Tác phẩm Gatsby Vĩ Đại (The Great Gatsby) của nhà văn Mỹ F. Scott Fitzgerald được xuất bản lần đầu vào ngày 10/4/1925. Chính F. Scott Fitzgerald, tác giả Gatsby vĩ đại, lại không biết cuốn sách của mình sẽ thành công đến thế, vì thời điểm ông còn sống cuốn sách chỉ basnd dược 25 ngàn bản tại Mỹ. Tổng nhuận bút mà F. Scott Fitzgerald nhận được từ Gatsby vĩ đại chỉ là 8,397 đô la, một phần rất nhỏ trong tổng thu nhập lên đến 449,713 đô la mà ông kiếm được nhờ công việc sáng tác trong đời.

Năm 1942, chỉ vài tháng sau khi Mỹ tham gia Đệ nhị Thế chiến, một Hiệp hội các nhà xuất bản Mỹ đã lập ra Hội đồng sách thời chiến với mục đích chọn sách để phát cho quân nhân. Gatsby vĩ đại là một trong các cuốn được chọn. Sau vài năm đã có 155 ngàn bản được đưa ra chiến trường. Đến nay đã có gần 30 triệu bản Gatsby vĩ đại được bán ra trên thế giới. Mỗi năm có thêm khoảng nửa triệu bản được bán ra, với nhiều bản dịch qua các thứ tiếng khác nhau.

Tiểu thuyết The Great Gatsby khắc họa lại tinh thần đời sống nước Mỹ hào nhoáng nhưng chóng tàn thập niên 1920 qua con mắt Nick Carraway và trọng tâm câu chuyện tập trung vào cuộc đời phi thường nhưng cũng đầy éo le của đại gia Gatsby.

Tháng 1/2021, cuốn sách chính thức trở thành tài sản chung của nhân loại, trong đó có Việt Nam với bản dịch của Thiên Lương, với nhan đề Gatsby vĩ đại.

Ảnh: Thiên Lương

Gatsby vĩ đại của Thiên Lương được nhà xuất bản Văn học hợp tác xuất bản, và 800 bản đặc biệt của lần in đầu tiên, trong đó có 300 bản bìa da và 500 bản bìa cứng, đã được bán hết.

Gatsby vĩ đại có thể được nhìn nhận dưới nhiều góc độ khác nhau, tùy thuộc vào độ tuổi, văn hóa nền, giới tính,… của độc giả. Vì vậy, dù đã có đến 3 bản dịch tiếng Việt, nhưng dịch giả Thiên Lương vẫn tạo thêm một bản dịch riêng nhằm mang lại cho độc giả một Gatsby khác hẳn, thực sự vĩ đại với những nỗ lực và sự hy sinh của mình.

Theo lời dịch giả, Gatsby vĩ đại là một cuốn sách dễ đọc vì nó không quá dài và sử dụng ngôn ngữ đời thường với vốn từ vựng hạn chế, không đánh đố người đọc bằng vô số cạm bẫy ngôn từ và những siêu liên kết vô cùng phức tạp. Nó cũng không cám dỗ các nhà nghiên cứu bằng vô số từ ngữ đặc biệt tự tác giả tạo ra hoặc lấy từ các ngôn ngữ khác như văn chương của James Joyce, không thách thức luân thường đạo lý bằng các nghịch biện hài hước chua chát như Oscar Wilde. 

Sự thành công ban đầu của bản dịch Gatsby vĩ đại của Thiên Lương cho thấy độc giả Việt Nam vẫn thật sự quan tâm đến văn chương, đặc biệt là văn chương kinh điển. Cuốn sách chỉ in 800 bản đặc biệt, không in bản thường, bìa mềm, giá rẻ, cũng cho thấy một hướng đi mới trong ngành xuất bản Việt Nam. 

Di sản mà cây bút lẫy lừng F.Scott Fitzgerald để lại ảnh hưởng sâu rộng đến đời sống văn hóa đại chúng, là nguồn cảm hứng của biết bao nghệ sĩ để họ sáng tạo nên phim ảnh, văn học, sân khấu... dựa trên quyển sách này.

The Great Gatsby đã được chuyển thể thành 4 bản phim khác nhau, bản phim gần đây nhất là của đạo diễn Baz Luhrmann ra đời năm 2013 với sự tham gia của tài tử Leonardo DiCaprio đóng vai Gatsby. Phim đoạt hai giải Oscar tại mùa giải lần thứ 86 và là phim ăn khách trong năm với số tiền trên 353 triệu USD toàn cầu.