Không biết điều gì sẽ xảy ra, nếu như nhà báo Trần Trọng Thức không ngăn lại khi nghe tâm sự của Dương Minh Long, chút nữa thì nhiếp ảnh gia đã “hóa vàng” toàn bộ tư liệu của Trịnh Công Sơn vì đau buồn. May thay, ý định đó không thành, và 26 năm qua, 27 lần chuyển nhà, những thứ Dương Minh Long luôn giữ gìn một cách cẩn trọng đó là gần 1 tấn phim và đặc biệt trong đó là chiếc vali đựng tư liệu của Trịnh Công Sơn.

CÁNH CỬA TỦ BÍ MẬT

Rất nhiều người muốn biết vì sao nhiếp ảnh gia Dương Minh Long lại trở thành người em thân thuộc với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, và mối “lương duyên” này tới trong dịp nào?

Theo nhiếp ảnh gia, năm 1990, “Khi tôi ở Moscow, người muốn tôi làm triển lãm cá nhân tại Việt Nam là nhà thơ Nguyễn Duy. Vào ngày khai mạc tôi không có mặt ở đó và phải hai tuần sau tôi mới bay về TP HCM. Anh Duy nói, bây giờ triển lãm sắp kết thúc, anh đề nghị với Long, chúng ta hãy làm bế mạc triển lãm to hơn khai mạc.

Lúc đó có khoảng 200-300 người tới tham dự buổi bế mạc đó. Trong cuộc trò chuyện, anh Duy sắp xếp thế nào mà tôi lại được ngồi cạnh nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Tôi chào anh và lắng nghe anh kể các câu chuyện về bạn bè, tôi có bấm anh vài kiểu. Sau buổi đó, tôi ngỏ lời chụp hình Trịnh Công Sơn, anh nói, Long có thể đến thẳng nhà anh ở 47C Phạm Ngọc Thạch. Lúc đó, tôi chỉ muốn đơn giản chụp anh chứ chưa hề có dự án gì hay nghĩ sâu xa gì”.

Nhiếp ảnh gia Dương Minh Long trong buổi trao tặng tư liệu của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.

Sau đó Dương Minh Long có thuê nhà ở gần nhà nhạc sĩ, nhưng gần nhà mà xa ngõ, nên nhiều khi anh gần như ở cùng nhà với nhạc sĩ và trở thành người em thường hay kề cận bên nhạc sĩ Trịnh trong các cuộc trà dư, tửu hậu và cuộc sống đời thường.

Theo lời Dương Minh Long kể lại: “Một lần anh nói tôi lên anh có việc cần nhờ. Tôi đi theo anh qua dãy hành lang, lên căn gác nơi đặt bàn thờ ba má, anh mở cánh cửa tủ, trong đó có hàng loạt túi đồ, bọc giấy buộc dây rơi ra. Anh nhờ tôi tìm giúp cho anh một lá thư đã viết không biết lẫn vào đâu.

Tôi mở tủ, trải đồ ra sàn, tìm lá thư nhưng vì quá nhiều đồ quan trọng mà để lẫn lộn, nên tôi đã ngồi phân loại từng thứ đồ một và sắp xếp lại chúng một cách rành mạch. Buổi chiều anh Sơn lên, hỏi tôi đã tìm được chưa. Tôi nói chưa, anh rất ngạc nhiên khi thấy cách tôi phân loại như thế. Thú thực là tôi cứ mê man sắp xếp, bỏ cả ăn uống, quên hết tất cả chỉ để tập trung ngồi xếp và phân loại các thứ đồ anh cất trong tủ”.

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn cùng nhạc sĩ Văn Cao trong lần gặp gỡ tại Hà Nội năm 1993 (Ảnh: Dương Minh Long).

Có lẽ đó là những kỷ vật đã gắn bó với những gì diễn ra trong cuộc đời của Trịnh Công Sơn, nên chúng thu hút sự say mê của nhiếp ảnh gia Dương Minh Long. Đó là các bài báo, các bức thư tình, những bản nhạc gốc còn lưu nét sửa chữa, một văn bản xác định tình trạng hôn nhân của một người bạn gái của Trịnh Công Sơn vốn là một tiến sĩ ở Paris, những bức hình các cô gái chụp chung với nhạc sĩ, thậm chí có cả văn bản có nội dung là lệnh cấm không cho các ca khúc của Trịnh Công Sơn được lưu hành từ phía chính quyền miền Nam trước năm 1975… Hy vọng sau này khi trưng bày và công bố văn bản này, chúng ta sẽ được biết thêm những chi tiết thú vị về cuộc sống và âm nhạc của Trịnh Công Sơn. 

Chân dung cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn (Ảnh: Dương Minh Long).

Sau đó, nhiếp ảnh gia Dương Minh Long trình bày ý tưởng muốn làm phim tư liệu và đã được Trịnh Công Sơn đồng ý, ông liên tục giao cho Long các tư liệu hoặc bản thảo, tờ báo hoặc những dòng ghi chép nhỏ để lưu trữ cho việc làm phim. Cho nên việc sưu tầm và lưu giữ, phân loại các tư liệu, kỷ vật của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn ngày càng dầy lên.

CÚ SỐC BẤT NGỜ

Thời gian trôi qua, cuộc sống của anh có nhiều sự thay đổi nên việc làm phim chưa được thực hiện thì tới năm 2001, khi đang ở Ninh Thuận, anh nghe tin nhạc sĩ Trịnh Công Sơn qua đời.

