Hồi đầu tháng 10, chỉ vài tuần trước khi Ngọc Trinh bị tạm giam, Vụ Pháp chế - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho biết Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ lập danh sách nghệ sĩ vi phạm chuẩn mực đạo đức, quy tắc ứng xử. Từ đó hai bộ đã phối hợp để xây dựng quy trình xử lý (hạn chế phát sóng, biểu diễn, quảng cáo) đối với các nghệ sĩ, người có ảnh hưởng trên mạng (KOLs) có tên trong “danh sách đen”.

Sau khi Ngọc Trinh bị khởi tố vì tội gây rối trật tự công cộng, nhiều ý kiến cho rằng người mẫu này nên là một trong những cái tên đầu tiên bị điền vào “danh sách đen”, đưa vào diện xem xét kiểm soát hạn chế hình ảnh, hoạt động. Về vấn đề này, mới đây, ông Nguyễn Danh Hoàng Việt - Chánh văn phòng, người phát ngôn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch - cho biết đã nắm được thông tin vụ việc của Ngọc Trinh và sẽ xác minh. Phía Bộ cũng cần xem xét cụ thể trường hợp của Ngọc Trinh có thuộc thẩm quyền của Bộ hay không mới có thể đưa vào danh sách.

Ngọc Trinh bị tạm giam 3 tháng vì hành vi gây rối trật tự công cộng.

Những giọt nước mắt hối lỗi muộn màng…

Trường hợp của Ngọc Trinh giống một hồi chuông cảnh báo cho những nghệ sĩ và người nổi tiếng có lối sống thiếu chuẩn mực. Gần đây, liên tiếp xảy ra các vụ việc liên quan đến ứng xử của những nhân vật được biết đến rộng rãi trên cả không gian mạng xã hội và ngoài đời thật. Dù Bộ quy tắc ứng xử của người hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành vào năm 2021, vấn nạn người làm văn hóa - nghệ thuật phát ngôn, hành xử thiếu văn hóa vẫn diễn ra nhan nhản. 

Các chế tài phạt hành chính không đủ sức răn đe. Trước lúc bị công an triệu tập, Ngọc Trinh từng khiến dư luận bức xúc vì thái độ ngông cuồng trên mạng. Bị phạt hành chính vì các video lái xe thiếu an toàn khi không có bằng lái, cô vẫn cho ekip của mình chỉnh sửa và đăng tải video trên các trang mạng xã hội của mình. Theo lời khai tại cơ quan chức năng, người mẫu cho biết chỉ muốn thu hút người theo dõi trên mạng. Khi nghe lệnh tạm giam, Ngọc Trinh rơm rớm nước mắt nhưng đó cũng chỉ là sự hối lỗi khi đã quá muộn màng. 

Có lẽ, chính cô ban đầu cũng không nhận thức được hành vi “làm trò câu view” của bản thân sẽ dẫn đến việc bị khởi tố về hành vi gây rối trật tự công cộng. Đồng thời, nếu bị điền tên vào “danh sách đen”, sự nghiệp của người mẫu gần như không còn cơ hội phát triển khi bị hạn chế hình ảnh, hoạt động trên cả truyền thông và không gian mạng. 

Hình ảnh "diễn xiếc'' khi lái xe của Ngọc Trinh.

Trước khi Ngọc Trinh bị tạm giam, không thiếu những nghệ sĩ, người nổi tiếng vướng các scandal nghiêm trọng như quảng cáo sai sự thật, lập lờ thông tin đánh lừa khán giả hay phát ngôn trịch thượng. Hồi tháng 9, diễn viên Cát Tường công khai xin lỗi về những clip quảng cáo tràn lan trên mạng với nội dung không đúng sự thật, gây ngộ nhận cho người tiêu dùng. Cô khóc thừa nhận bản thân đã sai khi dùng những từ ngữ chuyên môn không đúng để mô tả sản phẩm, vi phạm quy định của Luật Quảng cáo. Nữ diễn viên khẳng định sẵn sàng đến tận nơi xin lỗi những khách hàng sử dụng sản phẩm mà không hiệu quả và chịu trách nhiệm bù đắp phần nào thiệt thòi của họ. 

