Từ những cánh đồng đất cát ven biển miền Trung hay đồng bằng Bắc Bộ, lạc từ lâu đã gắn bó với đời sống người Việt như một loại nông sản quen thuộc. Thế nhưng, những năm gần đây, khi khoa học dinh dưỡng được mở rộng, hạt lạc lại được gọi bằng một cái tên khác “siêu thực phẩm”. Đó không chỉ là sự thay đổi về cách nhìn nhận, mà còn mở ra cơ hội mới cho ngành nông nghiệp và chế biến thực phẩm trong nước.

Lạc có nguồn gốc từ Nam Mỹ, lạc theo chân các nhà thám hiểm Bồ Đào Nha và Tây Ban Nha đến châu Á từ thế kỷ XVI. Ở Việt Nam, loại cây này nhanh chóng thích nghi với khí hậu nhiệt đới, trở thành cây trồng phổ biến ở nhiều vùng nông thôn. Từ món lạc rang muối giản dị, bát tương lạc trên mâm cơm, cho tới kẹo lạc, chè lạc hay dầu lạc trong bếp, loại hạt nhỏ bé ấy đã góp mặt trong đời sống ẩm thực nhiều thế hệ.

Nếu như trước đây, lạc chỉ được coi như nguyên liệu phụ, thì ngày nay, nhiều công trình nghiên cứu đã chỉ ra giá trị dinh dưỡng vượt trội của nó. Điều này khiến lạc bước ra khỏi “cái bóng” của sự bình dị để trở thành một thực phẩm giàu tiềm năng.

Lạc, nông sản quen thuộc, nay được xem là "siêu thực phẩm" nhờ giàu protein và chất béo tốt

Trong 100 gram lạc khô có tới gần 30 gram protein, cao hơn nhiều loại đậu khác. Bên cạnh đó là lượng chất béo lớn nhưng chủ yếu là axit béo không bão hòa nhóm chất được xem là tốt cho tim mạch. Các vitamin nhóm B, đặc biệt là niacin và folate, cùng nhiều khoáng chất như magie, phốt pho, kali, kẽm, sắt… cũng hiện diện với hàm lượng đáng kể.

Điều đáng chú ý hơn cả là lạc chứa resveratrol chất chống oxy hóa thường được nhắc tới trong nho đỏ và rượu vang. Các nghiên cứu quốc tế cho thấy hợp chất này giúp bảo vệ tế bào khỏi lão hóa, giảm nguy cơ ung thư và hỗ trợ hoạt động của hệ tim mạch. Với thành phần đa dạng, lạc không chỉ cung cấp năng lượng mà còn góp phần duy trì sức khỏe lâu dài.

Những năm gần đây, nhiều nghiên cứu quốc tế ghi nhận tác động tích cực của lạc đối với sức khỏe cộng đồng. Việc tiêu thụ lạc thường xuyên giúp giảm cholesterol xấu và tăng cholesterol tốt, từ đó hạn chế nguy cơ xơ vữa động mạch. Không ít bác sĩ dinh dưỡng khuyến nghị sử dụng một lượng lạc vừa phải trong chế độ ăn hàng ngày để hỗ trợ tim mạch.

Ở góc độ kiểm soát cân nặng, lạc mang lại hiệu quả bất ngờ. Nhờ kết hợp chất béo lành mạnh, protein và chất xơ, lạc tạo cảm giác no lâu, giảm nhu cầu ăn vặt. Chính vì thế, trong nhiều chế độ ăn kiêng của phương Tây, bơ lạc hoặc sữa lạc được coi như thực phẩm hỗ trợ. Với những người thường xuyên vận động, hạt lạc giàu năng lượng cũng trở thành lựa chọn để bổ sung dưỡng chất, đặc biệt là giới vận động viên.

