Chỉ số chứng khoán đã gần như phục hồi được tất cả những thiệt hại phải chịu trong đại dịch COVID-19 . Tờ Wall Street Journal đánh giá: “Đây là một hành trình hoành tráng nhất trong những cuộc sụp đổ kinh tế thảm khốc nhất trong lịch sử Hoa Kỳ”.

Chỉ số Dow Jones và S&P 500 đã giảm khoảng 35% trong vòng sáu tuần đầu tiên đại dịch bùng phát, mức giảm nhanh nhất từng có đưa các sàn giao dịch lớn trên thế giới vào thị trường giá xuống. Nhưng thời gian qua, chứng khoán Mỹ đang trên đà thắng lợi chưa từng có trong kỷ nguyên hiện đại của thị trường tài chính.

Chỉ số Dow Jones đang ở gần mức cao nhất mọi thời đại vào ngày 12/2, trong khi S&P 500 gần đây đã có đợt phục hồi 5 tháng mạnh mẽ nhất trong hơn 80 năm qua. Hành trình của S&P 500 từ mức cao kỷ lục đến thị trường xuống giá, tức giảm 20% trở lên, rồi lên lại mức kỷ lục mới chỉ mất 126 ngày, mức tăng nhanh nhất từ trước đến nay. Trong các đợt suy thoái trước đó từ năm 1928, phải mất trung bình hơn 1.500 phiên để chỉ số này quay trở lại mức kỷ lục, tương đương với khoảng sáu năm.

Chỉ số S&P 500 chỉ mất 126 phiên để phục hồi trong đại dịch COVID-19. Đồ hoạ: WSJ

“Chuyến du ngoạn” này thậm chí diễn ra trong bối cảnh suy thoái kinh tế và đại dịch vẫn đang hoành hành ở Mỹ với hàng triệu người vẫn thất nghiệp, lợi nhuận doanh nghiệp sụt giảm với tốc độ cao nhất trong một thập kỷ qua và đại dịch vẫn chưa được kiềm chế. Benjamin Bowler, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu phái sinh vốn cổ phần tại Bank of America Corp, cho biết: “Tôi không nghĩ rằng có bất kỳ tình huống tương tự nào sẽ diễn ra nữa”.

Tờ Wall Street Journal đưa ra 5 lý do để chứng khoán hồi phục ngoạn mục.

1. Kích thích từ Fed và Quốc hội Mỹ

Một yếu tố chính tạo nên sự khác biệt cho cuộc khủng hoảng này là phản ứng của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) và chính phủ Mỹ, đã nhanh hơn và mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Fed đã cắt giảm lãi suất xuống gần bằng 0 và vạch ra kế hoạch cho vay hàng tỷ USD trên khắp các thị trường. Chính phủ Mỹ đã gửi hơn 150 triệu séc kích thích cho người Mỹ và hỗ trợ khoảng nửa nghìn tỷ USD cho các doanh nghiệp nhỏ vay.

Phản ứng này, cùng với các bài học kinh nghiệm từ cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, đã giúp thúc đẩy sự phục hồi của thị trường chứng khoán. Nhiều nhà đầu tư nói rằng: lịch sử đã dạy họ thật không khôn ngoan khi chưa tin tưởng Fed.

Điều đó đã giúp cho sự phục hồi của thị trường gần như thần kỳ. Ông Bowler của Bank of America nhận xét: “Các cú sốc đợt này dữ dội hơn, nhưng việc phục hồi cũng dữ dội hơn bao giờ hết. Mọi người đều lội ngược dòng thị trường”.

Phản ứng của chính phủ liên bang, bao gồm từ Chủ tịch Fed Jerome Powell  bên trái) và Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin (bên phải) rất nhanh chóng. Ảnh: AP

Fed cũng đã tiếp thu một số bài học từ cuộc khủng hoảng vừa qua. Patrick Harker, chủ tịch Ngân hàng Dự trữ Liên bang Philadelphia, cho biết, phản ứng sớm và tích cực là rất quan trọng. Sự can thiệp của Fed còn nằm ở việc họ mua trái phiếu công ty và trái phiếu kho bạc, lợi suất giảm, khiến cổ phiếu thậm chí còn hấp dẫn hơn.

