Giải Nobel Vật lý năm 2023 đã được trao cho Ferenc Krausz, Pierre Agostini và Anne L'Huillier vì các thí nghiệm "tạo ra xung ánh sáng atto giây để nghiên cứu động lực học điện tử trong vật chất". 

Anne L'Huillier, một trong ba chủ nhân của giải Nobel Vật lý 2023, hiện đang là giáo sư tại Đại học Lund. 

Bà Anne L'Huillier sinh năm 1958 tại Pháp. Bà đã bảo vệ luận án về sự ion hóa đa photon vào năm 1986 tại Đại học Pierre et Marie Curie, Paris. Sau đó, bà đã có được vị trí nhà nghiên cứu lâu dài tại Hội đồng Năng lượng Nguyên tử Pháp (CEA).

Anne L'Huillier. Ảnh: Kennet Ruona/Lund University

Năm 1995, bà trở thành phó giáo sư tại Đại học Lund, sau đó là giáo sư Vật lý năm 1997. Từ năm 2004, bà là thành viên của Viện Hàn lâm Khoa học Hoàng gia Thụy Điển.

Nghiên cứu của bà Anne L'Huillier tập trung quanh việc tạo ra sóng hình sin bậc cao trong khí và các ứng dụng của nó. Trong miền thời gian, những sóng này tương ứng với một chuỗi xung ánh sáng cực ngắn, trong dải phổ cực tím với thời lượng vài chục hoặc vài trăm atto giây.

Nghiên cứu này liên quan đến việc phát triển và tối ưu hóa nguồn atto giây cũng như sử dụng bức xạ này để nghiên cứu động lực học electron siêu nhanh. Anne L'Huillier cũng tích cực nghiên cứu động lực học electron trong các hệ nguyên tử.

Cuối những năm 1990 đến đầu những năm 2000, Agostini cùng đồng nghiệp phát triển một kỹ thuật gọi là Rabbit và vào năm 2001 và tạo ra một chuỗi xung laser, mỗi xung kéo dài 250 atto giây. Cùng năm đó, nhóm của Krausz đã sử dụng một phương pháp hơi khác nhằm tạo ra và nghiên cứu các xung đơn lẻ, mỗi xung kéo dài 650 atto giây. Đến năm 2003, L'Huillier cùng các đồng nghiệp đã lập kỷ lục laser nhỏ nhất thế giới.với cả hai với xung laser chỉ kéo dài 170 atto giây.

Sáng 3/10, thời điểm thông báo về giải thưởng này, Hội đồng Nobel đã phải mất một lúc mới liên lạc được với Anne L'Huillier vì bà đang trên lớp. Trò chuyện qua điện thoại với giám đốc khoa học tại Nobel Media, bà Anne L'Huillie nói: "Tôi biết nhận được giải Nobel là như thế nào, cực kỳ khó khăn, và tôi cũng biết công việc phía sau mà hội đồng thực hiện. Vì vậy tôi rất, rất biết ơn". 

"Kể cả bây giờ, sau 30 năm, chúng tôi vẫn đang học những điều mới. Chúng tôi đang cố gắng cải tiến quy trình cho một số ứng dụng. Đó là lĩnh vực vật lý phức tạp nhưng cũng chính điều này khiến nó vô cùng thú vị", bà chia sẻ.

Bà Anne L'Huillier là người phụ nữ thứ 5 giành được giải Nobel Vật lý trong lịch sử hơn 120 năm của giải thưởng này. 4 phụ nữ trước đó gồm nhà khoa học Ba Lan Marie Curie (năm 1903), nhà vật lý người Mỹ gốc Đức Maria Goeppert-Mayer (năm 1963), tiến sĩ Canada Donna Strickland (năm 2018) và nhà thiên văn học Mỹ Andrea Ghez (năm 2020).