10 điểm nổi bật của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo vừa được Quốc hội thông qua

Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV đã chính thức thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo vào ngày 27/6/2025. Với 10 điểm đổi mới nổi bật, luật này được kỳ vọng sẽ cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị, mở đường cho Việt Nam vươn lên mạnh mẽ bằng sức mạnh của tri thức, khoa học và đổi mới sáng tạo.

Ông Nguyễn Phú Hùng, Vụ trưởng Vụ Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ (Bộ KH&CN), nhấn mạnh: Luật mới mang đến sự chuyển mình căn bản trong tư duy và định hướng phát triển, hứa hẹn tạo ra một cú hích lớn, đưa Việt Nam vươn lên tầm cao mới, xứng đáng với tiềm năng và khát vọng của đất nước.

10 điểm đổi mới nổi bật của Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Luật tập trung vào 10 điểm đột phá chiến lược, thể hiện tầm nhìn dài hạn và quyết tâm của Việt Nam trong việc xây dựng một nền kinh tế dựa trên tri thức:

Khẳng định vai trò nền tảng của KH&CN: Luật làm rõ khoa học và công nghệ là yếu tố then chốt, là động lực nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Đưa đổi mới sáng tạo ngang hàng với KH&CN: Lần đầu tiên, đổi mới sáng tạo được chính thức đưa vào luật và được đặt ngang hàng với KH&CN. Đây là sự thay đổi tư duy căn bản, công nhận đổi mới sáng tạo là quá trình của toàn dân, không chỉ giới hạn trong hoạt động chuyên môn của các nhà khoa học.

Chuyển đổi tư duy quản lý: từ đầu vào sang kết quả, chấp nhận rủi ro: Luật chuyển mạnh tư duy quản lý từ kiểm soát quy trình, đầu vào sang quản lý kết quả và hiệu quả đầu ra, đồng thời chấp nhận rủi ro. Trọng tâm quản lý nhà nước sẽ là kết quả nghiên cứu và tác động thực tiễn, có cơ chế thử nghiệm có kiểm soát.

Định hướng làm chủ công nghệ chiến lược: Luật xác lập định hướng chuyển từ quốc gia sử dụng công nghệ sang làm chủ các công nghệ chiến lược có tác động lớn đến tăng trưởng kinh tế và an ninh quốc gia. Ngân sách nhà nước sẽ đầu tư trọng tâm cho các nhiệm vụ này.

Lấy thị trường và sản phẩm làm động lực: KH&CN và đổi mới sáng tạo sẽ lấy thị trường và định hướng sản phẩm làm động lực phát triển công nghệ, giải quyết các bài toán thực tiễn, tạo ra giá trị thiết thực.

Phát triển cơ sở giáo dục đại học thành trung tâm nghiên cứu: Luật ưu tiên phát triển các trường đại học thành trung tâm nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo và phát triển công nghệ, từng bước hình thành trung tâm nghiên cứu trình độ cao gắn với đào tạo nhân lực chất lượng cao.

Chuyển trọng tâm phát triển công nghệ về doanh nghiệp: Lần đầu tiên, luật có riêng một chương (Chương IV) quy định chính sách thúc đẩy nghiên cứu, phát triển và đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp. Doanh nghiệp được khuyến khích đầu tư cho R&D bằng nguồn lực của mình và được hỗ trợ ngân sách theo nguyên tắc "vốn mồi", đồng thời được hưởng ưu đãi về hạch toán chi phí và khấu trừ thuế.

Cân bằng khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, khuyến khích liên ngành: Luật hướng tới cân bằng giữa khoa học tự nhiên và khoa học xã hội, khuyến khích kết hợp liên ngành, bảo đảm các công nghệ phát triển gắn với giá trị đạo đức. Luật cũng phân biệt rõ giữa nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, tập trung hơn vào tác động nhanh của công nghệ.

Định hướng phát triển KH&CN trong hệ sinh thái hoàn chỉnh: Luật định hướng xây dựng hệ sinh thái KH&CN hoàn chỉnh, gồm thể chế, hạ tầng kỹ thuật, nhân lực và các chủ thể như doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học, nhà khoa học, định chế tài chính, tổ chức trung gian, trung tâm đổi mới sáng tạo và quỹ đầu tư mạo hiểm. Nhà nước đóng vai trò kiến tạo, điều phối và thúc đẩy sự phối hợp.

Chuyển đổi số toàn diện trong KH&CN và quản lý nhà nước: Luật thúc đẩy chuyển đổi số toàn diện trong hoạt động KH&CN và quản lý nhà nước. Các tổ chức nghiên cứu sẽ dùng nền tảng số quốc gia để quản lý đề tài, nhiệm vụ KH&CN. Luật chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm, cắt giảm thủ tục hành chính, thay thế bằng quản lý số hóa, nâng cao hiệu quả điều hành, tính minh bạch và khả năng giám sát.

Việc thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo không chỉ là một dấu mốc pháp lý mà còn là tuyên bố mạnh mẽ về tầm nhìn của Việt Nam trong kỷ nguyên số. Luật tạo ra khuôn khổ pháp lý vững chắc để thúc đẩy đầu tư vào KH&CN, khuyến khích sáng tạo trong doanh nghiệp và tối ưu hóa nguồn lực quốc gia.

Tuy nhiên, để Luật đi vào cuộc sống và phát huy tối đa hiệu quả, vẫn còn nhiều thách thức. Đó là việc hoàn thiện các văn bản hướng dẫn chi tiết, đảm bảo tính khả thi trong thực tiễn; đào tạo và thu hút nhân tài chất lượng cao; xây dựng hạ tầng nghiên cứu đồng bộ và hiện đại; và quan trọng nhất là thay đổi tư duy của các chủ thể liên quan để thực sự chấp nhận rủi ro và khuyến khích đổi mới.

Với sự quyết tâm từ Chính phủ, sự đồng lòng của cộng đồng khoa học, doanh nghiệp và toàn xã hội, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo được kỳ vọng sẽ trở thành đòn bẩy quan trọng, giúp Việt Nam tạo nên những bước đột phá mạnh mẽ, hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh và bền vững trong tương lai.