Ngày 25/9 tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) phối hợp với Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) tổ chức Hội thảo giới thiệu Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) 2025 và công bố kết quả của Việt Nam. Sự kiện cập nhật những thay đổi trong phương pháp đánh giá, ý nghĩa của bộ chỉ số cũng như xu hướng đổi mới sáng tạo trên thế giới, đồng thời phân tích triển vọng của Việt Nam trong giai đoạn tới.

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: VGP

Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh rằng đổi mới sáng tạo của Việt Nam phải trở thành đổi mới sáng tạo toàn dân. Theo ông, khoa học và công nghệ cần trực tiếp giải quyết các vấn đề thực tiễn, từ đó hình thành tinh thần đổi mới sáng tạo trong từng cá nhân, tổ chức và doanh nghiệp, để đổi mới sáng tạo trở thành lối sống và là nền tảng cho một quốc gia khởi nghiệp dựa trên công nghệ số.

Bộ trưởng cho rằng GII là công cụ quan trọng để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu trong năng lực sáng tạo của mỗi quốc gia. Từ việc phân tích ý nghĩa của từng chỉ số, Việt Nam có thể xác định rõ cách nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời đóng góp trực tiếp vào mục tiêu phát triển bền vững. Ông đề nghị WIPO tiếp tục đồng hành và hỗ trợ Việt Nam trong nỗ lực nâng hạng GII, hướng tới mục tiêu lọt vào Top 30 toàn cầu trong vòng 5 đến 10 năm tới.

Để tiến gần hơn tới mục tiêu này, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh bốn hướng đi chính. Trước hết là hoàn thiện thể chế và môi trường đổi mới sáng tạo bằng việc tháo gỡ rào cản pháp lý, cơ chế tài chính và sở hữu trí tuệ, đồng thời khuyến khích doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư cho nghiên cứu và phát triển. Trong thời gian tới, ba đạo luật quan trọng gồm Luật Sở hữu trí tuệ, Luật Chuyển giao công nghệ và Luật Công nghệ cao sẽ được sửa đổi, cho phép coi kết quả nghiên cứu là tài sản có thể định giá, giao dịch, thế chấp hoặc góp vốn. Chuyển dịch lớn nhất, theo Bộ trưởng, chính là từ bảo vệ quyền sang thương mại hóa và thị trường hóa kết quả nghiên cứu, để sở hữu trí tuệ trở thành công cụ cạnh tranh chiến lược của cả doanh nghiệp và quốc gia.

Song song với thể chế, Việt Nam sẽ tập trung đầu tư cho hạ tầng khoa học – công nghệ và hạ tầng số, bao gồm phòng thí nghiệm hiện đại, siêu máy tính và hệ thống dữ liệu mở kết nối liên thông quốc gia. Việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cũng được đặt lên hàng đầu, với chính sách đổi mới giáo dục STEM, gắn kết đào tạo – nghiên cứu – sản xuất và thu hút nhân tài trong và ngoài nước. Cuối cùng, doanh nghiệp sẽ là trung tâm của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, được hỗ trợ bằng quỹ đầu tư mạo hiểm, các chương trình tài chính, cơ chế đặt hàng nghiên cứu cũng như ưu tiên trong mua sắm công.

Theo báo cáo GII 2025, Việt Nam xếp hạng 44 trong số 139 nền kinh tế, đứng thứ hai trong nhóm 37 quốc gia có thu nhập trung bình thấp và thứ chín trong khu vực Đông Nam Á, Đông Á và châu Đại Dương. Thành tích này đã được duy trì liên tục trong hơn một thập kỷ, phản ánh nỗ lực cải thiện chính sách cũng như khả năng thích ứng nhanh. Một số chỉ số nổi bật cho thấy thế mạnh của Việt Nam như tỷ trọng xuất nhập khẩu công nghệ cao, xuất khẩu hàng hóa sáng tạo, tăng trưởng năng suất lao động và sáng tạo ứng dụng di động. Chính phủ từ năm 2017 đã coi GII là công cụ quản lý và liên tục đưa ra giải pháp cải thiện từng chỉ số. Đáng chú ý, Việt Nam còn phát triển Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp tỉnh (PII), giúp các địa phương tự đánh giá và cạnh tranh lành mạnh, đồng thời gắn kết chính sách sở hữu trí tuệ với hoạt động đổi mới sáng tạo.

Tổng Giám đốc WIPO Daren Tang phát biểu tại Hội thảo. Ảnh: VGP

Tại hội thảo, Tổng Giám đốc WIPO Daren Tang đánh giá cao bước tiến mạnh mẽ của Việt Nam. Ông nhận định, để đạt mục tiêu trở thành quốc gia có thu nhập cao vào năm 2045, đổi mới sáng tạo và sở hữu trí tuệ sẽ là chìa khóa, trong đó Nghị quyết 57 đóng vai trò định hướng, đưa khoa học và công nghệ trở thành động lực trung tâm cho phát triển. Chuyên gia WIPO Sacha Wunsch-Vincent cũng khuyến nghị Việt Nam tập trung đầu tư hiệu quả cho nghiên cứu và phát triển, tăng cường gắn kết khoa học với công nghiệp, chuyển từ “lắp ráp” sang chủ động sản xuất, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp tài chính tăng trưởng và quản trị tốt tài sản vô hình.

Các ý kiến tại hội thảo đều thống nhất rằng đổi mới sáng tạo không tự nhiên xuất hiện mà phải được kiến tạo thông qua thể chế, hạ tầng, nhân lực, doanh nghiệp và chính sách đồng bộ. Việt Nam hiện đang hội tụ nhiều yếu tố thuận lợi, với quyết tâm chính trị cao, sự đồng hành của cộng đồng khoa học – công nghệ, doanh nghiệp và sự hỗ trợ quốc tế từ WIPO. Mục tiêu vươn lên Top 30 toàn cầu là thách thức nhưng cũng là cơ hội để Việt Nam nâng tầm vị thế, đóng góp vào phát triển bền vững trong giai đoạn mới.