Lợi suất thực tế trên trái phiếu giảm xuống mức âm khi giá trái phiếu tăng, có nghĩa là các nhà đầu tư gửi tiền vào trái phiếu chính phủ có thể mất tiền khi điều chỉnh theo lạm phát. Lợi nhuận ngày càng giảm đã đẩy các nhà đầu tư vào cổ phiếu.

2. Kỳ vọng về một sự phục hồi mạnh mẽ

Nền tảng cho sự phục hồi của chứng khoán là niềm tin vững chắc rằng nền kinh tế Mỹ sẽ phục hồi trở lại khi đại dịch được kiểm soát. Nhiều người tin rằng điều tồi tệ nhất đã qua. Hoạt động sản xuất tăng tốc trong tháng 8, tuyển dụng đã tăng trong 4 tháng liên tiếp và chi tiêu của người tiêu dùng đã tăng lên sau khi giảm mạnh.

Các nhà phân tích cho rằng, lợi nhuận doanh nghiệp trượt dốc cũng có thể đã chạm đáy. Thu nhập giữa các công ty trong S&P 500 giảm 32% trong quý gần nhất, mức giảm sâu nhất kể từ năm 2009, theo FactSet. Chúng được dự đoán sẽ tiếp tục giảm trong những tháng còn lại của năm, nhưng với tốc độ chậm hơn. Năm tới, các nhà phân tích kỳ vọng lợi nhuận doanh nghiệp sẽ vượt qua mức được ghi nhận trước đại dịch.

Thị trường đang có niềm tin rất lớn về sự phục hồi ngay khi đại dịch có dấu hiệu được kiểm soát trong tương lai. Ảnh: Getty

Trong khi đó, các nhà kinh tế khu vực tư nhân kỳ vọng tổng sản phẩm quốc nội (GDP) hàng năm sẽ tăng trở lại vào năm tới với tốc độ hiếm thấy trong 70 năm qua, theo một công ty nghiên cứu của Leuthold Group.

Jim Paulsen, giám đốc chiến lược đầu tư tại Leuthold, chia sẻ: “Mọi thứ về cuộc khủng hoảng này đã được làm rõ và đang diễn ra với tốc độ chóng mặt. Nếu nền kinh tế tiếp tục phục hồi và tăng trưởng GDP thực tế khả quan như kỳ vọng, thì xu hướng tăng trên thị trường chứng khoán có thể đang ấm dần lên”.

Các nhà phân tích của Goldman Sachs Group gần đây cho biết, họ kỳ vọng chỉ số S&P 500 sẽ đạt mức 3.600 vào cuối năm 2020, tăng 6,4% so với mức đóng cửa hôm đầu tuần này. Các nhà phân tích của Bank of America cho biết, họ có thể hình dung ra một cuộc “tan rã” của “mùa đông trên thị trường chứng khoán” suốt hơn nửa năm qua, trong đó cổ phiếu tiếp tục tăng giá nhanh chóng.

3. Sự thống trị của những gã khổng lồ công nghệ

Khoảng cách giữa kẻ thắng và người thua trên thị trường chứng khoán ngày càng rõ rệt. Những gã khổng lồ công nghệ đã được hưởng lợi từ những thay đổi xã hội do đại dịch gây ra và ngày càng có ảnh hưởng lớn trên thị trường.

Một trong số họ,  Apple , có mức định giá lớn hơn toàn bộ đối thủ trên thị trường toàn cầu. Cổ phiếu của Apple đã tăng vọt 57% vào năm 2020 và gần đây có giá trị cao hơn tất cả các công ty nhỏ trong chỉ số Russell 2000 cộng lại, hay chỉ số FTSE 100, chỉ số theo dõi các công ty lớn nhất niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán London.

Một cửa hàng Apple ở Singapore. Ảnh: Shutterstock

Theo các nhà phân tích của Goldman Sachs, 5 công ty lớn nhất trong S&P 500 gồm Apple, Amazon .com, Microsoft , Alphabet  và Facebook, hiện đang chiếm khoảng 23% chỉ số, mức tập trung cao nhất trong suốt 30 năm qua. Apple, công ty lớn nhất trên thị trường chứng khoán Mỹ, đã đóng góp hơn một nửa trong tổng lợi nhuận 4,8% của chỉ số trong năm nay.