Có lẽ đó là một cú shock, một nỗi buồn lớn trong cuộc đời Dương Minh Long. Từ khi người anh lớn mất, trong 20 năm qua, anh rất ít khi nhận trả lời phỏng vấn hoặc chia sẻ bất kỳ thông tin gì về nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Anh mới chỉ công bố 25/10.000 bức ảnh nhạc sĩ vì luôn giữ chặt tình cảm người yêu quý trong tim.

Cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn chụp cùng em gái Trịnh Vĩnh Trinh (Ảnh: Dương Minh Long).

Thậm chí, anh từng có ý định sẽ tổ chức một cuộc triển lãm sau 49 ngày Trịnh Công Sơn qua đời, vào ngày cuối cùng của triển lãm, anh sẽ đốt toàn bộ tác phẩm. Đồng thời đốt luôn những kỷ vật mà Trịnh Công Sơn đã giao cho anh. Nhưng may thay, khi nghe anh chia sẻ ý tưởng đó, nhà báo Trần Trọng Thức (chồng của nghệ sĩ Kim Cương) đã ngăn lại và nói: “Long không được làm thế, làm như thế là có tội với anh Sơn, có lỗi với mọi người”. Anh đã nguôi ngoai, và nghe theo lời của nhà báo Trần Trọng Thức nên số kỷ vật trên và những bức hình anh chụp Trịnh Công Sơn mới còn được lưu giữ tới ngày nay.

Chân dung cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn (Ảnh: Dương Minh Long)

20 năm sau khi nhạc sĩ Trịnh Công Sơn qua đời, 26 năm lưu giữ, Dương Minh Long đã trải qua 27 lần chuyển nhà từ Bắc, Trung, Nam, những thứ anh chưa bao giờ dám lơi là và được coi là quan trọng bậc nhất trong cuộc đời mình đó là 01 tấn phim chụp về Việt Nam và quốc tế, đặc biệt, chiếc vali kỷ vật Trịnh Công Sơn luôn được giữ gìn cẩn trọng. Tới nay, nhiếp ảnh gia Dương Minh Long trân trọng trao lại cho gia đình Trịnh Vĩnh Trinh (em gái của Trịnh Công Sơn) với mong ước những kỷ vật này sẽ được gìn giữ và trưng bày trân trọng tại Bảo tàng Trịnh Công Sơn tại Huế và Hội An.

Nhiếp ảnh gia Dương Minh Long trong buổi trao tặng tư liệu của cố nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.

Ngoài ra, anh còn trao tặng hai cuốn sách đặc biệt cho gia đình nhạc sĩ Trịnh Công Sơn. Một cuốn chính là cuốn thư mục phần tài liệu mà anh Long đã lưu trữ trong 26 năm, bao gồm thư từ, ảnh, văn bản, tư liệu gì, ở cuốn sách này liệt kê phân loại rõ ràng. Cuốn sách thứ hai là cuốn sách ảnh mà anh Long đã chụp anh Sơn. Trong đó đa phần là những bức ảnh chưa được công bố.

KHÔNG GIAN VĂN HÓA TRỊNH CÔNG SƠN TẠI HỘI AN

Nhiếp ảnh gia Dương Minh Long cũng đã đồng hành cùng công ty Cồn Bắp và gia đình nhạc sĩ Trịnh Công Sơn trong dự án Hoian D’or nhằm xây dựng không gian văn hóa Trịnh Công Sơn với mong muốn lưu giữ và cùng chia sẻ những giá trị di sản của người nhạc sĩ tài hoa. Không gian văn hóa tại Hội An được thiết kế lấy cảm hứng từ bài hát “Nối vòng tay lớn” với hình tượng nón lá, áo dài. Nơi đây sẽ diễn ra các hoạt động như nơi biểu diễn nhạc Trịnh, trưng bày những sáng tác nghệ thuật, những bức ảnh tư liệu, kỷ vật về cuộc đời của Trịnh Công Sơn.

Không gian văn hóa tại Hội An được thiết kế lấy cảm hứng từ bài hát "Nối vòng tay lớn".

Ngoài ra công trình còn có thêm không gian trưng bày gốm Chu Đậu, không gian trưng bày nhạc cụ dân tộc và hình ảnh Hội An xưa và nay. Công trình là tác phẩm của kiến trúc sư Hoàng Thúc Hào thiết kế với ban cố vấn là nhà thơ Nguyễn Duy và nhà báo Nguyễn Trọng Chức.

Nhân dịp này, quỹ học bổng Trịnh Công Sơn cũng được thành lập với số tiền ban đầu lên tới 1 tỷ đồng của công ty Cồn Bắp, nhằm tạo điều kiện cho các tài năng âm nhạc và nghệ thuật có hoàn cảnh khó khăn tại Việt Nam, đồng thời đầu tư vào dự án nâng cao nhận thức cộng đồng về chứng tự kỷ và các đối tượng mắc chứng tự kỷ.

Thay mặt cho gia đình, ca sĩ Trịnh Vĩnh Trinh đã xúc động cảm ơn nhiếp ảnh gia Dương Minh Long “Bộ sưu tập những kỷ vật trên không phải chỉ là của riêng gia đình, mà là của toàn thể nhân dân Việt Nam”, đồng thời chia sẻ và hy vọng Bảo tàng Trịnh Công Sơn tại Huế đang được tiến hành cùng với Không gian văn hóa Trịnh Công Sơn ở Hội An sẽ trở thành những điểm đến đáp ứng được tình cảm của công chúng đối với nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.