Trước đó, năm 2021, NSND Hồng Vân cũng gây tranh cãi khi quảng cáo viên sủi có tác dụng làm xẹp u xơ tử cung. Trong video đăng trên trang cá nhân, cô cho biết có bạn thân khỏi u xơ tử cung sau khi sử dụng loại thực phẩm chức năng này. Để chứng minh, nghệ sĩ còn đưa ra phiếu kết quả siêu âm của người bạn. Chính Hồng Vân cũng cho biết bản thân có sử dụng viên sủi để phòng các loại bệnh u xơ, cân bằng nội tiết tố. Cục An toàn thực phẩm sau đó cảnh báo loại thực phẩm chức năng này không đúng công dụng như quảng cáo. Nghệ sĩ xin lỗi và cho biết không lường trước video khiến người tiêu dùng hiểu nhầm sản phẩm là thuốc chữa bệnh. Cô hứa sẽ cẩn trọng hơn với các phát ngôn, đồng thời kêu gọi đồng nghiệp hạn chế lỗi lầm tương tự để tránh ảnh hưởng đến uy tín của nghệ sĩ với công chúng.

Tháng 9 vừa qua, Cát Tường phải xin lỗi vì quảng cáo sai sự thật.

Khi được hỏi về những ồn ào, tranh cãi về người nổi tiếng thời gian qua, PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội - chia sẻ với chúng tôi: “Sự thiếu chuẩn mực của một số nghệ sĩ không phải là hiện tượng cá biệt. Nhiều biểu hiện tương tự, hết sức lo ngại về đạo đức, lối sống đang xảy ra trong xã hội. Một số nghệ sĩ làm trầm trọng thêm tình trạng này vì họ là những người nổi tiếng, nhận được nhiều sự quan tâm của xã hội, luôn được mong chờ là những tấm gương tốt, định hướng đạo đức, lối sống cho công chúng. Đó là lý do chúng ta thêm lo ngại về những biểu hiện tiêu cực này, nếu không được xử lý sớm, sẽ gây thêm những hệ lụy cho xã hội”.

Lằn ranh giữa sự nổi tiếng và tai tiếng

Từ lâu, trong làng giải Việt vẫn tồn tại một lằn ranh mập mờ giữa sự nổi tiếng và tai tiếng. Có những người tìm cách gây chú ý bằng chính những ồn ào, tranh cãi mà họ vô tình hoặc cố ý tạo ra. Trên không gian mạng xã hội, scandal thường là thứ dễ dàng lan truyền hơn những điều tốt đẹp. Nhiều người nghĩ rằng nghĩ chỉ cần được nổi tiếng thì việc làm lại hình ảnh mới sẽ dễ dàng hơn so với việc dùng thực lực của bản thân để thu hút dư luận. Sau đó, họ bắt đầu tiến hành những kế hoạch công phu nhằm “tẩy trắng”. Không hiếm nghệ sĩ dính vòng lao lý, bê bối đời tư vẫn có thể trở lại hoạt động nghệ thuật, làm thần tượng của lớp trẻ như chưa có chuyện gì xảy ra. 

Mạng xã hội bùng nổ mở ra một thị trường màu mỡ hơn cho những người hoạt động văn hóa - giải trí. Giờ đây, thay vì đóng phim chiếu rạp hay truyền hình, diễn viên còn có thể đóng thêm tiểu phẩm YouTube, TikTok. Thay vì làm liveshow, ca sĩ có thể ngồi hát livestream tại nhà và vẫn được người hâm mộ gửi tiền ủng hộ. Điều này mở ra nhiều cơ hội hơn với ngành công nghiệp giải trí, thế nhưng cũng hình thành không ít điều nhiễu nhương vì mạng xã hội vốn là không gian rất khó để quản lý. 

Người nghệ sĩ có thêm công cụ dễ dàng để đánh bóng hình ảnh nhưng cũng đồng nghĩa với việc có thêm nhiều sự thổi phồng, phô trương, khoe mẽ. Thời gian qua, liên tiếp xuất hiện những vụ lùm xùm liên quan đến lối sống và phát ngôn của người nổi tiếng. Chia sẻ với chúng tôi, chuyên gia truyền thông Lê Ngọc Sơn nhận định văn hóa ứng xử của nghệ sĩ đang đi xuống. Đồng thời, chất lượng sản phẩm cũng không phải là thứ mà nhiều người tập trung hướng đến. Ông cho rằng nguyên nhân dẫn đến hiện trạng này một phần đến từ chính sự dễ dãi của công chúng, cộng với ảo tưởng và "ngáo" quyền lực của chính các ngôi sao, dẫn đến sự ra đời của một bộ phận người nổi tiếng thiếu nhận thức về giá trị và vị trí thực của mình nằm ở đâu. 

