Ảnh minh họa: VGP

Ngày 22/12/2024, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Tiếp đó, ngày 27/6/2025, Quốc hội thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Luật này mở ra hành lang pháp lý đồng bộ, tạo nền tảng cho việc huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội.

Luật quy định rõ trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong việc xây dựng chiến lược, bố trí ngân sách, ban hành chính sách đặc thù và đặt hàng nhiệm vụ gắn với nhu cầu thực tiễn. Đồng thời, khuyến khích phân bổ ngân sách theo đầu ra, tăng cường cơ chế hậu kiểm, huy động nguồn lực xã hội và thúc đẩy hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo tại địa phương.

Trong bối cảnh này, việc tích hợp và triển khai đồng bộ ba trụ cột khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được coi là yêu cầu chiến lược. Ba lĩnh vực này không tồn tại riêng lẻ mà hình thành một hệ sinh thái thống nhất, cung cấp tri thức, công cụ và môi trường để thúc đẩy tăng trưởng.

Từ ngày 1/7/2025, mô hình chính quyền địa phương hai cấp chính thức triển khai trên toàn quốc. Đây được xem là cơ hội thể chế quan trọng, giúp các tỉnh, thành phố chủ động hơn trong hoạch định chính sách và tổ chức thực hiện.

Theo Bộ KH&CN, khung hướng dẫn được ban hành đúng vào thời điểm này, nhằm giúp địa phương cụ thể hóa chủ trương lớn của Trung ương, khai thác nguồn lực nội sinh, thúc đẩy liên kết vùng và chuyển đổi tư duy phát triển. Trong đó, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số được đặt ở vị trí trung tâm của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

Khung hướng dẫn đưa ra các mục tiêu định lượng rõ ràng, làm cơ sở để đánh giá hiệu quả triển khai:

Tỷ trọng đóng góp của khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số vào tăng trưởng GRDP địa phương đạt từ 5–7%. Trong đó, KH&CN đóng góp 1–1,5%; đổi mới sáng tạo 3–3,5%; chuyển đổi số 1–2%.

Mỗi năm, tối thiểu 30 sản phẩm, dịch vụ, mô hình mới được hình thành hoặc cải tiến từ các nhiệm vụ KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Có ít nhất 100 doanh nghiệp đổi mới công nghệ/năm, trong đó 5 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo.

Đến năm 2025, tối thiểu 80% thủ tục hành chính có đủ điều kiện được cung cấp trực tuyến toàn trình; đến 2030, đạt 100%.

Mỗi địa phương xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo vận hành hiệu quả, bao gồm tổ chức trung gian, không gian sáng tạo, nền tảng số hoặc trung tâm điều hành thông minh.

Hình thành và vận hành hệ thống chỉ số đo lường, đánh giá tác động của KH&CN, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tích hợp vào hệ thống thông tin quốc gia và được cập nhật định kỳ.

Để đạt các mục tiêu trên, Bộ KH&CN xác định một loạt giải pháp cụ thể, trong đó nhấn mạnh ba định hướng lớn:

Thứ nhất, lấy doanh nghiệp làm trung tâm. Các nhiệm vụ khoa học và công nghệ sẽ ưu tiên theo đặt hàng của doanh nghiệp, gắn trực tiếp với thị trường và có sản phẩm đầu ra rõ ràng. Cách tiếp cận này nhằm chuyển trọng tâm từ hỗ trợ nghiên cứu sang hỗ trợ ứng dụng và thương mại hóa kết quả.

Thứ hai, đổi mới cơ chế tài chính. Ngân sách nhà nước được coi như vốn đầu tư phát triển, phân bổ theo đầu ra và hậu kiểm thay vì tiền kiểm. Cùng với đó, khuyến khích hợp tác công tư, huy động vốn xã hội hóa và hình thành quỹ đầu tư mạo hiểm để nuôi dưỡng sáng kiến tiềm năng.

Thứ ba, xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo toàn diện. Các địa phương cần tích hợp hoạt động KH&CN vào chiến lược phát triển, đầu tư hạ tầng chất lượng (đo lường, thử nghiệm), phát triển tổ chức trung gian như vườn ươm, trung tâm ứng dụng, đồng thời thúc đẩy liên kết vùng để tạo hiệu ứng lan tỏa.

Khung hướng dẫn cũng nhấn mạnh yêu cầu quản lý dựa trên dữ liệu, coi đây là công cụ then chốt để nâng cao hiệu quả. Toàn bộ quy trình quản lý nhiệm vụ khoa học sẽ được số hóa, tích hợp vào cơ sở dữ liệu quốc gia.

Các địa phương được khuyến khích xây dựng bản đồ số công nghệ, vận hành trung tâm điều hành thông minh để giám sát và đánh giá hiệu quả đầu tư theo thời gian thực. Việc ứng dụng dữ liệu lớn, trí tuệ nhân tạo và phân tích dự báo cũng được đặt ra như giải pháp hỗ trợ hoạch định chính sách.

Để tạo động lực lâu dài, Bộ KH&CN đề nghị các tỉnh, thành phố chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghệ mới nổi. Một số cơ chế thí điểm như sandbox cho phép thử nghiệm mô hình kinh doanh sáng tạo trong phạm vi kiểm soát cũng được khuyến khích áp dụng.

Tinh thần “dám thử nghiệm, dám chấp nhận rủi ro” được nhấn mạnh như một nguyên tắc để khuyến khích các địa phương mạnh dạn đổi mới, từ đó tạo ra mô hình phát triển đột phá.

Khung hướng dẫn của Bộ KH&CN được kỳ vọng không chỉ mang tính định hướng mà còn là công cụ thực thi cụ thể, giúp các địa phương biến mục tiêu phát triển thành kết quả đo đếm được. Với cách tiếp cận đồng bộ, dựa trên dữ liệu và lấy doanh nghiệp làm trung tâm, các trụ cột khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số hứa hẹn sẽ trở thành động lực quan trọng cho tăng trưởng kinh tế bền vững ở từng tỉnh, thành phố, đồng thời góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia trong giai đoạn mới.