IAEA đã chấp thuận kế hoạch của Nhật Bản trong việc xả thải nước phóng xạ đã qua xử lý từ nhà máy Fukushima Daiichi ra biển, cho biết hoạt động này đáp ứng các quy định an toàn quốc tế và "tác động phóng xạ đến con người, môi trường là không đáng kể". Trước đó, Nhật Bản chủ động tìm kiếm sự hỗ trợ của IAEA nhằm tăng độ tin cậy cho kế hoạch gây tranh cãi này.
Trung Quốc vẫn duy trì lập trường cứng rắn, kêu gọi Nhật Bản hoãn kế hoạch này. Tân Hoa xã dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên cho rằng Nhật Bản hành động liều lĩnh, coi thường sức khỏe và sự an toàn của công dân Trung Quốc cũng như lợi ích của cộng đồng toàn cầu.
"Trung Quốc đã bày tỏ mối quan ngại sâu sắc với phía Nhật Bản thông qua các kênh ngoại giao. Trước khi thực hiện bất kỳ hành động đơn phương nào có thể ảnh hưởng đến các quốc gia khác, Nhật Bản phải tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý quốc tế và xin phép các cơ quan quốc tế có liên quan", ông Triệu Lập Kiên nhấn mạnh.
Đặc khu trưởng Hồng Kông Lý Gia Siêu (giữa) dẫn đầu phái đoàn thăm tỉnh Quý Châu, tây nam Trung Quốc vào tuần trước. Khi ở đó, ông chỉ trăn trở rằng ông sẽ "cân nhắc" theo chân Bắc Kinh trong việc cấm nhập khẩu tất cả hải sản từ Fukushima và các vùng lân cận. Ảnh: Nikkei
Trưởng đặc khu hành chính Hồng Kông Lý Gia Siêu cũng lên tiếng phản đối Nhật Bản, chỉ vài giờ sau khi Tổng giám đốc IAEA - Rafael Mariano Grossi bảo sự đồng ý của cơ quan này là hợp lý về mặt khoa học.
"Tôi tin rằng không đủ bằng chứng về độ tin cậy và tính hợp pháp của việc xả nước bị ô nhiễm ra biển vào thời điểm này", ông Lý Gia Siêu nói với các cơ quan truyền thông ở thành phố Quý Châu trong chuyến công du vừa kết thúc của mình.
Trước đây, Hồng Kông nhìn chung vẫn giữ khoảng cách, chỉ ưu tiên quan hệ thương mại. Nhưng vụ xả nước thải ở Fukushima đã mang lại một sự thay đổi rõ ràng trong chính sách đối ngoại của thành phố này. Sự thay đổi này có thể mang ý nghĩa kinh tế quan trọng, vì Hồng Kông là nhà nhập khẩu các sản phẩm thực phẩm của Nhật Bản đứng thứ hai, chỉ sau Trung Quốc đại lục.
"Đây là một hiện tượng mới", Toru Kurata, giáo sư tại Đại học Rikkyo ở Tokyo, nói về cách Hồng Kông tự đưa mình vào cuộc tranh luận. Chuyên gia kỳ cựu về thành phố nói với Nikkei Asia rằng khi Bắc Kinh xác nhận quyền kiểm soát nhiều hơn phản đối các vấn đề của Hồng Kông.
Người dân Hàn Quốc xuống đường tại Seoul ngày 8/7 để biểu tình phản đối việc Nhật Bản xả thải. Ảnh: AFP
Ngay sau khi báo cáo được đưa ra vào ngày 4/7, Hồng Kông cho biết họ đã "nhiều lần tỏ ra lo sợ nghiêm trọng" về việc xả thải và "nhiều lần chỉ ra với chính quyền Nhật Bản rằng một khi Nhật Bản Bản bắt đầu xả thải, Chính phủ Đặc khu Hành chính Hồng Kông sẽ ngay lập tức thực hiện các biện pháp kiểm soát". Biện pháp biện pháp này bao gồm áp dụng kiểm soát nhập khẩu đối với các sản phẩm thủy sản từ các quận có nguy cơ cao của Nhật Bản.
Thành phố đã nói rằng họ sẽ xem xét báo cáo của IAEA nhưng cũng sẽ dựa vào ý kiến của chuyên gia Trung Quốc đại lục.