Nhiều nghệ sĩ Việt vướng ồn ào đời tư gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sự nghiệp.

Nghệ sĩ từ lâu vốn được gắn liền với cái đẹp, là người tạo ra những giá trị văn hóa tinh thần cho xã hội. Có những người cũng đóng phim, ca hát, ra sản phẩm đình đám nhưng rất hiếm khi được công chúng gọi là nghệ sĩ. Danh xưng đó vừa là niềm vinh dự cho những người làm nghệ thuật vừa là lời nhắc nhở về trách nhiệm của họ với xã hội. Nếu là những tấm gương tốt, họ sẽ được xã hội tôn vinh bằng những danh hiệu và cả những lợi ích vật chất khác. Nhưng ngược lại, nghệ sĩ sẽ nhận lại sự chỉ trích nặng nề hơn rất nhiều so với người bình thường khi mắc lỗi.

Việc tìm kiếm hư vinh ngắn hạn qua những scandal được nhận xét là lành ít dữ nhiều với đa số nghệ sĩ. Chuyên gia truyền thông Lê Ngọc Sơn cho biết: “Tôi thấy có những người cố tình tạo ra khủng hoảng để trục lợi. Ở showbiz, sự ứng dụng đôi khi cực kỳ ngây thơ và sơ khai với những cách gây ồn ào để tạo sự chú ý. Tôi nghĩ, đó đều là những chiêu trò rất lố, và bất cứ nghệ sĩ nào dùng đến cách đó để được quan tâm - phẩm cấp cũng chỉ là hạng xoàng xĩnh mà thôi”.

Nghệ sĩ và người nổi tiếng nhất thiết phải giữ gìn hình ảnh của bản thân. Sự hoen ố về hình ảnh khiến họ mất đi công chúng, sự quan tâm của các nhà tài trợ và cả sự nghiệp của chính họ. Xã hội luôn trông chờ nghệ sĩ trở thành những tấm gương tốt cho xã hội, lan tỏa những thông điệp tích cực về cái thiện, cái đẹp và tình yêu thương.

Khi các cơ quan chức năng phải đưa ra những “danh sách đen”, nghệ sĩ và người nổi tiếng nên hiểu rằng đang có nhiều biểu hiện hết sức lo ngại về đạo đức, lối sống đang diễn ra trong môi trường hoạt động văn hóa - nghệ thuật. Việc xử lý hình sự Ngọc Trinh ở góc độ pháp lý là sự nghiêm minh. Những người bình thường hành động tương tự cũng có thể đối mặt với hình như vậy. Nhưng nhìn rộng ra, nghệ sĩ cũng có thể xem đây như lời cảnh báo với những người thích chọn scandal phản cảm để nổi tiếng, bất chấp cả đạo đức và luật pháp. Đặc biệt là khi đã có những chế tài mang tính răn đe mạnh mẽ hơn từ các cơ quan chức năng.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội.

Về vấn đề này, ông Bùi Hoài Sơn nêu ý kiến: “Tôi nghĩ rằng, không ai mong muốn phải xử phạt bất kỳ một ai đó vì đó chỉ là biện pháp cuối cùng khi chúng ta không còn một cách nào khác để giải quyết. Vì thế, việc xử lý các nghệ sĩ, người nổi tiếng vì một thông điệp làm trong sạch, lành mạnh hơn môi trường nghệ thuật và môi trường xã hội, từ đó giúp xã hội định hướng lối sống và đạo đức của con người".

"Vụ việc lệch chuẩn của nghệ sĩ, người nổi tiếng gần đây khá nhiều nên chúng ta cũng cần thiết phải nghĩ đến những chế tài mang tính mạnh mẽ hơn để tạo ra những bài học làm gương, điều này sẽ tạo ra hiệu ứng tích cực đối với các nghệ sĩ khác cũng như cả xã hội. Tôi tin rằng, khi mỗi nghệ sĩ làm tròn trách nhiệm đạo đức và nghề nghiệp của mình, nghệ sĩ thực sự là những người đáng trân trọng! Đó là điều cả xã hội mong chờ ở nghệ sĩ”, ông nhận định.