Các nhà đầu tư đang đặt cược rằng, ảnh hưởng của nhóm cổ phiếu công nghệ sẽ tăng lên khi người Mỹ tiếp tục làm việc tại nhà, mua sắm và xem phim trực tuyến. Cổ phiếu Amazon đã tăng 68% từ đầu năm đến nay, Microsoft tăng 30%, Facebook tăng tương tự 30% và Alphabet tăng 13%.

Nhưng Wall Street Journal lưu ý, sức mạnh của nhóm công nghệ đã kéo thị trường xuống thấp hơn trong tuần trước khi lo ngại về việc liệu chúng có tăng giá quá xa, quá nhanh hay không. Hệ quả của việc này là sảnh hưởng của ngành công nghiệp năng lượng đang giảm dần. 

Exxon Mobil, tập đoàn dầu khí đa quốc gia của Mỹ, có tổng doanh thu lớn nhất thế giới, gần đây đã bị loại khỏi chỉ số công nghiệp Dow, kết thúc nhiệm kỳ kéo dài từ năm 1928. Năng lượng hiện chiếm chưa đến 3% trong hai chỉ số Dow và S&P 500.

Exxon đã bị loại khỏi Dow Jones, kết thúc một nhiệm kỳ kéo dài từ năm 1928. Ảnh: Bloomberg

Tuy nhiên, tỷ phú quỹ đầu cơ William Ackman, người sáng lập Pershing Square Capital Management, cho rằng: “Thị trường chứng khoán bao gồm các công ty lớn nhất và mạnh nhất. Nó không phải là đại diện cho toàn bộ nền kinh tế. Nếu có một chỉ số thị trường chứng khoán của các doanh nghiệp tư nhân và nhỏ, nó có thể sẽ giảm 50% hoặc hơn”.

Ông Ackman đã huy động được 4 tỷ USD trong đợt phát hành cổ phiếu IPO của công ty mình. Những công ty như vậy được thành lập nhằm huy động tiền để thực hiện các vụ mua lại, đã trở nên phổ biến trong năm nay khi các nhà đầu tư đặt cược rằng sẽ có những giao dịch hấp dẫn khi đại dịch lắng xuống.

4. Sự trở lại của các nhà đầu tư cá nhân

Không thể bỏ qua sự xuất hiện ngày ngày đông đảo của các nhà đầu tư cá nhân tham gia thị trường chứng khoán. Trong 6 tháng đầu năm, họ chiếm khoảng 20% hoạt động thị trường, gần gấp đôi so với năm 2010, theo Bloomberg Intelligence.

Những nhà đầu tư cá nhân bị mắc kẹt ở nhà trong thời gian đại dịch, đã mở các tài khoản tại công ty môi giới, bị lôi kéo bởi các khoản hoa hồng cao và cơ hội kiếm lợi nhuận từ sự biến động của cổ phiếu. Các động thái của thị trường cũng khiến các nhà đầu tư trẻ tuổi thử sức với giao dịch cổ phiếu hoặc quyền chọn mua.

Các nhà đầu tư mới có cách tham gia thị trường rất riêng. Họ giao dịch với nhau trên các nhóm Facebook và các diễn đàn thảo luận trên Reddit. Họ theo dõi những người có ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán trên nền tảng truyền thông xã hội TikTok và trò chuyện với các nhà giao dịch trẻ tuổi khác trên nền tảng nhắn tin Discord.

Tính đến tháng 6, các bài đăng gắn liền với #stockmarket đã thu hút được khoảng 250 triệu lượt xem trên TikTok. Đến tháng 9, con số đó tăng lên khoảng 420 triệu lượt xem. 