Một số nghiên cứu còn cho thấy lạc giúp ổn định đường huyết và giảm nguy cơ mắc tiểu đường type 2. Các hợp chất trong lạc không chỉ bảo vệ tim mạch mà còn tốt cho hệ thần kinh, làm chậm quá trình suy giảm trí nhớ ở người cao tuổi. Những giá trị này khiến lạc được xếp vào nhóm thực phẩm cần thiết cho chế độ ăn cân bằng.

Xu hướng tiêu dùng hiện đại đang mở ra hướng đi mới cho hạt lạc. Thay vì chỉ được dùng ở dạng rang, ép dầu hay chế biến kẹo, lạc ngày nay còn hiện diện trong những sản phẩm tiện lợi như thanh năng lượng, sữa hạt, bột protein. Ở nhiều siêu thị, bơ lạc ít đường, hữu cơ đã trở thành mặt hàng quen thuộc, phục vụ cả người ăn chay lẫn người theo chế độ dinh dưỡng thuần thực vật.

Tại Việt Nam, một số doanh nghiệp trẻ đang thử nghiệm các dòng sản phẩm từ lạc như sữa lạc kết hợp đậu nành, snack lạc ít muối hay bơ lạc không phụ gia. Sự đa dạng này không chỉ giúp gia tăng giá trị kinh tế mà còn đưa hạt lạc tiệm cận xu hướng “ăn sạch, sống khỏe” đang lan tỏa mạnh mẽ.

Lạc không chỉ bảo vệ sức khỏe tim mạch, mà còn mang lại giá trị kinh tế cao

Tuy nhiều lợi ích, lạc cũng đặt ra một số lo ngại. Dị ứng lạc là tình trạng đã được ghi nhận ở nhiều quốc gia, trong đó một số trường hợp có thể gây sốc phản vệ. Đây là lý do các sản phẩm đóng gói thường in rõ cảnh báo “có chứa lạc”.

Ngoài ra, lạc dễ bị nhiễm nấm mốc, sinh ra aflatoxin chất có nguy cơ gây ung thư gan. Để đảm bảo an toàn, các nhà sản xuất hiện nay áp dụng công nghệ sấy khô và kiểm soát chặt chẽ quy trình bảo quản. Người tiêu dùng cũng được khuyến cáo chọn lạc mới, bảo quản nơi khô ráo, tránh ẩm ướt để hạn chế nguy cơ.

Việt Nam hiện nằm trong nhóm 10 quốc gia xuất khẩu lạc lớn trên thế giới, nhưng chủ yếu vẫn ở dạng thô hoặc sơ chế. Giá trị kinh tế chưa tương xứng với tiềm năng. Theo các chuyên gia, nếu đẩy mạnh chế biến sâu, đặc biệt là sản phẩm hữu cơ và đạt chuẩn quốc tế, lạc Việt hoàn toàn có thể vươn xa hơn.

Đầu tư vào giống mới, áp dụng công nghệ canh tác sạch và xây dựng thương hiệu cho sản phẩm chế biến là những hướng đi cần thiết. Khi nhu cầu toàn cầu đối với các loại “siêu thực phẩm” ngày càng tăng, lạc hoàn toàn có thể trở thành một trong những sản phẩm chủ lực của nông nghiệp Việt Nam.

Trên mâm cơm của nhiều gia đình, bát lạc rang muối vẫn gợi nhớ hương vị quê nhà. Song song với đó, trong siêu thị hay cửa hàng thực phẩm hữu cơ, những lọ bơ lạc, gói snack ít muối hay sữa lạc lại hiện diện như biểu tượng của một lối sống mới.

Sự dịch chuyển ấy cho thấy, một nông sản bình dị hoàn toàn có thể bước ra sân chơi toàn cầu nếu biết khai thác đúng giá trị. Trong hành trình đó, lạc không chỉ mang lại lợi ích cho sức khỏe mà còn mở rộng cơ hội cho người nông dân và doanh nghiệp Việt Nam, để từ một hạt nhỏ, hình thành nên câu chuyện lớn về dinh dưỡng, kinh tế và văn hóa ẩm thực.