Những lập luận được IAEA đưa ra không thể thuyết phục được Trung Quốc lẫn Hồng Kông. Đại sứ quán Trung Quốc tại Tokyo tuyên bố báo cáo của IAEA không thể được coi là "tấm vé" để Nhật Bản xả nước phóng xạ và kêu gọi nước này dừng kế hoạch.
"Nếu Nhật Bản quyết đi theo con đường riêng, họ sẽ phải gánh chịu mọi hậu quả", Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết, bày tỏ đáng tiếc vì IAEA đã "hấp tấp" đưa ra báo cáo.
Hồng Kông và Trung Quốc là hai nhà nhập khẩu các sản phẩm thực phẩm lớn của Nhật Bản. Ảnh: Nikkei
Một số nhà lập pháp địa phương từ Liên minh Dân chủ vì Sự tiến bộ và Tốt đẹp hơn của Hồng Kông (DAB), đã buộc tội cơ quan này "thiên vị" cho Nhật Bản và kêu gọi tìm kiếm kiếm sự giúp đỡ của Trung Quốc bằng cách tạm dừng nhập khẩu sản phẩm của Nhật Bản từ Fukushima và các quận khác.
Trước đó, Hồng Kông đã duy trì chính sách tương đối khoan dung đối với hải sản từ Fukushima, cho phép nhập khẩu có giấy chứng nhận phóng xạ do chính quyền Nhật Bản cấp. Ngược lại, đại lục cấm hoàn toàn nhập khẩu thực phẩm từ 10 quận của Nhật Bản và cơ quan hải quân hôm thứ sáu xác nhận chính sách này sẽ vẫn có hiệu lực .
Vào sáng 5/7, người Hồng Kông thức dậy với trang nhất của tờ báo Ta Kung Pao đưa tin rằng chính phủ Nhật Bản đã mua chuộc IAEA với giá hơn 1 triệu euro (1,09 triệu USD). Nhưng ngay lập tức bị Bộ Ngoại giao Nhật Bản bác bỏ vì "không có cơ sở thực tế".
Theo Kurata của Đại học Rikkyo, cách thức mà Hồng Kông và Trung Quốc dường như đang hành động cùng nhau trong vấn đề Fukushima đang thể hiện ngày càng rõ hơn. Trong quá khứ, các tranh chấp lẻ tẻ giữa Bắc Kinh và Tokyo đã biến thành bế tắc ngoại giao nghiêm trọng và các cuộc biểu tình bạo lực chống Nhật Bản ở đại lục.
Hồng Kông phần lớn đứng bên lề, vì ngoại giao và quốc phòng là quyền tài phán độc quyền của Bắc Kinh theo thuận lợi "một quốc gia, hai chế độ". Điều này phục vụ lợi ích kinh tế của thành phố, cho phép nó duy trì các mối quan hệ thương mại thực tế với Nhật Bản và hình ảnh của nó như một trung tâm kinh tế trung lập.
Các ống thông gió và cần cẩu tại nhà máy điện Fukushima Daiichi được nhìn thấy từ một bãi biển ở Namie, cách đó khoảng 7 km. Ảnh: Reuters
Tuy nhiên giờ đây, chính trị của Hồng Kông đã thay đổi mạnh mẽ kể từ khi áp dụng luật an ninh quốc gia ba năm trước, các cơ quan lập pháp sẵn sàng lên tiếng về những bất đồng chính sách.
Các doanh nghiệp Hồng Kông kinh doanh hải sản và các sản phẩm thực phẩm khác của Nhật Bản đang chuẩn bị tinh thần cho các lệnh cấm có thể được đưa ra sắp tới đây. Vào năm trước, theo thống kê của Nhật Bản, giá trị xuất khẩu hàng hóa sang thành phố trị giá 208,6 tỷ yên (1,44 tỷ USD).
"Nếu nước đã qua xử lý thực sự được xả ra biển, uy tín của Nhật Bản bị tổn hại là điều khó tránh khỏi. Điều này sẽ ảnh hưởng lớn đến nhu cầu tiêu thụ hải sản của Nhật", giám đốc điều hành một nhà buôn bán thủy sản lớn của Nhật Bản cho biết.
(Nguồn: Nikkei Asia)