Các video chia sẻ về đầu tư và chứng khoán trên TikTok đang nhận về nhiều lượt xem. Ảnh: YouTube/Justin Zhuo Yan Hé

Nhậm Chí Vỹ, giám đốc danh mục đầu tư tại Penn Mutual Asset Management, cho biết: “Khi tôi nói chuyện với những người tóc bạc, họ đều cảm thấy lo lắng về thị trường này, rằng đó là một thị trường rất nguy hiểm. Còn đối với các nhà đầu tư nhỏ lẻ, đó lại là thị trường tốt nhất”.

Nhiều nhà đầu tư trong số này, cùng với những người chơi có kinh nghiệm, đã đầu tư vào những cổ phiếu mà họ coi là kẻ hưởng lợi từ đại dịch, hoặc những cổ phiếu mà họ cho rằng có thể định hình lại ngành.

Cổ phiếu của đơn vị điều hành cá cược thể thao DraftKings đã tăng 354% lên mức kỷ lục, trong khi công ty hàng không vũ trụ thương mại Virgin Galactic Holdings đã có cổ phiếu tăng 51%. Và tất nhiên phải kể đến  Tesla , hãng xe điện có cổ phiếu đã tăng thị giá 402% trong năm nay, trở thành nhà sản xuất ô tô có giá trị nhất trên thế giới, công ty lớn thứ tám trên thị trường chứng khoán Mỹ và là một trong những công ty được tranh luận sôi nổi nhất.

5. Giao dịch theo phong trào

Theo nhiều cách, Tesla là hình ảnh thu nhỏ của thị trường hiện nay, trong đó các nhà đầu tư tổ chức và cá nhân đã theo đuổi các công ty hứa hẹn tăng trưởng cao. Nhà sản xuất ô tô này là hình ảnh đồng nghĩa với việc giao dịch theo phong trào của năm 2020. Người ta đổ xô vào những cổ phiếu tăng nhanh nhất và tiếng tăm nhất.

Dữ liệu từ Société Générale, tính đến tháng 6/2020, các nhà đầu tư cá nhân có xu hướng thích những cổ phiếu tăng giá mạnh nhất trong 3 tháng qua. Các nhà đầu tư cũng đã đổ tiền vào các quỹ giao dịch trao đổi theo dõi và đầu tư vào các cổ phiếu nổi bật.

Nhiều nhà đầu tư không chỉ mua cổ phiếu ngay những đợt giảm giá nhỏ trên thị trường chứng khoán hoặc cổ phiếu riêng lẻ như Tesla. Họ đang tìm kiếm các giao dịch tăng lợi nhuận khi các cổ phiếu riêng lẻ nhanh chóng tăng giá và đôi khi còn vay tiền để đặt cược lớn.

Giao dịch viên tại Sở giao dịch chứng khoán New York vào ngày 21/8. Ảnh: AP

Khối lượng quyền chọn mua cổ phiếu đã tăng lên mức kỷ lục trong năm nay và các giao dịch đặt cọc khớp lệnh với các cổ phiếu tiếp tục tăng cao đã trở nên phổ biến trong những tháng gần đây. Họ đặt cọc tiền để có được quyền chọn mua rồi bán lại cho những ai cần mua cổ phiếu và hưởng phần chênh lệch. Mặc dù chúng có thể đem lại mức lợi nhuận lớn nhưng theo Wall Street Journal, chúng cực kỳ rủi ro.

Các giao dịch này ngày càng có ảnh hưởng lớn trên chính thị trường chứng khoán. Nghiên cứu của Barclays cho thấy, các cổ phiếu được hưởng lợi từ giao dịch quyền chọn mua tăng cao nhất trong năm qua đã vượt trội hơn so với phần còn lại của thị trường. Ngoài Tesla, những cổ phiếu này bao gồm Amazon, Apple, Microsoft, Shopify,…

Cem Karsan, một đối tác quản lý cấp cao tại quỹ đầu tư Aegea Capital Management, cho biết: “Bạn đang nhận được một khoản tiền thực sự lớn hơn mức bình thường. Chính tôi đã đặt cược vào một số cổ phiếu công nghệ trong năm nay và mua các quyền chọn mua sẽ thu được lợi nhuận nếu lĩnh vực công nghệ tăng vọt vào cuối năm nay. Những điều này có thể hấp dẫn hơn những gì bạn có thể tưởng tượng”.