Ảnh minh họa: ITN

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, thể hiện quyết tâm chính trị ở mức cao nhất nhằm làm chủ các công nghệ này vào ngày 12/6 vừa qua. Gần hai tuần sau, ngày 27/6/2025, Quốc hội chính thức thông qua Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, lần đầu tiên xác lập khái niệm pháp lý rõ ràng về công nghệ và sản phẩm công nghệ chiến lược. Đây là nền tảng pháp lý vững chắc để xây dựng các chính sách đột phá, thúc đẩy sự phát triển.

Trên cơ sở đó, Bộ KH&CN đã và đang phối hợp với các bộ, ngành, doanh nghiệp và viện trường để xác định các công nghệ và sản phẩm chiến lược cụ thể, đồng thời kêu gọi các tổ chức, cá nhân đăng ký tham gia nghiên cứu.

Ông Hoàng Anh Tú, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ (Bộ KH&CN), cho biết, một trong những nhiệm vụ trọng tâm trước mắt là xác định các sản phẩm công nghệ chiến lược cụ thể để tập trung nguồn lực triển khai. Theo Quyết định 1131/QĐ-TTg của Thủ tướng, đã có 11 nhóm công nghệ và 35 nhóm sản phẩm chiến lược được xác định.

"Trong tháng 8 này, Bộ KH&CN sẽ trình Thủ tướng Chính phủ để xác định 3 sản phẩm công nghệ chiến lược cần ưu tiên triển khai ngay, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội," ông Hoàng Anh Tú chia sẻ.

Mục tiêu của việc lựa chọn 3 sản phẩm này không chỉ dừng lại ở việc tạo ra sản phẩm. Đó còn là cách để triển khai thí điểm, rút kinh nghiệm, truyền cảm hứng và khẳng định rằng Việt Nam hoàn toàn có thể làm chủ các công nghệ quan trọng, đặc biệt là công nghệ chiến lược.

Sau khi được Thủ tướng phê duyệt, Bộ KH&CN sẽ xây dựng kế hoạch triển khai chi tiết cho từng sản phẩm, làm rõ lộ trình, nguồn lực tài chính, cơ chế đặc thù, và hỗ trợ từ đầu vào đến đầu ra, với mục tiêu cuối cùng là các sản phẩm nghiên cứu phải được thương mại hóa thành công.

Một thay đổi đáng chú ý được Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương nhấn mạnh là sự chuyển đổi trong phương thức triển khai. Thay vì chờ đợi các viện nghiên cứu, nhà khoa học đề xuất nhiệm vụ theo cách tiếp cận "từ dưới lên" như trước, Bộ sẽ chủ động "đặt hàng" nghiên cứu theo hướng "từ trên xuống."

"Với các công nghệ chiến lược, chúng ta phải giao nhiệm vụ. Nếu để một nhà nghiên cứu tự chủ động nghiên cứu một công nghệ như vậy sẽ rất khó khăn," Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương phân tích.

Cách tiếp cận mới này xuất phát từ việc Bộ KH&CN, với vai trò quản lý nhà nước, sẽ nắm rõ nhất nhu cầu và định hướng chiến lược. Việc chủ động giao nhiệm vụ cho các đơn vị có năng lực, đặc biệt là với các công nghệ chiến lược đòi hỏi tầm nhìn và nguồn lực lớn, sẽ đảm bảo tính hiệu quả và phù hợp với mục tiêu quốc gia. Thực tế, các đoàn công tác của Bộ đã chủ động làm việc với 38 viện, trường, doanh nghiệp, cho thấy sự thay đổi rõ rệt trong tư duy và cách làm.

Ngoài ra, Bộ KH&CN cũng đang xây dựng Đề án quốc gia phát triển công nghệ chiến lược đến năm 2030, trong đó sẽ xác định rõ các ngành công nghiệp, kết nối công nghệ với ngành, và đề xuất các chính sách đột phá về thể chế, hạ tầng và nhân lực. Một Đề án về hạ tầng trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm trọng điểm cũng đang được xây dựng, với mục tiêu đầu tư tập trung vào 7-10 phòng thí nghiệm dùng chung theo mô hình mở, hợp tác công tư, giúp các bên đều có thể tiếp cận và sử dụng.

Những động thái này cho thấy Việt Nam đang bước vào một giai đoạn mới, quyết liệt và bài bản hơn trong việc phát triển công nghệ chiến lược, biến những cam kết chính trị thành hành động cụ thể để tạo ra đột phá tăng trưởng.