốn sống trong đó. Còn cụ bà ấy, bà không còn mơ ước sống nữa, mà chỉ vun vén cho cái chết của mình được đàng hoàng thôi. Đứng cạnh bà, tôi lặng thinh, nhưng vừa ra sân thì òa khóc. Tôi nói với anh Hùng, anh em mình nhất định phải làm được cho bà cái nhà, nhưng nhìn cảnh như thế, kiếm đâu được ra tiền? Nếu cho cụ này thì những người khác cũng có thể là ngoại lệ, rồi 150 nhà khác đã được khảo sát đang đợi thì sao”, Jang Kều nhớ lại.

Dự án đã tìm hiểu về hoàn cảnh của bà và biết được rằng bà có 3 người con gái đã đi lấy chồng và cũng khó khăn. Sau khi nghe mẹ sẽ được hỗ trợ làm nhà chống lũ, dự án có chia sẻ la mỗi người gửi cho bà 6 triệu là được, cuối cùng họ gom được 26 triệu, chi từ quỹ của Nhà Chống Lũ chi 25 triệu nữa để làm nhà mới. 

Jang Kều xúc động khoe: “1 năm sau, trong một dịp chúng tôi đi khảo sát Nhà Chống Lũ ở xã khác, bà cụ biết tin đến thăm, rủ chúng tôi về thăm nhà. Bà cụ có vẻ khác lắm, không còn xanh xao như trước mà hồng hào hơn, tinh thần cũng phấn chấn, tươi tắn hơn trước.  Những trường hợp như thế nhắc chúng tôi rằng, cần làm dự án cộng đồng bằng cái đầu lạnh và tính toán chỉn chu, sáng tạo, nghĩ cùng người dân nhưng không làm hư họ, không để họ mất tính tự chủ mà ỷ lại”.

Jang Kều chia sẻ, đội ngũ dự án làm việc từ sự thôi thúc của trái tim, nhưng được kiểm soát rất chặt chẽ, không hề cảm tính. Dự án luôn mong hỗ trợ người dân triển khai các nhà an toàn bằng cách gửi mô hình, hỗ trợ dự toán, cách thức thực hiện... và chỉ mong nhận trái tim và khối óc để có thể chia sẻ và giúp đỡ người khác. Hiện họ đã lên kế hoạch cho đến năm 2021. 

Jang Kều nói: “Nếu các bạn muốn hỗ trợ người dân làm nhà an toàn ở những vùng chúng tôi chưa tới, bạn hãy chủ động làm, chúng tôi có thể tư vấn mô hình, cách thức làm, dự toán. Nếu muốn hỗ trợ chúng tôi, các bạn có thể đóng góp tiền mua bộ neo cho các nhà phao, tặng vật phẩm thiết yếu cho gia đình, có thể hỗ trợ khả năng thiết kế nhà, trở thành tình nguyện viên cho Nhà Chống Lũ… Chúng tôi không có tiền lương trả cho bạn, nhưng có rất nhiều niềm vui tặng bạn.

Hoặc bạn có thể quyên góp hiện vật cho các tổ chức, cá nhân làm từ thiện khác. Tôi tin rằng tất cả sự đóng góp đều quan trọng và chân quý, quan trọng là minh bạch và từ trái tim.

Bạn cũng có thể ủng hộ bằng chính những hoạt động của mình hàng ngày: Tiết kiệm năng lượng, ít xả rác, tiêu dùng đúng mức, hạn chế đồ nhựa, đồ dùng một lần, trồng và thuyết phục người xung quanh mình trồng 1 cây xanh cho tương lai… Hãy tận dụng sức mạnh nội tâm của bạn để trở thành những nhà-chống-lũ bền vững, thế là bạn đã quyên góp rồi đó!”.